Status             Fa   Ar   Ku   Tu   En   De   Sv   Dk   It   Fr   Sp   Ru  

دنیـــایه‌کی باشـــــــتر
به‌رنامه‌ی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری

    خوێنه‌ری به‌ڕێز، ئه‌م به‌رنامه‌یه‌ له‌سه‌ر بناغه‌ی به‌رنامه‌ی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری " دنیایه‌کی باشتر" داڕێژراوه‌، که‌ مه‌نسوری حکمه‌ت نووسیویه‌تی و کۆنگره‌ی یه‌که‌می حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی ئێران له‌ ته‌مموزی ١٩٩٤دا په‌سه‌ندی کردووه‌. به‌شی یه‌که‌می به‌رنامه‌، که‌ بنه‌ما فیکرییه‌کانی ڕه‌وتی کۆمۆنیزمی کرێکاری ده‌خاته‌ ڕوو، به‌ بێ هیچ گۆڕانکارییه‌ک لێره‌شدا هاتووه‌، به‌ڵام به‌شی دووه‌م به‌مه‌به‌ستی گونجاندنی له‌گه‌ڵ هه‌لومه‌رجی عێراقدا ئاڵوگۆڕی پێویستی تێدا کراوه‌.

    کۆنگره‌ی یه‌که‌می حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی عێراق که‌ له‌ شوباتی ١٩٩٨دا به‌سترا ئه‌م به‌رنامه‌یه‌و گۆڕانکاریه‌کانی لیژنه‌ی ئاماده‌کردنی به‌رنامه‌ی حیزبی په‌سه‌ند کردو داوای له‌ کۆمیته‌ی ناوه‌ندی کرد که‌ دوا گه‌ڵاڵه‌ی به‌رنامه‌ ئاماده‌ بکات. ئه‌م ده‌قه‌ی به‌رده‌ستتان گه‌ڵاڵه‌ی دوایین و ڕه‌سمی په‌سه‌ندکراوی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبه‌.

      →   ↑   ←

دنیـــایه‌کی باشـــــــتر


                                                                                                                                                                                                                                               
      →   ↑   ←
دنیـــایه‌کی باشـــــــتر
به‌رنامه‌ی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری

١


4

بنچینه‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و فیکرییه‌کانی کۆمۆنیزمی کرێکاری

5

دنیایه‌کی باشتر

6
گۆرینی جیهان و به‌دیهێنانی دنیایه‌کی باشتر، به‌درێژایی مێژووی کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ریی، ئاوات و ئامانجێکی هه‌میشه‌یی ئینسانه‌کان بووه. سه‌رباری بره‌وی بیروباوه‌ڕه‌ قه‌ده‌ری و خورافییه‌کان، به‌دینی و غه‌یره‌ دینییه‌وه‌، ته‌نانه‌ت له‌ دنیای به‌ناو مۆدێرنی ئه‌مڕۆشدا، که ‌هه‌ریه‌كه‌یان به‌ جۆرێک جاڕ بۆ بێ مه‌رهه‌میی و موقه‌ده‌ربوونی هه‌لومه‌رجی زا‌ڵ ئه‌‌ده‌ن، ژیانی واقعی و کرده‌وه‌ی ڕۆژانه‌ی جه‌ماوه‌ری فراوانی خه‌ڵـک هه‌میشه به‌ڵگه‌ی ئومێدو باوه‌ڕێکی قووڵه‌ به‌وه‌ی که‌ دنیای سبه‌‌ینێ ده‌توانێ له‌ بێبه‌شی و کوێره‌وه‌ری و که‌موکو‌ڕی و دزێوییه‌کانی دنیای ئه‌مرۆ بێبه‌ری بێت، باوه‌ڕ به‌وه‌ی که ‌کرده‌وه‌ی ده‌سته‌جه‌معی و فه‌ردیی ئه‌مڕۆی ئینسانه‌کان، ده‌ور ده‌گێڕێ له‌ کۆمه‌لگادا که‌ ژیان و هه‌ڵسووکه‌وتی جه‌ماومی فراوانی خه‌ڵک ئاراسته‌ ده‌کات.
7
کۆمۆنیزمی کرێکاری به‌ر له‌ هه‌رشتێک سه‌رچاوه‌که‌ی بۆ ئێره‌ ده‌گه‌رێته‌وه‌، بۆ ئومێدو باوه‌ڕی ئینسانه‌ بێ شووماره‌کان و وه‌چه‌ یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کان به‌وه‌ی که‌ بنیاتنانی ئاینده‌یه‌کی باشتر، به‌ده‌ستی خودی ئینسان، زه‌رووری و مه‌یسه‌ره‌.
8

ئازادی، یه‌کسانی، خۆشگوزه‌رانی

9
بێگومان دیدی هه‌مووان بۆ ژیانێک که‌ پێویسته‌و بۆ دنیای ئاره‌زوو وه‌ک یه‌ک نییه‌.به‌ڵام له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا به‌درێژایی مێژووی چه‌ند هه‌زار ساڵه‌ی کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ری هه‌ندێ چه‌مک و مه‌قوله‌ هه‌میشه ‌به ‌وێنه‌ی مه‌حه‌کی به‌خته‌وه‌ری و پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگا به‌ شێوه‌ی جۆراو جۆر به‌رجه‌سته‌ و دووباره‌ کراونه‌ته‌وه‌، تا ئه‌و ڕاده‌ی که‌ ئیتر به‌وێنه‌ی کۆمه‌ڵێک چه‌مکی موقه‌دده‌س له‌ که‌لتووری سیاسی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا جێگای خۆیان کردۆته‌وه‌،ئازادی،یه‌کسانی،دادوه‌ری و خۆشگوزه‌رانی له‌ ریزی پێشه‌وه‌ی ئه‌م مه‌حه‌کانه‌دان.
10
ڕێک هه‌ر ئه‌م ئاوات و ئاره‌زووانه‌ بنچینه‌ مه‌عنه‌وییه‌کانی کۆمۆنیزمی کرێکاری پێکده‌هێنن. کۆمۆنیزمی کرێکاری بزوتنه‌وه‌یه‌که‌ بۆ گۆڕینی جیهان و به‌رپاکردنی کۆمه‌ڵگایه‌کی ئازادو یه‌کسان و ئینسانی و خۆشگوزه‌ران.
11

خه‌باتی چینایه‌تی:
پرۆلیتاریا و بۆرژوازی

13
به‌ڵام کۆمۆنیزمی کرێکاری فیرقه‌ی خێرخوازانی خه‌یاڵپه‌ردازو قاره‌مانانی تاسه‌ی رزگاریی به‌شه‌رییه‌ت نییه‌. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی ئه‌لگۆو گه‌ڵاڵه‌یه‌کی ده‌رهاویشته‌ی مێشکی حه‌کیمانێکی خێرئه‌ندێش نییه‌. کۆمۆنیزمی کرێکاری بزوتنه‌وه‌یه‌که‌ که‌ له‌ هه‌ناوی خودی کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری هاوچه‌رخه‌وه‌ سه‌رده‌ردێنێ و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئاسۆوئامانج و ناڕه‌زایه‌تی به‌شێکی گه‌وره‌ی هه‌ر ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌یه‌.
14
مێژووی تێکڕای کۆمه‌ڵگاکانی تائێستا، مێژووی خه‌بات و کێشمه‌کێشی چینایه‌تی یه‌. مشت و مڕێکی بێوچان، تاوێک ئاشکراو تاوێک په‌نهان، له‌نێوان چینه‌ چه‌وسینه‌رو چه‌وساوه‌کان، سته‌مگه‌رو سته‌مدیده‌کان له‌ سه‌رده‌م و کۆمه‌ڵگا جیاجیاکاندا هه‌میشه‌ له‌ئارادا بووه‌. ئه‌م مشتومڕه‌ چینایه‌تییه‌یه‌ که‌ سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌کی ئاڵوگۆڕو گۆرانکارییه‌ له‌ کۆمه‌ڵگادا.
15
به‌ پێچه‌وانه‌ی کۆمه‌ڵگاکانی پێشووه‌وه‌ که‌ به‌ گشتی له‌سه‌ر بناغه‌ی چینبه‌ندی و توێژبه‌ندییه‌کی ئاڵوز دامه‌زرابوون، کۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخی سه‌رمایه‌داری دابه‌شبوونی چینایه‌تی زۆر ساده‌ کردۆته‌وه‌. کۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخ، سه‌رباری هه‌مه‌چه‌شنیی به‌ربڵاوی پیشه‌کان و کاردابه‌شکردنێکی به‌رین، به‌شێوه‌یه‌کی گشتی له‌ ده‌وری دوو ئۆردوگای چینایه‌تی سه‌ره‌کی بیناکراوه ‌که‌ ڕووبه‌ڕووی یه‌کتر ڕاوه‌ستاون: کرێکاران و سه‌رمایه‌داران، پرۆلیتاریاو بۆرژوازی.
16
به‌رامبه‌رکێی ئه‌م دوو ئۆردوگایه‌ له‌ بنه‌ڕه‌تدا چاوگ و بنچینه‌ی هه‌موو کێشمه‌کێشه‌ ئابووری و سیاسی و حقوقی و فیکری و که‌لتووری یه‌ جۆراوجۆره‌کانه‌ که‌ له‌ کۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخدا له‌ئارادایه‌. نه‌ ته‌نها ژیانی سیاسی و ئابووری کۆمه‌ڵگا، به‌ڵکو ته‌نانه‌ت ژیانی که‌لتووریی و فیکریی و زانستیی ئینسانی ئه‌مرۆش که‌ به‌ڕواڵه‌ت وه‌کو قه‌ڵه‌مڕه‌وی سه‌ربه‌خۆو سه‌روچینایه‌تی دێنه‌ به‌رچاو، مۆری ئه‌م ڕیزبه‌ندی یه‌ سه‌ره‌کییه‌ی کۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخی سه‌رمایه‌دارییان پێوه‌یه‌. ئۆردوی پرۆلیتاریا، ئۆردوی کرێکاران، له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و بیروباوه‌ڕو ئامانج و مه‌یل و حیزبه‌ جۆراوجۆرانه‌ی که‌ تیایدایه‌، نوێنه‌ری گۆڕین یان باشکردنی ئه‌م نیزامه‌ی ئێستایه‌ به‌ قازانجی جه‌ماوه‌ری بێبه‌ش و سته‌مدیده‌ی کۆمه‌ڵگا. ئۆردوی بۆرژوازیش، دیسانه‌وه‌ به‌هه‌موو ڕیبازو حیزبه‌ سیاسی و بیرمه‌ندو شه‌خسییه‌ته‌ جۆراوجۆره‌کانیه‌وه‌، خوازیاری پاراستنی کۆڵه‌که‌کانی ئه‌م وه‌زعه‌ی ئێستایه‌و له‌ به‌رامبه‌ر گوشاری ئازادیحوازی و یه‌کسانیخوازیی کرێکاریدا به‌رگری له‌ نیزامی سه‌رمایه‌داری و ده‌سه‌ڵات و ئیمتیازاته‌ ئابووری و سیاسییه‌کانی بۆرژوازی ده‌کات.
17
کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌م خه‌باته‌ چینایه‌تییه‌وه‌ سه‌رده‌ردێنێ. ڕیزێکه‌ له‌ ئۆردوگای پرۆلیتاریا. کۆمۆنیزمی کرێکاری بزوتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕانه‌ی چینی کرێکاره‌ بۆ ژێره‌وژوورکردنی نیزامی سارمایه‌داری و بنیاتنانی کۆمه‌ڵگایه‌کی نوێی بێ چین و چه‌وسانه‌وه‌.
18

کۆمۆنیزمی کرێکاری

19
به‌ڵام، نه‌تها ئازادی و یه‌کسانی، به‌ڵکو ته‌نانه‌ت سڕینه‌وه‌ی چه‌وسانه‌وه‌و چینه‌کانیش، ئامانجێکی تایبه‌ت به‌ کۆمۆنیزمی کرێکاری نییه‌. له‌کۆمه‌ڵگاکانی پێشووشدا ئه‌م ئامانجانه‌ ئاڵای بزووتنه‌وه‌ جیاجیاکانی چین و توێژه‌ بێبه‌شه‌کان بوون. ئه‌و شته‌ی که‌ کۆمۆنیزمی کرێکاری وه‌کو بزوتنه‌وه‌و ئامانجێکی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ هه‌وڵ و کۆششه‌ ئازادیخوازانه‌ و یه‌کسانیخوازانه‌کانی پێشوو جیاده‌کاته‌وه‌، ئه‌وه‌یه‌که‌ کۆمۆنیزمی کرێکاری چ له‌ ڕووی عه‌مه‌لی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه و چ له‌ ڕووی ئامانج و فیکره‌وه‌،له‌ به‌رامبه‌ر سه‌رمایه‌داری، واته‌ پێشکه‌وتووترین و مۆدێرنترین نیزامی چینایه‌تیدا ڕاده‌وه‌ستێ.‌
20
کۆمۆنیزمی کرێکاری بزوتنه‌وه‌ی پرۆلیتاریایه‌، ئه‌و چینه‌ی که‌ خۆی به‌رهه‌می سه‌رهه‌ڵدانی سه‌رمایه‌داری و به‌رهه‌مهێنانی مۆدێرنی پیشه‌سازییه‌. ئه‌و چینه‌ی که‌ له‌سه‌ر فرۆشتنی هێزی کاری خۆی ده‌ژی و جگه‌ له‌ هێزی کاری خۆی ئامرازێکی تر بۆ به‌رێوه‌چوونی گوزه‌رانی شک نابات. پرۆلیتاریا کۆیله‌ نییه‌ ،ره‌عییه‌ت نییه‌، وه‌ستاکارو پیشه‌وه‌ر نییه‌، نه‌موڵکی که‌سێکه‌و نه‌ کۆیله‌ی که‌س، نه‌ خۆیشی خاوه‌نی ئامڕازی کاری خۆیه‌تی.هه‌م ئازاده‌ و هه‌م ناچاره‌ که‌ هێزی کاری خۆی له‌ بازاڕدا به‌ سه‌رمایه‌ بفرۆشێت. پرۆلیتاریا،به‌رهه‌می سه‌رمایاداری و پیشه‌سازی مۆدێرنه‌و چینی چه‌وساوه‌ی سه‌ره‌کییه‌ له‌م نیزامه‌دا.
21
بنه‌ما فیکری یه‌کان و ئامانجی کۆمه‌ڵایه‌تی کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌سه‌ر به‌ناغه‌ی ڕه‌خنه‌ له‌ پایه‌ ئابوری و کۆمه‌ڵایه‌تی و فیکرییه‌کانی نیزامی سه‌رمایه‌داری دامه‌زراوه‌. ڕه‌خنه‌یه‌کی حه‌قیقی و شۆڕشگێڕه‌. دیدی زه‌حمه‌تکێشان و به‌رهه‌مهێنه‌رانی غه‌یره‌ پرۆلیته‌ری بۆ ئازادی و یه‌کسانی و به‌خته‌وه‌ریی به‌شه‌ر، چ ئه‌مڕۆو چ له ‌کۆمه‌ڵگاکانی پێشوودا، به‌ ناچاری ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییانه‌یه‌ که‌ به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا زاڵه‌، هه‌روه‌ها ڕه‌نگدانه‌وه‌ی جێوشوێنی خودی ئه‌وانه ‌له‌په‌یوه‌ند به‌ به‌رهه‌مهێنان و خاوه‌ندارێتییه‌وه‌. دیدی کۆیله‌ بۆ ئازادی به‌ ناچاری زۆر له‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆیله‌داری تێ ناپه‌ڕێ و ده‌رکی ڕه‌عییه‌ت یان پیشه‌وه‌ری بچووکی شار له‌ یه‌کسانی ناتوانێ شتێکی زیاتر له‌ یه‌کسانیی له‌ مافی خاوه‌ندارێتی بێت. به‌ڵام به‌ سه‌رهه‌ڵدانی پرۆلیتاریا وه‌کو جه‌ماوه‌ری فراوانی به‌رهه‌مهێنه‌رانی داماڵراو له‌ هه‌ر جۆره‌خاوه‌ندارێتییه‌کی ئامڕازه‌کانی به‌رهه‌مهێنان، چینێک که‌ ئه‌ساره‌ت و چه‌وسانه‌وه‌ ئابووری یه‌که‌ی، ڕێک له‌سه‌ر بناغه‌ی ئازادییه‌ حقوقییه‌که‌ی بنیات نراوه‌، ئاسۆی ئازادیخوازی و یه‌کسانیخوازی له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ردا هات. پرۆلیتاریا ناتوانێ ئازاد بێت بێ ئه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا به‌ شێوه‌یه‌کی گشتی له‌ خاوه‌ندارێتی تایبه‌تی به‌سه‌ر ئامرازه‌کانی به‌رهه‌مهێنان و دابه‌شبوونی چینایه‌تی ڕزگاری ببێ. یه‌کسانی مه‌سه‌له‌یه‌کی حقوقیی ڕووت نییه، به‌ڵکو له‌ هه‌مان کاتداو له‌بنه‌ڕه‌تدا ئابووری کۆمه‌ڵایه‌تییه‌.
22
ڕه‌خنه‌ی پرۆلیتاری له‌سه‌رمایه‌داری، هه‌روه‌ها جیهانبینی و خه‌باتی سیاسی ئازادیخوازانه‌و ڕزگاریخوازنه‌ی کرێکاریی که‌ نزیکی دوو سه‌ده‌ به‌ر له‌ ئێستا له‌ شێوه‌ی دیاریکراوی کۆمۆنیزمی کرێکاریدا سه‌ری هه‌ڵدا، به‌هۆی مارکسیزمه‌وه‌ ئینسجام و به‌رچاوڕۆشنی و توانایه‌کی تیۆری مه‌زنی به‌ده‌ست هێنا. بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیزمی کرێکاری به‌درێژایی مێژووی خۆی په‌یوه‌ندییه‌کی قووڵ و نه‌پساوی له‌گه‌ڵ مارکسیزم و ڕه‌خنه‌ی مارکسیستی له‌ کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری هه‌بووه‌.
23
کۆمۆنیزمی کرێکاری بزوتنه‌وه‌یه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ که‌ به‌سه‌رهه‌ڵدانی سه‌رمایه‌داری و چینی کرێکاری کرێگرته‌ قه‌واره‌ی گرت و گشتی ترین و قووڵترین شێوه‌ی ڕه‌خنه‌و ناڕه‌زایه‌تی چینی کرێکار به‌ نیزامی سه‌رمایه‌داری و مه‌ینه‌تییه‌کانی نۆێنه‌رایه‌تی ده‌کات. ئامانج و به‌رنامه‌ عه‌مه‌لییه‌کانی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ له‌سه‌ر بناغه‌ی ڕه‌خنه‌ی مارکسیستی له‌ بنچینه‌کانی کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری هاوچه‌رخ، وه‌کو ئاخرین و مۆدێرنترین و پێشکه‌وتووترین شێوه‌ی کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی، دامه‌زراوه‌.
24
کۆمۆنیزمی کرێکاری بزو‌تنه‌وه‌یه‌کی دابڕاو له‌ گشت چینی کرێکار پێکناهێنێ و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کی جیا له‌ به‌رژه‌وه‌ندی هه‌موو چینی کرێکاری نییه‌. جیاوازی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌گه‌ڵ باقی بزووتنه‌وه‌و حیزبه‌ کرێکارییه‌کان له‌وه‌دایه‌ که‌ یه‌که‌م، له‌ خه‌باتی چینایه‌تی هه‌ر وڵاتێکدا، ئاڵای یه‌کێتی و به‌رژه‌وه‌ندییه‌ هاوبه‌شه‌کانی کرێکارانی سه‌راسه‌ری جیهان به‌رز ده‌کاته‌وه‌، دووه‌میش، له‌ قۆناغ و سه‌نگه‌ره‌ جیاجیاکانی خه‌باتی چینی کرێکاردا، به‌رژه‌وه‌ندی تێکڕای بزووتنه‌وه‌ی پێشڕه‌وترین به‌شی چینی کرێکاره‌ که‌ هه‌لومه‌رج و پێداویستییه‌کانی سه‌رکه‌وتن و دوائامانجی خه‌باتی چینایه‌تی به‌ باشی ده‌ناسێ و له‌ پێناو هێنانه‌ مه‌یدانی به‌شه‌ جیاجیاکانی چینی کرێکاردا تێده‌کۆشێ.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى يه‌كه‌م - بابى دوهه‌م

26

سه‌رمایه‌داری


کارنامه‌

27
نیزامی سه‌رمایه‌داری سه‌رچاوه‌و هۆی مانه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و کوێره‌وه‌ریانه‌یه‌ که‌ به‌رۆکی ئینسانی ئه‌مڕۆی گرتووه‌. هه‌ژاری و بێبه‌شی، جوداسازی و نایه‌کسانی، ئیستیبدادو سه‌رکوتی سیاسی، نه‌زانی و خۆرافه‌و دواکه‌وتوویی که‌لتووری، بێکاری، بێ خانه‌ولانه‌یی، نائه‌منیی ئابووری و سیاسی، فه‌سادو تاوان هه‌رهه‌موویان ئاکامی حه‌تمیی ئه‌م نیزامه‌ن. قسه‌که‌رانی بۆرژوازی بۆ نکوڵی کردن له‌م حه‌قیقه‌ته‌، پێمان ده‌ڵێن که‌ ئه‌م مه‌ینه‌تانه‌ سه‌رمایه‌داری دای نه‌هێناون، هه‌موویان به‌ر له‌ سه‌رمایه‌داریش هه‌ر هه‌بوون، پێمان ده‌ڵێن که‌ چه‌وسانه‌وه‌و ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی ده‌ستڕه‌نجی به‌رهه‌مهێنه‌ران، ئیستبدات، جوداسازی، سته‌مکێشی ژن، نه‌زانی و خورافه‌و دین و له‌شفرۆشی که‌موزۆر هاوته‌مه‌نی کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ریین.
28
ئه‌وه‌ی له‌م نێوه‌دا په‌رده‌پۆش ده‌کرێ ئه‌م ڕاستییه‌یه‌ که‌ یه‌که‌م، هه‌موو ئه‌م کوێره‌وه‌ری و بێبه‌شی یانه‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا ناوه‌ڕۆک و مانایه‌کی تازه‌یان په‌یدا کردووه‌ که‌ له‌گه‌ڵ پێداویستیه‌کانی دنیای سه‌رمایه‌داریدا دێنه‌وه‌و هه‌موو ڕۆژێک سه‌ر له‌نوێ له‌ هه‌ناوی سه‌رمایه‌داری مۆدێرنی ئه‌مڕۆوه‌و وه‌کو به‌شێکی جیانه‌کراوه‌ی ئه‌م نیزامه‌، سه‌رله‌نوێ به‌رهه‌م دێنه‌وه‌. سه‌رچاوه‌ی هه‌ژاری و برسێتی، بێکاری و بێ خانه‌ولانه‌یی و نا ئه‌منیی ئابووری له‌ کۆتایی سه‌ده‌ی بیسته‌مدا، نیزامی ئابووری کۆتایی سه‌ده‌ی بیسته‌مه‌. ئیستبدادو دیکتاتۆرییه‌ خوێناوییه‌کان، جه‌نگه‌کان، کوشتاره‌ به‌کۆمه‌ڵه‌کان و سه‌رکوت و داپڵۆسینێک که‌ له‌ ژیانی ئه‌مڕۆدا بووه‌ته‌ نسیبی سه‌دان ملیۆن ئینسان، حیکمه‌تی خۆیان له‌ پێداویستی و پێشمه‌رجه‌کانی نیزامی زاڵ به‌سه‌ر دنیای ئه‌مڕۆدا وه‌رده‌گرن و خزمه‌ت به‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کی دیاریکراوی هه‌ر ئه‌م دنیایه‌ ده‌که‌ن. ژێرده‌سته‌یی ژن ئه‌مڕۆ له‌ پانایی جیهاندا، به‌رهه‌می ئابووری و ئه‌خلاقییاتی سه‌ده‌کانی ناوه‌ڕاست نییه‌، به‌رهه‌می نیزامی ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی و به‌ها ئه‌خلاقی یه‌کانی کۆمه‌ڵگای ئه‌مڕۆیه‌.
29
دووه‌م، ئه‌وه‌ بۆرژوازی و نیزامی سه‌رمایه‌دارییه‌ که‌ هه‌میشه‌و به‌ سه‌رسه‌ختانه‌ترین شێوه‌ به‌رامبه‌ر به‌ ته‌قه‌لای هه‌موو ڕۆژه‌ی جه‌ماوه‌ری فراوانی خه‌ڵک له‌ چوارگۆشه‌ی جیهان بۆ زاڵ بوون به‌سه‌ر ئه‌م کوێره‌وه‌ری و بێ به‌شیی و دوواکه‌وتوویی یانه‌دا ڕاده‌وه‌ستێ. هه‌وڵی هه‌موو ڕۆژه‌ی کرێکار بۆ باشتر کردنی هه‌لومه‌رجی ئابووری و گوزه‌ران و مافه‌ مه‌ده‌نییه‌کانی جه‌ماوه‌ری فراوانی خه‌ڵک جگه‌ له‌ بۆرژوازی و حیزب و ده‌وڵه‌ت و زوڕناژه‌نه‌کانی له‌گه‌ڵ کۆسپێکی تر به‌ره‌وڕوو نییه‌. یه‌که‌مین کۆسپ که‌ دێته‌ ڕێگای خرۆشانه‌کانی جه‌ماوه‌ری فراوانی خه‌ڵک له‌ناوچه‌ دواکه‌وتوو و بێ به‌شه‌کان بۆ ده‌خاڵه‌ت کردن له‌ چاره‌نووسی خۆیاندا، هێزی سه‌رکوتی بۆرژوا خۆجیی و نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانه‌. ده‌وڵه‌ت، دین وه‌کو دامه‌زراوێک، میدیاکان و ده‌زگا ئیعلامییه‌ مه‌زنه‌کانی بۆرژوازی، داب و نه‌ریت و ئه‌خلاقییات و سیستمی په‌روه‌رده‌و فێرکردنی چینی ده‌سه‌ڵاتدار هه‌موویان ده‌بنه‌ مایه‌ی قه‌واره‌پێدانی بیروباوه‌ڕه ‌دواکه‌وتوو و ده‌مارگیرو ته‌فره‌قه‌ئامێزه‌کان له‌ نێو جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک و نه‌وه‌ یه‌ک له‌ دوای یه‌که‌کاندا. گومانی تێدا نییه‌ که‌ ئه‌وه‌ سه‌رمایه‌داری و بۆرژوازییه‌ که‌ بووه‌ته‌ ڕێگر له‌به‌رده‌م ڕه‌خنه‌گرتن و گۆڕینی جیهانی ئه‌مڕۆ له‌لایه‌ن ئه‌و ملیۆنه‌ها ئینسانه‌وه‌ که‌ نه‌ ته‌نها له‌م نیزامه‌ی ئێستا ده‌نگیان ده‌رهاتووه‌ به‌ڵکو که‌م وزۆر به‌و هێڵه‌ گشتییانه‌ش گه‌یشتوون که‌ ده‌بێ له‌سه‌ر بنچینه‌یان کۆمه‌ڵگایه‌کی شایسته‌ی ئینسانی بنیات بنرێ.
30
ئه‌مڕۆ، له‌ کۆتایی سه‌ده‌ی بیسته‌مداو له‌وپه‌ڕی جیهانی بوونه‌وه‌ی سه‌رمایه‌و سه‌رمایه‌داریدا، له‌جه‌رگه‌ی مه‌زنترین شۆڕشه‌ ته‌کنه‌لۆژی یه‌کاندا، به‌شه‌رییه‌ت یه‌کێک له‌ ترسناکترین قۆنا‌غه‌کانی مێژووی خۆی به‌سه‌رئه‌بات. مه‌سه‌له‌ی مانه‌وه‌ی فیزیکی بووه‌ته‌ گرفتی ملیۆنه‌ها ئینسان له‌ ووڵاتانی فه‌قرزه‌ده‌ی ئه‌فریقیاو ئاسیاوو تا ناوجه‌رگه‌ی پایته‌خته‌کانی ئه‌وروپای رۆژئاواو ئه‌مریکا. بێ ئومێدی به‌ته‌واوی جێگای ئومێدی گه‌شه‌ی ئابووریی کۆمه‌ڵگا دواکه‌وتووه‌کانی گرتۆته‌وه‌. کابووسی هه‌میشه‌یی قاتوقڕی و بێ خۆراکی و نه‌خۆشی جێگای خه‌ونی گه‌شه‌ی گرتۆته‌وه‌. له‌ ئه‌وروپاو ئه‌مریکای پێشکه‌وتوودا به‌ دوای ساڵانێکی دوورودرێژ له‌ متبوونێکی قووڵی ئابووری، مژده‌ی نیوه‌ناچڵی "ره‌ونه‌ق به‌بێ ده‌رفه‌تی کارکردن "ڕێک هه‌مان کابوودی ناوه‌ته‌ به‌رده‌م ملیۆنه‌ها خێزانی کرێکاری. جه‌نگ و کۆمه‌ڵ کوژی له‌ هه‌ر پێنچ قاڕه‌که‌دا بێداد ده‌کات. مه‌زنترین پاشه‌وپاش گه‌ڕانه‌وه‌ی فیکریی و که‌لتووریی له‌ ئارادایه‌، هه‌رله ‌په‌ره‌سه‌ندنه‌وه‌ی سه‌رله‌نوێی دواکه‌وتوویی دینی، پیاوسالاری، نه‌ژادپه‌رستی، ڕه‌گه‌زپه‌رستی و فاشیزمه‌وه‌ تا داته‌پینی ماف و پله‌وپایه‌ی تاکه‌کان له‌ کۆمه‌ڵگاداو سپاردنی هه‌موو وجودو ژیانی ملیۆنه‌ها خه‌ڵک له‌ مناڵ و پیرو لاو به‌ده‌ستی بێ ڕه‌حمی بازاڕی ئازاد. تاوانی نه‌خشه‌مه‌ندانه‌ له‌زۆربه‌ی ووڵاته‌کاندا بووه‌ته‌ واقعییه‌تێکی چه‌سپاو بۆ ژیانی ڕۆژانه‌ی خه‌ڵک و ژیانی ئابووری و سیاسی هه‌موو کۆمه‌ڵگادا. ئالووده ‌بوون به‌مه‌وادی بێ هۆشکه‌رو توانای ڕۆژ له‌ڕۆژ زیاتری تۆڕه‌ تاوانکاره‌کانی به‌رهه‌مهێنان و بڵاوکردنه‌وه‌ی ئه‌م مه‌وادانه‌ بووه‌ته‌ گرفتێکی هه‌ره‌ گه‌وره‌و له‌چاره‌نه‌هاتووی نێونه‌ته‌وه‌یی. نیزامی سه‌رمایه‌داری و مه‌بده‌ئی هه‌موو شتێک له‌ پێناوی قازانجدا، هه‌موو ژینگه‌ی له‌گه‌ڵ مه‌ترسی گه‌وره‌و زیانی له‌ قه‌ره‌بوونه‌هاتوو ڕووبه‌ڕوو کردۆته‌وه‌. له‌م نێوه‌دا بیرمه‌ندان و قسه‌که‌رانی بۆرژوازی ته‌نانه‌ت هیچ جۆره‌ وه‌ڵامێکیشیان پێ نییه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌دا. ئه‌مه‌ واقعییه‌تی عه‌مه‌لیی سه‌رمایه‌داری ئومڕۆیه‌ که‌ ئاینده‌یه‌کی یه‌کجار پڕمه‌ترسی ده‌نێته‌ به‌رده‌م هه‌موو خه‌ڵکی جیهان.
31

کۆڵه‌که‌کانی سه‌رمایه‌داری

32
کۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخ بێگومان کۆمه‌ڵگایه‌کی ئاڵۆزو ئاوێته‌یه‌. به‌ میلیارد ئینسان له‌ په‌یوه‌ندییه‌ ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسییه‌ فراوان و هه‌مه‌چه‌شنه‌کاندا له‌گه‌ڵ یه‌کتریدا هه‌ڵسوکه‌وتی هه‌میشه‌یی ده‌که‌ن. ته‌کنه‌لۆجیاو به‌رهه‌مهێنان مه‌ودایه‌کی سه‌رسوڕهێنه‌ڕیان په‌یدا کردووه‌، ژیانی فیکریی و که‌لتوریی به‌شه‌ری ئه‌مڕۆ، هه‌روه‌ک گرفت و مه‌ینه‌تییه‌کانی، فراوان و هه‌مه‌جۆره‌. به‌ڵام ئه‌م هه‌موو ئاڵۆزییه‌ ته‌نها کۆمه‌ڵێک حه‌قیقه‌تی ساده‌و ئاسان له‌به‌رچاو ون ده‌که‌ن که‌ بنه‌مای ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی جیهانی سه‌رمایه‌داری پێک ده‌هێنن.
33
بنچینه‌ی نیزامی سه‌رمایه‌داری وه‌کو هه‌ر نیزامێکی چینایه‌تی تر، چه‌وساندنه‌وه‌ی به‌رهه‌مهێنه‌رانی ڕاسته‌وخۆیه‌، واته‌ ده‌ست به‌سه‌راگرتن و موڵکایه‌تی کردنی به‌شێک له‌ به‌رهه‌می کاری ئه‌وان له‌لایه‌ن چینه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌کانه‌وه‌. تایبه‌تمه‌ندی هه‌ر نیزامێکی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌سه‌رده‌مه‌ جیاجیاکاندا، به‌درێژایی مێژوو، له‌و شێوازه‌ تایبه‌ته‌دایه‌ که‌له‌ هه‌ریه‌کێکیاندا ئه‌م چه‌وسانه‌وه‌یه‌ ئه‌نجام ده‌درێ. له‌سیستمی کۆیله‌داریدا نه‌ته‌نها به‌رهه‌می کاری کۆیله‌، به‌ڵکو هه‌موو وجودی ئه‌و موڵکی خاوه‌نه‌که‌یه‌تی. کۆیله‌ بۆ خاوه‌نه‌که‌ی کار ده‌کات و له‌ به‌رامبه‌ردا له‌لایه‌ن ئه‌وه‌وه‌ ژیانی دابین ده‌کرێ. له‌نیزامی فیۆدالیدا ڕه‌عییه‌ت به‌شێک له‌ به‌رهه‌مه‌که‌ی ده‌داته‌ خاوه‌ن موڵک و ئاغا، وه‌یان چه‌ند کات و ڕۆژێک بێگاری بۆ ده‌کات. چه‌وسانه‌وه‌ له‌ نیزامی سه‌رمایه‌داریدا له‌سه‌ر بنچینه‌یه‌کی ته‌واو جیاواز ڕاوه‌ستاوه‌.
34
لێره‌دا به‌رهه‌مهێنه‌رانی سه‌ره‌کی ، واته‌ کرێکاران، ئازادن، موڵکی هیچ که‌سێک نین، به‌موڵک و زه‌وی یه‌وه‌ نه‌به‌ستراونه‌ته‌وه‌و ژێرده‌سته‌ی هیچ ئاغایه‌ک نین. خۆیان خاوه‌نی له‌ش و هێزی کاری خۆیانن و هه‌رخۆیان خاوه‌ن بڕیارن تیایدا. به‌ڵام کرێکاران له‌م نیزامه‌دا له‌ ڕوویه‌کی تریشه‌وه‌ "ئازاد"ن ئه‌وان خاوه‌نی هیچ جۆره‌ ئامڕازێکی کارو به‌رهه‌مهێنان نین. هه‌ر بۆیه‌ بۆ دابینکردنی بژێوی خۆیان ناچارن له‌به‌رامبه‌ر کرێدا هێزی کاری خۆیان بۆ ماوه‌یه‌کی دیاریکراو به‌ چینی سه‌رمایه‌دار، واته‌ ئه‌و که‌مینه‌ بچووکه‌ی که‌ هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنانیان له‌‌ده‌ستدایه‌و پاوانیان کردووه‌، بفرۆشن و دواتر پێداویستی یه‌کانی گوزه‌ران و ژیانی خۆیان به‌رهه‌میان هێناوه‌. له‌بازاڕدا له‌سه‌رمایه‌دار بکڕنه‌وه‌. کاڵابوونی هێزی کار له‌لایه‌ک و له‌لایه‌کی تره‌وه‌ خاوه‌ندارێتی تایبه‌تیی چینی سه‌رمایه‌دار به‌سه‌ر هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا، ئه‌مانه‌ کرۆکی سه‌رمایه‌داری و بنچینه‌ی چه‌وسانه‌وه‌ له‌م نیزامه‌دا پێکده‌هێنن. ناکرێ بیر له‌ بوونی کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ری و خودی مانه‌وه‌ی ئینسان و دابینکردنی پێداویستی یه‌کانی، له‌سایه‌ی هه‌ر نیزامێکدا، بکرێته‌وه‌، به‌بێ ئه‌وه‌ی که‌ هێزی کاری زیندووی ئینسانه‌کان ئامرازو هۆیه‌کانی کار بخاته‌ گه‌ڕو به‌رهه‌می نوێ بخوڵقێنێ. به‌ڵام هێزی کارو هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنان له‌ نیزامی سه‌رمایه‌داریدا به‌دیواری خاوه‌ندارێتی تایبه‌تی لێک جیاکراونه‌ته‌وه‌. بوونه‌ته‌ هه‌ندێک کاڵا که‌ خاوه‌نه‌کانیان ده‌بێ له‌بازاڕدا له‌گه‌ڵ یه‌کتری ڕووبه‌ڕوو ببنه‌وه‌. ڕواڵه‌تی مه‌سه‌له‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ خاوه‌نی ئه‌م کاڵایانه‌ له‌ بازاڕدا ده‌که‌ونه‌ سه‌ودایه‌کی هاوسه‌نگ و ئازاده‌وه. کرێکار هیزی کاره‌که‌ی بۆ چه‌ند سه‌عاتێکی دیاریکراو به‌ سه‌رمایه‌دار، واته‌ خاوه‌نی هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنان، ده‌فرۆشێ و له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا کرێ وه‌رده‌گرێ. سه‌رمایه‌دار، هێزی کار ئه‌خاته‌ گه‌ڕ، به‌کاری ئه‌هێنێ، وه‌سه‌رئه‌نجام به‌رهه‌می نوێ به‌رهه‌م دێنێ. ئه‌م کاڵایانه‌ له‌بازاڕدا ده‌فرۆشرێت و ئه‌و پاره‌یه‌ی که‌ وه‌ده‌ست دێت وه‌کو سه‌رمایه‌ سه‌رله‌نوێ سووڕی به‌رهه‌مهێنان ده‌ست پێ ئه‌کاته‌وه‌.
35
به‌ڵام، له‌ودیوی سه‌ودای به‌ڕواڵه‌ت هاوسه‌نگی کارو سه‌رمایه‌وه‌، نایه‌کسانییه‌کی بنه‌ڕه‌تیی خۆی حه‌شارداوه‌ که‌ چاره‌نووسی هه‌موو به‌شه‌رییه‌تی ئه‌مڕۆ دیاری ده‌کات و ڕزگاری و ئازادی کۆمه‌ڵگا به‌بێ ڕزگاربوون له‌مه‌ مه‌یسه‌ر نابێ. کرێکار به‌کرێیه‌ک که‌ وه‌ری ده‌گرێ ته‌نها ئه‌و شته‌ به‌ده‌ست دێنێته‌وه‌ که‌ فرۆشتوویه‌تی، واته‌ توانای کارکردن و سه‌رله‌نوێ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ بازاڕی کار. چینی کرێکار به‌کاری هه‌رڕۆژه‌ی هێزی کار زامن ده‌کات. به‌ڵام سه‌رمایه‌ له‌م نێوه‌دا که‌ڵه‌که‌ ده‌کات و په‌ره‌ئه‌‌سێنێ. هێزی کار هێزێکی خوڵقێنه‌ره‌. بایی تازه‌ بۆ کڕیاره‌که‌ی به‌رهه‌م دێنێ، بایی ئه‌و به‌رهه‌م و شمه‌کانه‌ی که‌ هه‌رجارێک له‌لایه‌ن چینی کریکاره‌وه‌ به‌رهه‌م دێت زیاتره‌ له‌کۆی ئه‌وبه‌شه‌ی به‌و ئه‌بڕێ و ئه‌و به‌شه‌ له‌ به‌رهه‌مهێنان که‌ بۆ ده‌ست پیاهێنانه‌وه‌ی ئه‌و هۆیانه‌ی به‌رهه‌مهێنان خه‌رج ده‌کرێت که‌ به‌کار براون یان سه‌رف کراون. ئه‌م زێده‌باییه‌، که‌خۆی به‌شێوه‌ی خه‌روارێک له‌ کاڵاکان نیشان ده‌دات، به‌هۆی خاوه‌ندارێتی چینی سه‌رمایه‌دار به‌سه‌ر هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا به‌شێوه‌یه‌کی ئۆتۆماتیک ده‌چێته‌ کیسه‌ی ئه‌وه‌وه‌و سه‌رمایه‌که‌ی هه‌رچی قه‌به‌تر ده‌کات. هێزی کار له‌ میانه‌ی ئاڵووێری له‌گه‌ڵ سه‌رمایه‌دا ته‌نها خۆی سه‌رله‌نوێ به‌رهه‌م دێنێته‌وه‌. له‌کاتێکدا که‌ سه‌رمایه‌ له‌ ئاڵووێری له‌گه‌ل هێزی کاردا گه‌شه‌ ده‌کات. توانای داهێنه‌رانه‌ی هێزی کارو چالاکیی خوڵقێنه‌رانه‌ی چینی کرێکار، خۆی له‌ شێوه‌ی به‌رهه‌مهێنانی سه‌رمایه‌ی تازه‌ بۆ چینی سه‌رمایه‌دار ده‌رده‌خات. هه‌رچی چینی کرێکار زۆرترو باشتر کار بکات، توانای سه‌رمایه‌ زیاد ده‌کات. توانای سه‌رسوڕهێنه‌ری سه‌رمایه‌ له‌ جیهانی ئه‌مڕۆداو ده‌سه‌ڵاتی ڕۆژ له‌ڕۆژ زیاتری به‌سه‌ر ژیانی ئابووری و سیاسی و فیکریی میلیارده‌ها دانیشتووانی سه‌رگۆی زه‌ویدا، شتێکی تر نییه‌ جگه‌ له‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئاوه‌ژووی توانای خوڵقێنه‌رانه‌ی کارو به‌شه‌رییه‌تی کرێکار.‌
36
به‌م جۆره‌ چه‌وسانه‌وه‌ له‌ کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داریدا، به‌بێ هیچ کۆت و زنجیرێکی ئاسنین له‌گه‌ردن و ده‌ست و پێی به‌رهه‌مهێنه‌ران، له‌ڕێگه‌ی بازاڕو سه‌ودای ئازاد و هاوسه‌نگی کاڵاکانه‌وه‌ مه‌یسه‌ر ده‌بێت. ئه‌مه‌ تایبه‌تمه‌ندیی بنه‌ڕه‌تیی سه‌رمایه‌دارییه‌و له‌ڕووی جه‌وهه‌رییه‌وه‌ له‌ هه‌موو نیزامه‌کانی پێشووی جیا ده‌کاته‌وه‌.
37
تێکڕای زێده‌بایی به‌ده‌ستهاتوو له‌ چه‌وسانه‌وه‌ی چینی کرێکار به‌شێوه‌یه‌کی سه‌ره‌کی له‌ ڕێگه‌ی بازاڕ وه‌ هه‌روه‌ها له‌ که‌ناڵی سیاسه‌ته‌ دارایی و دراوییه‌کانی ده‌وڵه‌تانه‌وه‌ له‌ نێوان به‌شه‌ جیاجیاکانی چینی سه‌رمایه‌داردا به‌ش ده‌کرێت. قازانج و سوودو موڵکانه‌ شێوه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی به‌ش پێ بڕانی سه‌رمایه‌ جیاجیاکانه‌ له‌به‌روبومی ئه‌م چه‌وسانه‌وه‌ چینایه‌تییه‌. کێبه‌رکێی سه‌رمایه‌کان له‌ بازاڕدا بڕی هه‌ر به‌ش و یه‌که‌و دامه‌زراوێکی سه‌رمایه‌داری دیاری ده‌کات.
38
به‌ڵام کار به‌مه‌ کۆتایی نایه‌ت. سه‌رجه‌م خه‌رجی دام و ده‌زگای ده‌وڵه‌ت و سوپاو سیستمی به‌ڕێوه‌بردنی بۆرژوازی، سه‌رجه‌م خه‌رجی دام و ده‌زگا ئایدۆلۆژی و که‌لتوورییه‌کانی کۆمه‌ڵگای بۆرژوایی و خه‌رجی ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ له‌ئینسانه‌کان که‌ له‌ ڕێگه‌ی ئه‌م داموده‌زگایانه‌وه‌ پارێزگاری و پاسه‌وانیی له‌ ده‌سه‌ڵاتی بۆرژازی ئه‌که‌ن، هه‌ر له‌م سه‌رچاوه‌یه‌وه‌ دابین ده‌کرێت. چینی کرێکار به‌کاری خۆی خه‌رجی چینی ده‌سه‌ڵاتدار، خه‌رجی که‌ڵه‌که‌ بوونی ڕۆژ له‌دوای ڕۆژی سه‌رمایه‌و خه‌رجی باڵاده‌ستیی سیاسی و که‌لتووریی و فیکریی بۆرژوازی به‌سه‌ر خۆی و هه‌موو کۆمه‌ڵگادا دابین ده‌کات.
39
به‌که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌ هه‌میشه‌ قه‌واره‌ی خه‌رواری ئه‌و کاڵایانه‌ی که‌ سه‌روه‌ت و سامانی کۆمه‌ڵگای بۆرژوایی پێکده‌هێنن زیاد ده‌کات. گه‌شه‌ی هه‌میشه‌یی و خێرای ته‌کنیک و چوونه‌سه‌ری قه‌واره‌و توانای ئامرازو هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنان که‌ چینی کرێکار له‌ هه‌ر سووڕێکی تازه‌ی به‌رهه‌مهێناندا ده‌یانچه‌رخێنێ، ئاکامی بێ ئه‌ملاو ئه‌ولای پرۆسه‌ی که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌یه‌. به‌ڵام به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ مه‌ودای په‌ره‌سه‌ندنی سه‌روه‌ت و سامان و توانای به‌رهه‌مهێنانی کۆمه‌ڵگادا، چینی کرێکار هه‌میشه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی ڕێژه‌یی بێ به‌شتر ده‌بێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ئه‌گه‌ر به‌ شێوه‌یه‌کی ڕه‌هاو یه‌کلایه‌نه‌ سه‌یری بکه‌ین، ده‌بینین که‌پله ‌به‌پله‌و به‌شێوه‌یه‌کی سنووردار ژیانی کرێکاران لانی که‌م له‌ ووڵاته‌ پێشکه‌تووه‌کاندا ده‌چێته‌ سه‌ره‌وه‌، به‌ڵام حه‌قیقه‌ت ئه‌وه‌یه‌ که‌له‌ پرۆسه‌ی که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌دا ڕێژه‌ی به‌شی چینی کرێکار له‌ تێکڕای سه‌روه‌تی کۆمه‌ڵگا، به‌خێرایی دێته‌ خواره‌وه‌و مه‌ودای نێوان ئاستی ژیانی چینی کرێکارو ستاندارده‌ مومکینیه‌کانی ئاسایش و خۆشگوزه‌رانی، که‌به‌ هه‌وڵ و ته‌قه‌لای خودی ئه‌و وه‌دی هاتووه‌، قووڵتر ده‌بیته‌وه‌. هه‌رچی کۆمه‌ڵگا سه‌روه‌تمه‌ندتر ده‌بێت، ئه‌وه‌نده‌ی تر کرێکار تیایدا به‌شێکی مه‌حروم تر پێک ده‌هێنێ.
40
باش بوونی ته‌کنیک و چوونه‌سه‌ری ئاستی به‌رهه‌مهێنان و توانای به‌رهه‌مهێنانی کار، به‌مانای ئه‌وه‌ دێت که‌ هه‌رچی زیاتر ده‌زگاو ئامێرو سیستمه‌ ئۆتۆماتیکه‌کان جێگای هێزی کاری زیندوو بگرنه‌وه‌. له‌کۆمه‌ڵگایه‌کی ئینسانی و ئازاددا ئه‌مه‌ ده‌بێ به‌ مانای فه‌راهه‌م بوونی ده‌رفه‌تی زیاتر بێت بۆ هه‌مووان بۆ ده‌ست ئاوه‌ڵابوون و چێژوه‌رگرتن له‌ ژیان. به‌ڵام له‌ کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داریدا، که‌ هێزی کارو هۆیه‌کانی کار ته‌نها کۆمه‌ڵه‌ کاڵایه‌کن که‌ سه‌رمایه‌ به‌مه‌به‌ستی وه‌ده‌ستهێنانی قازانج به‌ ده‌ستییه‌وه‌ گرتووه‌، جێگرتنه‌وه‌ی ئینسان ‌به‌ ئامێر ده‌بێته‌ مایه‌ی بێکاری و بێکارسازیی هه‌میشه‌یی به‌شێک له‌ چینی کرێکارو بێ به‌ش بوونیان له‌ ده‌رفه‌تی دابینکردنی گوزه‌ران. په‌یدابوونی له‌شکرێکی زه‌خیره‌ له‌ کرێکارانی بێکار، که‌ ته‌نانه‌ت ده‌رفه‌تی فرۆشتنی هێزی کاری خۆشیان نییه‌، ئاکامێکی حه‌تمیی ڕه‌وتی که‌ڵه‌که‌ی سه‌رمایه‌یه‌ که‌له‌هه‌مان کاتدا خۆی یه‌کێک له‌ مه‌رجه‌کانی بوون و مانه‌وه‌ی نیزامی سه‌رمایه‌داریش دابین ده‌کات. بوونی سوپایه‌کی زه‌خیره‌یی له‌ بێکاران. که‌له‌بنه‌ڕه‌تدا ئه‌رکی به‌ڕیوه‌چوونی ژیانیان ده‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆی به‌شی له‌سه‌رکاری خودی ئه‌م چینه‌، کێبه‌رکێ له‌نێو چینی کرێکاردا په‌ره‌ پێ ده‌دات و کرێ له‌ ئاستێکی هه‌رچی که‌متردا ڕاده‌گرێ. ئه‌م سوپای زه‌خیره‌یه‌ ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ش به‌ سه‌رمایه‌ ده‌دات که‌ بڕی ئه‌و هێزی کاره‌ی که‌ ده‌یخاته‌ گه‌ڕ به‌پێی پێویستییه‌کانی بازاڕ که‌م و زۆر بکات. بێکاری، ده‌رهاویشته‌یه‌کی لاوه‌کیی بازاڕ، یان ئاکامیکی سیاسه‌تی هه‌ڵه‌ی ئه‌م یان ئه‌و ده‌وڵه‌ت نییه‌، به‌ڵکو به‌شێکی زاتیی کارکردی سه‌رمایه‌داری و ڕه‌وتی که‌ڵه‌که‌ی سه‌رمایه‌یه‌.
41
قه‌یرانه‌ ئابوورییه‌ ناوبه‌ناوه‌کان به‌ ئاکامه‌ ترسناک و ماڵوێرانکه‌ره‌ ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانیانه‌وه‌، به‌شێکی جیانه‌کراوه‌ی نیزامی سه‌رمایه‌دارین. ئه‌م قه‌یرانانه‌ له‌ بنه‌ڕه‌تدا له‌ ناکۆکییه‌کی بنچینه‌یی نێوجه‌رگه‌ی خودی پرۆسه‌ی که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرن. له‌کاتێکدا که‌ کار سه‌رچاوه‌ی قازانج و زێده‌باییه‌، ڕه‌وتی که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌و گه‌شه‌ی حه‌تمیی ته‌کنیک، به‌به‌رده‌وامی ڕێژه‌ی هێزی کار به‌به‌راورد له‌گه‌ڵ هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنان دێنێته‌ خواره‌وه‌. زێده‌بایی به‌رهه‌مهاتوو، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کی ڕه‌هاو یه‌کلایه‌نه‌ش ڕووله‌ زیاد بوون بێت، به‌شێوه‌ی ئاسایی ناتوانێ هاوشان له‌گه‌ڵ چوونه‌سه‌ری هه‌میشه‌یی ئه‌و سه‌رمایه‌ی که‌ ده‌خرێته‌ کاره‌وه‌ زیاد بکات. تێکڕای قازانجی سه‌رمایه‌، به‌پێی یاسا مادییه‌کانی خودی ڕه‌وتی که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رمایه‌، به‌ناچاری ڕوو له‌ دابه‌زینه‌. هه‌وڵ و ته‌قه‌لای هه‌میشه‌یی بۆ پووچه‌ڵ کردنه‌ووه‌ی ئه‌م دابه‌زینه‌و ڕاگرتنی تێکڕای قازانج، به‌تایبه‌ت له‌ ڕێگه‌ی توندکردنه‌وه‌ی چه‌وسانه‌وه‌ که‌مکردنه‌وه‌ی به‌شی چینی کرێکار له‌سه‌روه‌ت و سامانی کۆمه‌ڵگا، که‌له‌شێوه‌ی کرێ و خزمه‌تگوزارییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و...تاد دا پێ ی ده‌درێت، مه‌شغه‌ڵه‌ی هه‌موو ڕۆژه‌ی چینی سه‌رمایه‌دارو ده‌وڵه‌ته‌ ڕه‌نگاوڕه‌نگه‌کانی و هه‌روه‌ها توێژاڵێکی فراوان له‌ بیرمه‌ندانی ئابووری و به‌ڕێوه‌به‌ران و پسپۆڕانی بۆرژوازیه‌ له‌سه‌رتاسه‌ری جیهاندا.
42
سه‌رباری هه‌موو ئه‌م هه‌وڵانه‌، ناکۆکییه‌ ده‌روونییه‌کانی سه‌رمایه‌و ڕه‌وتی ڕووله‌دابه‌زینی تیکڕای قازانج، هه‌موو جارێک سه‌ره‌نجام خۆی ئه‌سه‌پێنێت و هه‌موو نیزامی ئابووری ده‌کێشێته‌ قه‌یرانێکی قووڵه‌وه‌. سه‌رده‌می متبوون و قه‌یران نه‌ته‌نها نیشانه‌و به‌ڵگه‌ی توندبوونه‌وه‌ی ناکۆکییه‌ ده‌روونییه‌کانی سه‌رمایه‌یه‌، به‌ڵکو له‌ هه‌مان کاتدا میکانیزمی عه‌مه‌لیی خامۆش کردنه‌وه‌ی قه‌یران و ده‌ست به‌خۆدا هێنانه‌وه‌ی سه‌رمایه‌شه‌. کێبه‌رکێ له‌ نێوان توێژه‌ جیاجیاکانی سه‌رمایه‌دا توند ده‌بێته‌وه‌و گه‌لێکیان ده‌که‌ونه‌ داوی ئیفلاس بوونه‌وه‌. ئه‌مه‌ له‌ هه‌مان کاتدا سه‌رمایه‌ لاوازه‌کان له‌ مه‌یدان ده‌کاته‌ ده‌رو هه‌لومه‌رجی قازانج هێنان بۆ ئه‌وانه‌ی که‌ده‌مێننه‌وه‌ له‌بارتر ده‌کات. له‌لایه‌کی تریشه‌وه‌ چینی سه‌رمایه‌دارو ده‌وڵه‌ته‌کانی له‌ وڵاته‌ جیاجیاکاندا هێرشێکی به‌ربڵاو له‌شێوه‌ی جۆراوجۆردا بۆ سه‌ر ئاستی ژیانی چینی کرێکار ده‌ست پێ ده‌که‌ن. ژماره‌ی بێکاران به‌خێرایی ده‌چێته‌ سه‌ره‌وه‌و چه‌وسانه‌وه‌ی تێکڕای چینی کرێکار توندتر ده‌بێته‌وه‌.
43
سه‌رمایه‌ له‌ دڵی قه‌یرانێکدا چه‌قبه‌ستووتر دێته‌ ده‌ره‌وه‌و به‌م پێ یه‌ش قه‌یرانی دواتر به‌مه‌ودایه‌کی فراوانترو قووڵتره‌وه‌ سه‌رهه‌ڵده‌دات و ده‌بێته‌ مایه‌ی کێبه‌رکێ و کێشمه‌کێشێکی توندوتیژتر له‌ناو خودی چینی سه‌رمایه‌داردا. سووک کردنی هه‌ر قه‌یرانێکی تازه‌ خۆسازدانه‌وه‌یه‌کی هه‌مه‌لایه‌نه‌تری سه‌رمایه‌ ده‌خوازێ. پێبه‌پێی ئه‌مه‌ش ئاسۆیه‌ک که‌ بۆرژوازی ده‌ینێته‌ به‌رده‌م کۆمه‌ڵگا، جار له‌دوای جار تاریکترو خه‌ته‌رناکتر ده‌بێت.
44
ئاکام و ده‌رهاویشته‌کانی ناکۆکی و قه‌یرانه‌کانی نیزامی سه‌رمایه‌داری ته‌نها له‌ چوارچێوه‌ی قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئابووریدا نومێنێته‌وه‌. جه‌نگه‌ ماڵوێرانکه‌ره‌کان له‌ئاستی جیهانی و ناوچه‌ییدا، میلیتاریزم و ده‌ستدرێژیی سه‌ربازی، داسه‌پاندنی حکومه‌ته‌ پۆلیسی و سه‌رکوتگه‌ره‌کان، سه‌ندنه‌وه‌ی مافه‌ مه‌ده‌نی و سیاسی یه‌کانی جه‌ماوه‌رو به‌تایبه‌ت چینی کرێکار، په‌ره‌سه‌ندنی تیرۆریزمی ده‌وڵه‌تیی و رێکخراوه‌ ڕاسته‌ توندڕه‌وه‌کان، توندبوونه‌وه‌ی ڕاگه‌یاندن و گوشاره‌ دواکه‌وتووه‌ دینی و ناسیۆنالیستی و نه‌ژاد په‌رستانه‌و دژی ژنه‌کان، ئه‌مانه‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌ به‌رچاوه‌کانی سه‌رمایه‌داری هاوچه‌رخن به‌تایبه‌ت له‌ سه‌رده‌می قه‌یرانه‌کاندا.
45

ده‌وڵه‌ت و ڕووبینای سیاسی

46
قسه‌که‌رانی کۆمه‌ڵگای بۆرژوازی وای نیشان ده‌ده‌ن ده‌وڵه‌ت ده‌زگایه‌کی پێویسته‌، که‌ بۆ به‌رێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا به‌پێی به‌رژه‌وه‌ندی گشتی و هاوبه‌شی هه‌موو ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵگا پێک هاتووه‌. ده‌زگایه‌ک که‌ گوایه‌ ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئیراده‌ی گشتیی جه‌ماوه‌ره‌و ده‌سه‌ڵاتی هاوبه‌شی ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵگا ده‌سته‌به‌ر ده‌کات. ده‌ڵێن یاسا زاڵه‌کان، کۆمه‌ڵه‌ پره‌نسیپێکی به‌ڵگه‌نه‌ویست و سروشتی و جێی ڕه‌زامه‌ندیی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگان و ده‌وڵه‌ت زامن و جێبه‌جێکه‌ری ئه‌م یاسایانه‌یه‌. نیشاندانی ده‌وڵه‌ت وه‌کو ده‌زگایه‌کی سه‌ربه‌خۆو بێلایه‌نی به‌رژه‌وه‌ندییه‌ چینایه‌تی ناکۆکه‌کانی ناو کۆمه‌ڵگا، کۆڵه‌که‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تیی ئایدۆلۆژی بۆرژواییه‌. ئه‌م تێڕوانینه‌ بۆ ده‌وڵه‌ت به‌ تایبه‌ت له‌ وڵاتانی پێشکه‌تووی ڕۆژئاوادا که‌ نیزامێکی په‌رله‌مانیی سه‌قامگیرتریان هه‌یه‌ ڕیشه‌یه‌کی به‌هێزتری له‌ نێو جه‌ماوه‌ردا ده‌کا‌ته‌وه‌. به‌ڵام له‌ ووڵاتانی دوواکه‌وتووتریشدا، سه‌رباری فه‌رمانڕه‌وایی ده‌وڵه‌ته‌ سه‌رکوتگه‌رو پۆلیسییه‌کان، هه‌روه‌ها سه‌رباری ئه‌وه‌ی که‌ خه‌ڵک به‌ گشتی به‌چاوێکی خراپ سه‌یری ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ ئه‌که‌ن که‌له‌سه‌ر کارن، خودی پێویست بوونی ده‌وڵه‌ت جێگای پرسیار نییه‌، وه‌ده‌رکی جه‌ماوه‌ر له‌ ده‌وڵه‌ت وه‌کو ده‌زگایه‌ک که‌ ئه‌رکی به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگای له‌ ئه‌ستۆیه‌ به‌هه‌مان ڕاده‌ به‌هێزو ڕیشه‌داره‌. په‌ره‌سه‌ندنی ڕۆڵی ئابووری ده‌وڵه‌ته‌کان و به‌تایبه‌ت ده‌خاڵه‌تی ئه‌وان له‌ قه‌ڵه‌مڕه‌وی خزمه‌تگوزارییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و به‌ڕیوه‌بردن و کۆنترۆڵی ئابووری له‌م چه‌ند ده‌ساڵه‌ی دواییدا گه‌لێک په‌ره‌ی به‌م خۆشباوه‌ڕییانه‌ داوه‌.
47
ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌وڵه‌ت گرنگترین ئامڕازی چینی ده‌سه‌ڵاتداره‌ بۆ یه‌خسیر هێشتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری چه‌وساوه‌. له‌ڕووی مێژووییه‌وه‌ سه‌رهه‌ڵدانی ده‌وڵه‌ت ئاکامی په‌یدابوونی چه‌وسانه‌وه‌و چینه‌کان و دابه‌شبوونی کۆمه‌ڵگا بووه‌ بۆ چینی چه‌وسێنه‌رو چه‌وساوه‌. سه‌رباری هه‌موو ئاڵۆزییه‌کانی بونیادی ده‌وڵه‌تانی ئه‌مرۆ، ده‌وڵه‌ت هه‌ر ده‌زگایه‌که‌ بۆ توندوتیژی نواندن و، سوپاو دادگاو زیندانه‌کان کۆڵه‌که‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کانی پێکده‌هێنن. ده‌وڵه‌ت هێزی سه‌رکوتگه‌ری سازماندراوی چینی چه‌وسێنه‌ره‌. ده‌وڵه‌ت ئامڕازی پیاده‌کردنی ده‌سه‌ڵاتدارێتی چینایه‌تییه‌. هه‌ر ده‌وڵه‌تێک، جا له‌هه‌ر شکڵ و شێوه‌یه‌کدا بێت، چ پاشایه‌تی و چ کۆماری، چ په‌رله‌مانی و چ ئیستبدادی، ئامرازی پیاده‌کردنی دیکتاتۆری چین یان چینه‌ له‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌کانه‌.
48
له‌هه‌ر نیزامیکدا، ته‌نانه‌ت له‌ توندوتیژترین کۆیله‌دارییه‌کانی سه‌رده‌مه‌کانی ڕابردووشدا که‌ تیایاندا ئینتمای چینایه‌تی ده‌وڵه‌ت شتێکی شاراوه‌ نه‌بوو، چینی ده‌سه‌ڵاتدار پێویستی به‌وه‌ بووه‌ که‌ بناغه‌یه‌ک بۆ مه‌شروعییه‌تدان به‌ ده‌وڵه‌ته‌که‌ی به‌ده‌سته‌وه‌ بدات. پاشایه‌تی و ده‌سه‌ڵاتدارێتی میراتیی، ده‌سه‌ڵاتدارێتی ئه‌ریستۆکراتی، ده‌سه‌ڵاتدارێتی دینی و ئیلاهی، قاڵبه‌ جیاجیاکانی ئه‌م مه‌شروعییه‌ت پێدانه‌ بوون. له‌ کۆمه‌لگای سه‌رمایه‌داریدا، کۆمه‌ڵگایه‌ک که‌ بناغه‌که‌ی له‌سه‌ر بازاڕ دانراوه‌و تیایدا کرێکارو سه‌رمایه‌دار وه‌کو عه‌ناسرێکی "ئازاد" پێناسه‌ ئه‌کرێن که‌ به‌ڕواڵه‌ت ده‌چنه‌ ناو سه‌ودایه‌کی ئاره‌زوومه‌ندانه‌و هاوسه‌نگه‌وه‌، مافی ده‌نگدان و په‌رله‌مان و نیزامی هه‌ڵبژاردن، قاڵبی سه‌ره‌کی مه‌شروعییه‌ت پێدانی حوکمڕانیی چینایه‌تی بۆرژوازییه.‌ ڕواڵه‌تی مه‌سه‌له‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌وڵه‌‌ت ئامڕازی حوکمڕانیی هه‌موو خه‌ڵکه‌و به‌ده‌نگدانی ڕاسته‌وخۆی خه‌ڵک پێکدێت. بێگومان له‌ ڕووی مێژووییه‌وه‌ مافی ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردن و په‌رله‌مان به‌ کۆمه‌ڵه‌ ده‌سکه‌وتێکی گرنگی هه‌وڵ و کۆششی جه‌ماوه‌ری کرێکار ده‌ژمێردرێن له‌ پێناو په‌ره‌پێدانی مافه‌ مه‌ده‌نییه‌کانی خۆیاندا. ئه‌وه‌ به‌ڵگه‌نه‌ویسته که‌ ژیان له‌ سایه‌ی نیزامێکی لیبراڵیی بۆرژواییدا ئاسانتره‌ وه‌ک له‌ ژیان له‌سایه‌ی نیزامێکی پۆلیسی و ئیستبدادیدا. به‌ڵام ئه‌م قاڵبانه‌ ناتوانن ماهییه‌تی چینایه‌تی ده‌وڵه‌تی هاوچه‌رخ بشارنه‌وه‌. جه‌ماوه‌ری به‌رینی خه‌ڵکی کرێکار ته‌نانه‌ت له‌ پێشکه‌وتووترین و سه‌قامگرتووترین و ئازادترین نیزامه‌ په‌رله‌مانی یه‌کانیشدا، که‌مترین ڕێگاده‌ستیان هه‌یه‌ بۆ کاریگه‌ری دانان له‌سه‌ر سیاسه‌ت و هه‌نگاوه‌کانی ده‌وڵه‌ت. نیزامی په‌رله‌مانی توانیویه‌تی به‌ به‌کارهێنانی توندوتیژییه‌کی که‌مترو به‌ده‌ستبه‌ده‌ست پێ کردنی پله‌وپایه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان له‌ نێوان به‌شه‌ جیاجیاکانی چینی ده‌سه‌ڵاتداردا له‌ ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنی گشتیی ده‌وره‌ییه‌وه‌، ده‌سه‌ڵاتدارێتی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای تێکڕای بۆرژوازی به‌سه‌ر ژیانی سیاسی و ئابووری کۆمه‌ڵگادا زامن بکات. دیموکراسی په‌رله‌مانیی میکانیزمێک نییه‌ بۆ ده‌خاڵه‌تی جه‌ماوه‌ر له‌کاروباری حوکمڕانیدا، به‌ڵکو ئامڕازێکه‌ بۆ مه‌شروعییه‌ت پێدانی حوکمڕانی و دیکتاتۆری چینی بۆرژوا.
49

که‌لتوورو ئایدۆلۆژی و ئه‌خلاق

50
چه‌وسانه‌وه‌و جوداسازی و بێمافییه‌کی ئاوا له‌ڕاده‌به‌ده‌رو، له‌شێوه‌یه‌کی ئاوا ئاشکرادا، به‌بێ مل که‌چ کردن و ڕه‌زامه‌ندیی خودی کۆمه‌ڵانی به‌رینی چه‌وساوه‌و به‌ڕه‌وا له‌قه‌ڵه‌مدانی ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌ له‌ زه‌ینی خودی قوربا‌نیانیدا ناتوانێ خۆی به‌پێوه‌ ڕابگرێ. پاساو کردنی ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌و، به‌ئه‌زه‌لی و ئه‌به‌دی له‌قه‌ڵه‌مدانی و ترساندن و سڵه‌ماندنه‌وه‌ی ژێرده‌ستانی کۆمه‌ڵگا له‌ یاخی بوون له‌ دژی ئه‌م په‌یوه‌ندی یانه‌، ئه‌رکی ڕووبینای فیکریی و که‌لتوریی و ئه‌خلاقییه‌ له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا. جبه‌خانه‌ی که‌لتووریی و ئه‌خلاقیی بۆرژوازی له‌دژی ئازادی و ڕزگاریی ئینسان یه‌کجار گه‌وره‌و سه‌رسوڕهێنه‌ره‌. به‌شێک له‌م ئامڕازانه‌ له‌ چاخه‌ کۆنه‌کانه‌وه‌ به‌میرات ماونه‌ته‌وه‌، به‌ڵام به‌پێی پێداوه‌ستییه‌کانی کۆمه‌ڵگای بۆرژوایی ئارایش و ده‌مه‌زه‌رد کراونه‌ته‌وه‌. دین و مه‌زهه‌به‌ جۆراوجۆره‌کان، سۆزو ده‌مارگیرییه‌ ئه‌خلاقییه‌ ساویلکانه‌کان، ڕه‌گه‌زپه‌رستی، نه‌ژادپه‌رستی، پیاوسالاری، هه‌موو ئه‌مانه‌ به‌درێژایی مێژوو چه‌که‌ فیکری و که‌لتورییه‌کانی چینه‌ ده‌ساڵاتداره‌کانی کۆمه‌ڵگا بوون بۆ کپ کردنه‌وه‌و به‌ملکه‌چی هێشتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری زه‌حمه‌تکێشی کۆمه‌ڵگا. هه‌موو ئه‌مانه‌ به‌به‌رگی تازه‌و توانای تازه‌وه‌، له‌سه‌رده‌می ئێمه‌دا خزمه‌ت به‌ پارێزگاری کردن له‌ خاوه‌ندارێتی و داسه‌ڵاتدارێتی بۆرژوایی ده‌که‌ن له‌ هه‌ڕه‌شه‌ی هۆشیاری و ووریا بوونه‌وه و‌ ڕه‌خنه‌ی چینی کرێکارو کۆمه‌ڵانی چه‌وساوه‌.
51
به‌ڵام ئه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگای بۆرژوایی خۆی له‌مه‌ڕ ئامڕازه‌ فیکری و که‌لتوورییه‌کانی یه‌خسیر کردنه‌وه‌ دای هێناوه‌ زۆر له‌مانه‌ مه‌زنترو کارامه‌تره‌. قازانج په‌رستیی فه‌ردیی و ڕکابه‌رایه‌تی، واته‌ لۆژیکی هه‌ڵسوکه‌وتی بۆرژوا له‌قه‌ڵه‌مڕه‌و‌ی بازاڕدا، به‌ سروشتی ئینسان به‌شێوه‌یه‌کی گشتی ده‌ژمێردرێن و وه‌کو به‌ها به‌رزه‌کانی به‌شه‌ر ته‌قدیس ده‌کرێن. له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا په‌یوه‌ندی نێوان ئینسانه‌کان، ڕه‌نگدانه‌وه‌و پاشکۆی په‌یوه‌ندی نێوان کاڵاکانه‌. ئه‌وه‌ جێگه‌و شوێنی ئینسانه‌کانه‌ له‌ په‌یوه‌ند به‌ خاوه‌ندارێتییه‌وه‌ که‌ پله‌وپایه‌و به‌هایان دیاری ده‌کات. بۆرژوازی چه‌قبه‌ستن و ئارایشی خۆجێیی و به‌رته‌سکی کۆمه‌ڵگای کۆنی تێکشکان و ووڵاته‌کانی پێکهێنا. ناسیۆنالیزم و نیشتمانپه‌روه‌ریی مۆدێرنی بۆرژوایی، وه‌کو به‌هێزترین کۆتی ئایدۆلۆژیی چینه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌کان له‌تێکڕای مێژوو، له‌گه‌ردنی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک ئاڵاوه‌و جێگای ڕه‌گه‌زپه‌رستی و عه‌شیره‌تگه‌ریی و ناسنامه‌ی خۆجێیی گرتۆته‌وه‌.
52
بیروباوه‌ڕی زاڵ له‌هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کدا بیروباوه‌ری چینی ده‌سه‌ڵاتداره‌. به‌ڵام حوکمڕانی و کۆنترۆڵی فیکری و که‌لتووری و ئه‌خلاقیی بۆرژوازی به‌سه‌ر ژیانی کۆمه‌ڵگای ئه‌مڕۆدا له‌ڕووی مه‌وداو قووڵییه‌وه‌ بێ وێنه‌یه‌. شۆرشه‌ زانستی و ته‌کنیکی و پیشه‌سازییه‌ ، مه‌زنه‌کانی دووسه‌د ساڵی ڕابردوو و میکانیزمی به‌هێزی بازاڕ که‌ هه‌موو سنورێکی میللی و ڕه‌گه‌زی و سیاسی و که‌لتووری ده‌به‌زێنێ، ئیمکاناتێکی به‌رینی خستۆته‌ ده‌ستی بۆرژوازییه‌وه‌ بۆ پاراستنی باڵاده‌ستیی ئایدۆلۆژی و ڕه‌واج پێدانی پره‌نسیپ و بیروباوه‌ڕه‌ خورافییه‌کانی خۆی له‌ئاستیکی جیهانیدا. له‌قه‌ڵه‌مڕه‌وی به‌رهه‌مهێنانی بیروبۆچوونیشدا، ڕێک وه‌کو قه‌ڵه‌مڕه‌وی به‌رهه‌مهێنانی شمه‌ک، توانای خۆڵقێنه‌رانه‌ی ئینسان بووه‌ته‌ چه‌کێک له‌دژی خودی خۆی. ئه‌و داهێنان و پێشکه‌وتنه‌ بێ شومارانه‌ی که‌ له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا له‌ زه‌مینه‌ی گۆڕانکاری له‌قاڵبه‌ ئه‌ده‌بی و هونه‌رییه‌کان، گۆرانکاری میدیا بیستراوو بینراوو کۆمپیوته‌ری یه‌کان و په‌ره‌پێدانی مه‌یدانه‌ جیاجیاکانی هه‌ڵسووڕانی که‌لتووری دا، ڕووی داوه‌، له‌پله‌ی یه‌که‌مدا، مه‌یدانی داوه‌ به‌ بۆمبارانکردنی هه‌موو ڕۆژه‌ی کۆمه‌ڵانی ملیۆنیی خوڵک به‌ بیروباوه‌ڕه‌ بۆرژواییه‌کان، له‌شکڵ و شێوه‌ی کاریگه‌رترو ئاڵۆزترو هه‌مه‌ڕه‌نگتردا. سه‌رهه‌ڵدانی هۆیه‌کانی په‌یوندی گشتی و ئه‌نفۆرماتیکی و تۆڕه‌کانی ڕادیۆو ته‌له‌فزیۆنی فه‌زائی له‌دوو ده‌یه‌ی دواییدا، که‌کۆکردنه‌وه‌و گواستنه‌وه‌ی خێرای زانیارییان له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا زۆر ئاسان کردۆته‌وه‌، به‌ده‌ستی بۆرژوازییه‌وه‌ بوونه‌ته‌ داموده‌زگای زه‌به‌لاحی په‌خشکردنی زانیاری شێوێنراوو داسه‌پاندنی بیروباوه‌ڕو هه‌ڵخڕاندنی خه‌ڵکی له‌ ئاستێکی سه‌دان ملیۆنیدا. میدیاو پیشه‌سازیی نمایش، که‌خۆیان له‌ پڕقازانجترین قه‌ڵه‌مڕه‌وه‌کانی جموجۆڵی سه‌رمایه‌ن، به‌شێکی زۆر له‌ ئه‌رکه‌ ته‌قلیدییه‌کانی دامه‌زراوی خێزان و ده‌زگا دینییه‌کان و ته‌نانه‌ت ئۆرگانه‌کانی سه‌رکوتیان له‌کۆمه‌ڵگادا گرتۆته‌ ئه‌ستۆو ڕۆژ له‌دوای ڕۆژ ده‌ورێکی زیاتر ده‌بینن له‌ پاراستنی ئه‌م هاوسه‌نگییه‌ ئایدۆڵۆژییه‌ی له‌ کۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌، له‌گواستنه‌وه‌ی بیروباوه‌ڕو مه‌عنه‌ویات و ئه‌خلاقییاتی زاڵ بۆ نێو کۆمه‌ڵانی خه‌ڵك، له‌پاوانکردنی فیکریی و له‌قاڵبدانی مێشکیان، له‌ به‌تاک خستنه‌وه‌و تۆقاندنیان و پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ی بیروباوه‌ڕو بۆچوونه‌ ڕه‌خنه‌گرانه‌کان له‌ کۆمه‌ڵگادا. ئه‌م دامه‌زراوانه‌و ئه‌م شێوه‌ مۆدێرنانه‌ی پاوانکردنی فیکریی و که‌لتووریی کۆمه‌ڵگا، کۆڵه‌که‌یه‌کی سه‌ره‌کی سه‌قامگیریی سیاسی کۆمه‌ڵگای بۆرژواییه‌، به‌تایبه‌ت له‌ هه‌لومه‌رجی قه‌یران و بێ ئاسۆیی و به‌رزبوونه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تی گشتی دا.
53
خه‌بات له‌ دژی بیروباوه‌ڕو دیدو بۆچوون و ئه‌خلاقییاتی زاڵ به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا، لایه‌نێکی هه‌میشه‌یی خه‌باتی چینایه‌تی کرێکاران و ئه‌رکێکی گرنگی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستیی کرێکاری بووه‌.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى يه‌كه‌م - بابى سى‌هه‌م

54

شۆڕشی کۆمه‌ڵایه‌تی و کۆمۆنیزم



کۆمه‌ڵگای ئازادی کۆمۆنیستی

56
به‌سه‌ره‌نجدانێکی کورت ئه‌وه‌ ده‌رئه‌که‌وێت که‌چۆن جیهانی سه‌رمایه‌داری جیهانێکی لنگه‌وقوچه‌. په‌یوه‌ندی نێوان کاڵاکان ده‌بێته‌ بناغه‌ی په‌یوه‌ندی نێوان ئینسانه‌کان. هه‌وڵ و کۆششی گه‌وره‌و گران و هه‌ر ڕۆژه‌ی به‌شه‌رییه‌تێک که‌ کار ده‌کات و جیهان ده‌خوڵقینێ، خۆی له‌ده‌سه‌ڵاتی ڕۆژ له‌ڕۆژ زیاتری سه‌رمایه‌ به‌سه‌ر وجودی ئه‌ودا ده‌بینێته‌وه‌. مه‌به‌ست له‌ چالاکی ئابووری، به‌رهه‌مهێنانی پێداویستییه‌کانی ئینسانه‌کان نییه‌، به‌ڵکو قازانج هێنانه‌ بۆ سه‌رمایه‌. گه‌شه‌ی هه‌مووڕۆژه‌ی ته‌کنه‌لۆژی و مه‌عریفه‌ی زانستی و هونه‌ریی که‌کلیلی به‌خته‌وه‌ری و خۆشگوزه‌رانی ئینسانه‌، له‌م نیزامه‌دا ده‌بێته‌ مایه‌ی بێکاری و بێ به‌شیی هه‌رچی زیاتری سه‌دان ملیۆن کرێکار. له‌ جیهانێکدا که‌ سه‌ره‌نجام له‌سه‌ر شانی هاوکاری و هه‌وڵی به‌کۆمه‌ڵ بیناکراوه‌، ڕکه‌به‌رایه‌تی حوکمڕانی ده‌کات. ئازادی ئابووری فه‌رد په‌رده‌یه‌که‌ بۆ داپۆشینی ناچاریی هه‌موو ڕۆژه‌ی بۆ ئاماده‌بوون له‌بازاڕی کاردا، ئازادی سیاسی فه‌رد، بێ مافی و بێ ده‌ورییه‌ سیاسییه‌ واقعییه‌که‌ی ده‌شارێته‌وه‌و مه‌شروعییه‌ت به‌ ده‌وڵه‌ت و حوکمڕانیی سیاسی چینی سه‌رمایه‌دار ده‌دات. یاسا، ئیراده‌و به‌رژه‌وه‌ندیی چینی ده‌سه‌ڵاتداره‌ که‌ به‌شێوه‌ی ڕێوشوێنێک بۆ هه‌مووان داڕێژراوه‌. له‌ عه‌شق و ئینسانییه‌ته‌وه‌ تا ماف و دادوه‌ری، له‌هونه‌رو ئه‌فراندنه‌وه‌ تا زانست و حه‌قیقه‌ت، مه‌قوله‌یه‌ک له‌جیهانی سه‌رمایه‌داریدا په‌یدا نابێت که‌ مۆری ئه‌م لنگه‌وقوچییه‌ی پێوه‌ نه‌بێت.
57
ئه‌م دنیا لنگه‌وقوچه‌ ده‌بێ له‌سه‌ر پێی خۆی دابنرێته‌وه‌. ئه‌مه‌ ئه‌رکی کۆمۆنیزمی کرێکارییه‌. ئه‌مه‌ ئامانجی شۆڕشی کۆمۆنیستیی چینی کرێکاره‌.
58
ته‌وه‌ره‌ی سه‌ره‌کی شۆرشی کۆمۆنیستی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی خاوه‌ندارێتی تایبه‌تییه‌ به‌سه‌ر هۆیه‌کانی کارو به‌رهه‌مهێنانداو کردنێتی به‌ موڵکی گشتیی هه‌موو کۆمه‌ڵگا. شۆرشی کۆمۆنیستی کۆتایی به‌دابه‌شبوونی چینایه‌تی کۆمه‌ڵگا ده‌هێنێ و نیزامی کرێ گرته‌یی له‌نێو ده‌بات. بازاڕو ئاڵووێری کاڵایی و پاره‌ له‌نێو ده‌چن. به‌رهه‌مهێنان له‌پێناو پڕکردنه‌وه‌ی پێداویستییه‌کانی هه‌موو جه‌ماوه‌ر بۆ خۆشگوزه‌رانیی هه‌رچی زیاتری هه‌موو ئینسانه‌کان، جێگای به‌رهه‌مهێنان له‌پێناو قازانج ده‌گرێته‌وه.‌ کار، که‌ له‌ کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داریدا بۆ زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری جه‌ماوه‌ر ته‌قه‌لایه‌کی ناچاریی و کوێرانه‌و تاقه‌ت پڕوکێنه‌ له‌پێناوی به‌رێوه‌چوونی گوزه‌راندا، جێگای خۆی ده‌دات به‌ هه‌ڵسووڕانی خوڵقێنه‌رانه‌و ئاره‌زوومه‌ندانه‌و ئاگاهانه‌ی جه‌ماوه‌ر بۆ هه‌رچی ده‌وڵه‌مه‌ندتر کردنی ژیانی ئینسانی. هه‌رکه‌سێک، به‌وپێیه‌ی که‌ ئینسانه‌و چاوی به‌ کۆمه‌ڵگای ئینسانی هه‌ڵهێناوه‌، به‌یه‌کسان له‌هه‌موو نیعمه‌ته‌کانی ژیان و به‌روبومی کۆششی هاوبه‌ش به‌هره‌مه‌ند ده‌بێت. ‌هه‌ر که‌سێک به‌پێی توانای و بۆ هه‌رکه‌سێک به‌پێی پێویستییه‌کانی، ئه‌مه‌ بنه‌مایه‌کی سه‌ره‌کی کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستییه‌.
59
نه‌ته‌نها دابه‌شبوونی چینایه‌تی، به‌ڵکو دابه‌شبوونی پیشه‌یی ئینسانه‌کانیش له‌نێوده‌چێت. هه‌موو مه‌یدانه‌کانی هه‌ڵسووڕانی خوڵقێنه‌رانه‌ به‌ڕووی هه‌موواندا ده‌کرێته‌وه. شکۆفایی هه‌ر تاکێک ده‌بێته‌ مه‌رجی شکۆفایی کۆمه‌ڵگا. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی کۆمه‌ڵگایه‌کی جیهانییه‌. سنووره‌ میللی و نیشتمانی یه‌کان ده‌سڕێنه‌وه‌و ناسنامه‌ی جیهانداگری ئینسانی جێگای ده‌گرێته‌وه‌. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی کۆمه‌ڵگایه‌که‌ بێ دین‌، بێ خورافه‌، بێ ئایدۆلۆژی و بێ کۆت و زنجیری نه‌رێت و ئه‌خلاقییاته‌ کۆنه‌کان به‌سه‌ر ئه‌ندێشه‌ی ئازادی ئینسانه‌کانه‌وه‌.
60
له‌نێوچوونی چینه‌کان و ململانێی چینایه‌تی، ده‌وڵه‌ت ده‌کاته‌ دیارده‌یه‌کی زیاده‌. له‌کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستیدا ده‌وڵه‌ت ده‌پوکێته‌وه‌. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی کۆمه‌ڵگایه‌که‌ بێ ده‌وڵه‌ت. کاروباری به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا له‌که‌ناڵی هه‌ره‌وه‌زو هاوبیری و په‌یوه‌ندی گرتن و بڕیاردانی هاوبه‌شی هه‌موو ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵه‌وه‌ یه‌کلایی ده‌کرێته‌وه‌.
61
به‌م جۆره‌ کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی بۆ یه‌که‌مین جار ئامانجی ئازادی و یه‌کسانی ئینسانه‌کان به‌مانای واقعی ووشه‌که‌ وه‌دی دێنێ. ئازادی، نه‌ته‌نها له‌سته‌م و سه‌رکوتی سیاسی، به‌ڵکو له‌ ناچاریی و یه‌خسیربوونی ئابووری و ئه‌ساره‌تی فیکریی. ئازادی له‌ موماره‌سه‌کردنی لایه‌نه‌ جیاجیاکانی ژیانداو له‌ شکۆفایی توانای خوڵقێنه‌رانه‌و سۆزه‌ پیرۆزه‌ ئینسانی یه‌کاندا. یه‌کسانی، نه‌ته‌نها له‌به‌رامبه‌ر یاسادا، به‌ڵکو له‌ به‌هره‌مه‌ند بوون له‌ ئیمکاناته‌ ماددی و مه‌عنه‌وی یه‌کانی کۆمه‌ڵگادا. یه‌کسانیی پله‌و به‌های هه‌مووان له‌به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵگادا.
62
کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی شاری خۆشبه‌ختیی و ئاواتێکی خه‌یاڵیی نییه‌. هه‌موو مه‌رجه‌کانی پێکهاتنی نیزامێکی به‌م جۆره‌، له‌هه‌ناوی هه‌رئه‌م جیهانه‌ حازروبزره‌ی سه‌رمایه‌داریدا هه‌ر ئێستا فه‌راهه‌م کراون. توانای زانستیی، ته‌کنه‌لۆژی و به‌رهه‌مهێنانی ئینسانی ئه‌مڕۆ هێنده‌ ئه‌بعادێکی مه‌زنی په‌یداکردووه‌ که‌ داڕشتنی کۆمه‌لگایه‌ک له‌پێناو پڕکردنه‌وه‌ی پێداویستییه‌کان و دابینکردنی ئاسایشی هه‌موواندا به‌ته‌واوی له‌توانادایه‌. شۆڕشه‌ ئه‌لکترۆنیک و ئه‌نفۆرماتیکه‌کانی ده‌یه‌کانی ئه‌م دواییه‌و گۆڕانکاری سه‌رسوڕهێنه‌ر له‌ هۆیه‌کان و شێوازه‌کانی په‌یوه‌ندی گرتن و گه‌یاندنی بیستراوو بینراوی زانیاریدا، بنیاتنانی کۆمه‌ڵگایه‌کی جیهانی و به‌شداریی هه‌مووان له‌داڕشتن و به‌رنامه‌ڕێژی و ڕاپه‌ڕاندنی کاروباره‌ جۆراوجۆره‌کانی کۆمه‌ڵگای زیاتر له‌ هه‌میشه‌ مه‌یسه‌ر کردووه‌. به‌شێکی زه‌به‌لاح له‌م توانای به‌رهه‌مهێنانه‌ هه‌ر ئێستاکه‌، یان به‌شێوه‌ی جۆراوجۆر به‌فیڕۆ ده‌درێت وه‌یان به‌ئه‌نقه‌ست ده‌کرێته‌ سه‌روکاری به‌رگرتن به‌ خستنه‌گه‌ڕی ئه‌م ئیمکاناته‌ له‌ پێناو پڕکردنه‌وه‌ی پێداویستی یه‌کانی به‌شه‌ردا. به‌ڵام سه‌رباری هه‌موو زه‌به‌لاحییه‌کی ئیمکاناتی ماددی کۆمه‌ڵگا، کۆڵه‌که‌ی سه‌ره‌کی کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی هێزی خۆلقێنه‌رو زیندووی ئه‌و میلیارده‌ها ئینسانه‌یه‌ که‌له‌ ئه‌ساره‌تی چینایه‌تی، له‌ کۆیلایه‌تی به‌کرێ، له‌ئه‌ساره‌تی مه‌عنه‌وی و له‌ خۆبێگانه‌بوون وله‌سووکاییه‌تییه‌ک که‌ ئه‌م نیزامه‌ی ئێستا به‌سه‌ریانیدا ده‌سه‌پێنێ ڕزگار ده‌بن. ئینسانی ئازاد، زامنی وه‌دیهاتنی کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستییه‌.
63
سه‌رمایه‌داری خۆی ئه‌و هێزه‌ مه‌زنه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ی داوه‌ته‌ده‌ر که‌ ده‌توانێ ئه‌م ئاسۆ ڕزگاریبه‌خشه به‌کرده‌وه‌ وه‌دی بێنێ. توانای سه‌رسوڕهینه‌رانه‌ی سه‌رمایه‌ که‌ به‌پانایی جیهاندا بڵاوبۆته‌وه‌، ڕه‌نگدانه‌وه‌ی توانای چینێکی کریکاری جیهانییه‌. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی به‌ره‌نجامی شۆڕشی کرێکارییه‌ بۆ کۆتایی هێنان به‌نیزامی کۆیلایه‌تی به‌کرێ به‌م پێیه‌ شۆڕشی کرێکاری شۆڕشێکی کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ که‌ به‌ناچاری هه‌موو بنجو بنه‌وانی په‌یوه‌ندییه‌کانی به‌رهه‌مهێنان هه‌ڵده‌ته‌کێنێ. چینی کرێکار، به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌موو چینه‌ ژێرده‌سته‌کانی مێژووی ڕابردووی کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ری، ناتوانێ ئازاد ببێت بێ ئه‌وه‌ی که‌ هه‌موو به‌شه‌رییه‌ت ئازاد بکات. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی یۆتۆپیا نییه‌، به‌ڵکو به‌ره‌نجام و ئامانجی خه‌باتی چینێکی مه‌زنی کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ له‌دژی سه‌رمایه‌داری. خه‌باتێکی زیندوو و واقعی و ڕۆژانه‌، که‌ته‌مه‌نی به‌ئه‌ندازه‌ی ته‌مه‌نی خودی کۆمه‌ڵگای بۆرژواییه‌.
64

شۆڕشی پرۆلیتاری و حکومه‌تی کرێکاری

65
قسه‌که‌ران و بیرمه‌ندانی بۆرژوا، مارکسیزم و کۆمۆنیزمی کرێکاری به‌وه‌ تاوانبار ده‌که‌ن که‌جاڕ بۆ پیاده‌کردنی توندوتیژی و زه‌بروزه‌نگ ده‌دات له‌ پێناو گه‌یشتن به‌ ئامانجه ‌کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی خۆیدا. ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌وه‌ خودی نیزامی بۆرژواییه‌ که‌له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ له‌سه‌ر زه‌بروزه‌نگی سازماندراو دامه‌زراوه‌. زه‌بروزه‌نگ له‌دژی گیان و له‌شی ئینسانه‌کان، زه‌بروزه‌نگ له‌دژی سۆزو بیرو زه‌ینیان، زه‌بروزه‌نگ له‌دژی ئومێدو هه‌وڵی ئه‌وان له‌پێناو باشکردنی ژیان و دنیای خۆیاندا. نیزامی کاری کرێگرته‌، واته‌ ناچار کردنی هه‌موو ڕۆژه‌ی زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری کۆمه‌ڵگا به‌ فرۆشتنی توانای جسمیی خۆیان به‌که‌سانی دیکه‌ له‌پێناو به‌ڕێوه‌چوونی ژیانیاندا، خۆی سه‌رچاوه‌و جه‌وهه‌ری هه‌موو زه‌بروزه‌نگه‌ زاتییه‌کانی ئه‌م نیزامه‌یه‌. ژنان، کرێکاران، مناڵان، به‌ساڵاچووان، خه‌ڵکی ناوچه‌ بێ به‌ش و دواکه‌تووه‌کانی جیهان، هه‌ر که‌سێک که‌ داوای مافێک ده‌کات و له‌دژی سته‌مێک ڕاست ده‌بێته‌وه‌، وه‌هه‌رکه‌س و هه‌موو که‌سێک که‌ له‌م کۆمۆڵگایه‌دا مۆری ئه‌م یان ئه‌و "که‌مینه‌"نراوه‌ به‌نێوچاوانییه‌وه‌، قوربانیی ڕاسته‌وخۆو هه‌موو ڕۆژه‌ی زه‌بروزه‌نگی بێ په‌رده‌ی ئه‌م نیزامه‌ن. شه‌ڕو کۆمه‌ڵ کوژی، له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌هۆی کێبه‌رکێی سه‌رمایه‌کان و جه‌مسه‌ره‌ ئابوورییه‌کانه‌وه‌، له‌م نیزامه‌دا مه‌ودایه‌کی سه‌رسوڕهێنه‌ری په‌یدا کردووه‌. ته‌کنه‌لۆژیای چه‌که‌ نابودکه‌رو کۆمه‌ڵ کوژه‌کان چه‌ند ئه‌وه‌نده‌ له‌ ته‌کنه‌لۆژیای به‌رهه‌مهێنان پێشکه‌وتووتره‌. جبه‌خانه‌ی بۆرژوازی له‌ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییدا ئه‌وه‌نده‌ زۆره‌ که‌به‌شی نابودکردنی چه‌ندین و چه‌ند جاره‌ی هه‌موو گۆی زه‌وی ده‌کات. ئه‌مه‌ نیزامێکه‌ که‌ چه‌که‌ ترسناکه‌ ئه‌تۆمی و کیمیاییه‌کانی به‌کرده‌وه‌ له‌دژی کۆمه‌ڵانی خه‌لک به‌کارهێناوه‌. سه‌ره‌نجامیش سه‌رباری هه‌موو ئه‌مانه‌، کۆمه‌ڵگای بۆرژوایی ده‌توانێ شانازی به‌پێشڕه‌وییه‌ سه‌رسوڕهێنه‌ره‌کانییه‌وه‌ بکات له‌بواری کردنی تاوان و کوشتن و ده‌ستدرێژی و په‌لاماردان به‌ مه‌سه‌له‌یه‌کی ئاسایی و هه‌موو ڕۆژه‌ له‌ ژیانی تێکڕای خه‌ڵکی دا.‌
66
ئایا ده‌کرێ نیزامێکی به‌م چه‌شنه‌ به‌بێ په‌نابردنی خه‌ڵکی کرێکارو زه‌حمه‌تکێش بۆ زه‌بروزه‌نگ، له‌سه‌ر ڕێگای ڕزگاریی ئینسان و بنه‌بڕکردنی هه‌تاهه‌تایی توندوتیژی وه‌لابنرێت؟ له‌هیچ گۆشه‌یه‌کی تیۆری کۆمۆنیزمدا، به‌کاربردنی زه‌بروزه‌نگ به‌به‌شێکی جیانه‌کراوه‌و زاتیی شۆرشی کرێکاری دانه‌نراوه‌. به‌ڵام هه‌رکه‌سێک که‌ بڕێک ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ بناسێ دان به‌وه‌دا ده‌نێ که‌ چینی ده‌سه‌ڵاتدار به‌خۆشی خۆی له‌به‌رانبه‌ر ئیراده‌ی زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری کۆمه‌ڵگا بۆ گۆڕینی ئه‌م نیزامه‌ ناکشێته‌وه‌. ئه‌گه‌ر به‌رگری کردن له‌قازانج و به‌رژه‌وه‌ندی ڕۆژانه‌ی بۆرژوازی ئه‌رکی ده‌وڵه‌ت و ده‌زگاکانی سه‌رکوته‌. ئه‌وه‌ هیچ قسه‌ی تیا نییه‌ که‌ به‌رگری کردن له‌خودی مانه‌وه‌ی سه‌رمایه‌داری و خاوه‌ندارێتی بۆرژوایی فه‌لسه‌فه‌ی وجودی ئه‌وان پێکده‌هێنێ. ئه‌گه‌ر خواستی زیادکردنی کرێ یان ئازادی به‌یان له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا پێی ده‌وڵه‌ت و پۆلیس و سوپا دێنێته‌ ناوه‌وه‌، ده‌کرێ ئه‌وه‌ پێشبینی بکرێت که‌ کۆشش بۆ ده‌ستکۆتاکردنی ئابووری و سیاسی بۆرژوازی ده‌بێ له‌گه‌ڵ چ کاردانه‌وه‌و به‌رگرییه‌کی زه‌بروزه‌نگاویدا به‌ره‌وڕوو بێته‌وه‌. زه‌بروزه‌نگی بۆرژوازی و ده‌وڵه‌ته‌که‌ی له‌دژی شۆڕشی کرێکاری، له‌دژی ئیراده‌ی زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری خه‌ڵکی که ‌له‌ژێر ئاڵای چینی کرێکاردا له‌پێناو به‌رپاکردنی کۆمه‌ڵگایه‌کی نوێدا ده‌خرۆشێن، مه‌سه‌له‌یه‌که‌ که‌ له‌ڕووی عه‌مه‌لییه‌وه‌ حه‌تمییه‌.
67
شۆڕشی کرێکاری ده‌بێ ده‌وڵه‌تی بۆرژوایی بڕوخێنێ. مقاوه‌مه‌تی بۆرژوازی له‌به‌رامبه‌ر شۆڕش و به‌تایبه‌ت له‌به‌رامبه‌ر ئیشتراکی بوونه‌وه‌ی هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا، ته‌نانه‌ت پاش تێکشکاندنی ده‌سه‌ڵاته‌ ده‌وڵه‌تی یه‌که‌شی هه‌ر درێژه‌ی ده‌بێت. له‌م ڕووه‌وه ‌پێکهێنانی حکومه‌تێکی کرێکاری که‌ئه‌م مقاوه‌مه‌ته‌ پووچه‌ڵ بکاته‌وه‌و فه‌رمانی شۆرش به‌جێ بێنێ، مه‌سه‌له‌یه‌کی چاره‌نووس سازه‌. حکومه‌تی کرێکارییش، وه‌کو هه‌ر حکومه‌تێکی دیکه‌، حکومه‌تێک نییه‌ له‌سه‌رووی کۆمه‌ڵگاو چینه‌کانه‌وه‌. به‌ڵکو حکومه‌تێکی چینایه‌تییه‌. به‌ڵام ئه‌م حکومه‌ته‌، که‌ هه‌ر له‌به‌رئه‌مه‌ له‌ تیۆری مارکسیزمدا به‌ دیکتاتۆری پرۆلیتاریا ناوزه‌د کراوه‌، ده‌وڵه‌تی زۆرینه‌ی چه‌وساوه‌ی کۆمه‌ڵگایه‌ بۆ داسه‌پاندنی حوکمی ئازادی و یه‌کسانی ئینسانه‌کان به‌سه‌ر چینه‌ چه‌وسێنه‌ره‌کانداو بۆ زاڵ بوون به‌سه‌ر هه‌وڵ و ته‌قه‌لاو پیلانه‌کانیاندا. له‌ڕووی شکڵ و شێوه‌وه‌، حکومه‌تی کرێکاری ده‌وڵه‌تێکی ئازاده‌ که‌ بڕیاردان و پیاده‌کردنی ئیراده‌ی ڕاسته‌وخۆی جه‌ماوه‌ری به‌رینی کرێکارو زه‌حمه‌تکێش له‌ کۆمه‌ڵگادا سازمان ده‌دات. حکومه‌تی کرێکاری به‌پێی ماهییه‌ته‌که‌ی خۆی حکومه‌تێکی ڕاگوزاره‌ که‌ به‌وه‌دیهێنانی ئامانجه‌کانی شۆڕش زه‌روره‌تی بوونی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات و ده‌پووکێته‌وه‌.
68

حیزب و ئه‌نته‌رناسیۆنالی کۆمۆنیستیی چینی کرێکار

69
مه‌رجێکی هه‌ره‌گرنگی قه‌واره‌گرتن و سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی کۆمه‌لایه‌تی چینی کرێکار، پێکهاتنی حیزبه‌ کۆمۆنیستییه‌ کرێکارییه‌کانه‌ که‌ ئاسۆیه‌کی له‌م چه‌شنه‌ بخه‌نه‌ به‌رده‌م چینی کرێکارو هێزی ئه‌م چینه‌ له‌م خه‌باته‌دا ئاماده‌و ڕابه‌ری بکه‌ن. ئه‌م حیزبانه‌ که‌ به‌ر له‌ هه‌رشتیک ده‌بێ ڕێکخراوی یه‌کگرتووکردنی هۆشیارترین و هه‌ڵسوڕاوترین ڕابه‌رانی خه‌باته‌ کرێکارییه‌کان بن، ده‌بێ له‌ ووڵاته‌ جیاجیاکاندا پێک بێن. سه‌رمایه‌داری نیزامێکی جیهانییه‌، چینی کریکار چینێکی جیهانییه‌ کێشمه‌کێشی چینی کرێکار له‌گه‌ڵ بۆرژوازیدا کێشمه‌کێشێکی هه‌مه‌ڕۆژه‌یه‌ له‌ ئاستێکی جیهانیدا، هه‌روه‌ها سۆسیالیزم ئه‌لته‌رناتیڤێکه‌ که‌چینی کرێکار ده‌ینێته‌ به‌رده‌م هه‌موو به‌شه‌رییه‌ت. بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیزمی کرێکارییش ده‌بێ له‌ئاستێکی جیهانیدا ڕێکخراوبێت. پێکهێنانی ئه‌نته‌رناسیۆنالێکی کۆمۆنیستیی کریکاری، وه‌کو ناوه‌ندی یه‌کخه‌رو ڕابه‌ریکه‌ری خه‌باتی جیهانیی چینی کرێکار له‌پێناو سۆسیالیزمدا، ئه‌رکی ده‌موده‌ستی به‌شه‌ جیاجیاکانی بزووتنه‌وه‌ی چینی کرێکارو هه‌موو حیزبه‌ کۆمۆنیسته‌ کرێکارییه‌کانه‌ له‌ ووڵاته‌ جیاجیاکاندا.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى يه‌كه‌م - بابى چواره‌م

70

کۆمۆنیزمی کرێکاری و کۆمۆنیزمی بۆرژوایی


71
مارکسیزم و کۆمۆنیزم له‌به‌شی هه‌ره‌زۆری سه‌ده‌ی بیسته‌مدا قورساییه‌کی مه‌زنیان هه‌بوو له‌ناو بزووتنه‌وه‌ جۆراوجۆره‌ ناڕه‌زایه‌تی و ڕیفۆرمیستییه‌کانی جیهانی سه‌رمایه‌داریدا. هه‌مه‌گیریی و قووڵیی ئه‌ندێشه‌ی ڕه‌خنه‌گرانه‌ی مارکس و ئینسانییه‌ت و یه‌کسانیخوازیی قووڵی مارکسیزم له‌لایه‌ک، وه‌له‌لایه‌کی تر بره‌وی عه‌مه‌لیی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستیی کرێکاری، به‌تایبه‌ت به‌ به‌رپابوونی شۆڕشی کرێکاری ١٩١٧ له‌ڕوسیا که‌ کۆمۆنیزمی کرده‌ چرای ئومێدی سه‌دان ملیۆن کرێکارو زه‌حمه‌تکێش له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا، ئه‌مانه‌ بوونه‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ زۆرێک له‌ بزووتنه‌وه غه‌یره‌ کرێکارییه‌کان و ته‌نانه‌ت غه‌یره‌ سۆسیالیستییه‌کانیش به‌درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م ناوی کۆمۆنیست و مارکسیست به‌خۆیانه‌وه‌ بلکێنن. زۆربه‌ی ئه‌م بزوتنه‌وانه‌ خزمایه‌تییه‌کی ئه‌وتۆیان له‌گه‌ڵ ئامانجه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی کۆمۆنیزم و مارکسیزمدا نه‌بوو و ئه‌وپه‌ڕه‌که‌ی خوازیاری کۆمه‌ڵێک ڕیفۆرم و وورده‌ ئاڵوگۆڕ بوون له‌چوارچێوه‌ی خودی نیزامی سه‌رمایه‌داریدا.
72
کۆمۆنیزم ئه‌و ناونیشانه‌ بوو که‌ بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالیستی کرێکاری له‌سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مدا بۆ خۆجیاکردنه‌وه‌ له‌ سۆسیالیزمی غه‌یره‌ شۆڕشگێڕو هه‌ندێ جار ته‌نانه‌ت کۆنه‌په‌رستانه‌ی چینه‌کانی تر، خۆی پێ ناوزه‌د کردبوو. به‌ڵام له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا ئه‌وه‌ خودی ناونیشانی کۆمۆنیزم بوو که‌ که‌وتبووه‌ به‌ر ده‌ستدرێژی چینه‌کانی دیکه‌و به‌ کرده‌وه‌ مانا جیاکه‌ره‌وه‌که‌ی خۆی له‌ده‌ست دا. له‌ژێر ناونیشانی گشتیی کۆمۆنیزمدا، کۆمه‌ڵێک ڕه‌وت و مه‌یلی کۆمه‌ڵایه‌تی جۆراوجۆر سه‌ریان هه‌ڵدا که‌نه‌ له‌ تێڕوانین و به‌رنامه‌داو نه‌ له‌پێگه‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و چینایه‌تییه‌کانیاندا، هیچ خزمایه‌تییه‌کیان له‌گه‌ڵ کۆمۆنیزمی کرێکاری و مارکسزمدا نه‌بوو. چه‌ند لقێکی ئه‌م کۆمۆنیزمه‌ غه‌یره‌ کرێکارییه‌، وه‌ له‌پێشه‌وه‌ی هه‌موویاندا کۆمۆنیزمی بۆرژوایی جه‌مسه‌ری سۆڤێت، له‌به‌شی هه‌ره‌زۆری سه‌ده‌ی بیسته‌مدا به‌کرده‌وه‌ بوون به‌ لانکه‌ی سه‌ره‌کی و ڕه‌سمیی کۆمۆنیزم و کۆمۆنیزمی کریکارییان به‌ره‌و که‌نارو ته‌ریک که‌وتنه‌وه‌ پاڵ پێوه‌نا.
73
گرنگترین ڕه‌وتی کۆمۆنیزمی بۆرژوایی له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا به‌ به‌لاڕێدا بردن و دواتر شکست پێ هێنانی شۆڕشی کرێکاری له‌ ڕوسیا قه‌واره‌ی گرت. بزوتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستی کرێکاری به‌ڕابه‌رایه‌تی حیزبی به‌لشه‌فیک توانی له‌شۆڕشی ئوکتۆبه‌ردا ده‌ساڵاتی ده‌وڵه‌تیی چینه‌ ده‌ساڵاتداره‌کان تێک بشکێنێ، حکومه‌تێکی کرێکاری به‌رپا بکات و ته‌نانه‌ت هه‌وڵ و ته‌قه‌لا سه‌ربازییه‌ ڕاسته‌وخۆکانی کۆنه‌په‌رستیی شکست خواردوو بۆ گێڕانه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی خۆی پووچه‌ڵ بکاته‌وه‌. به‌ڵام سه‌رباری ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ سیاسییه‌، چینی کرێکاری ڕوسیا سه‌ره‌نجام نه‌یتوانی گۆڕانکاری له‌ بنه‌مای په‌یوه‌ندییه‌ ئابوورییه‌کانی ڕووسیادا پێکبهێنێ، واته‌ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی نیزامی کرێگرته‌یی و ئیشتراکی کردنی هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنان. له‌نیوه‌ی دووه‌می ده‌یه‌ی بیستدا له‌جه‌رگه‌ی گوشاری توندی ئابووریی پاش جه‌نگ و شۆڕش، وه ‌له‌ نه‌بوونی ئاسۆیه‌کی ڕۆشن بۆ گۆڕینی سۆسیالیستییانه‌ی په‌یوه‌ندییه ئابووریه‌کاندا،‌ دیدی ناسیۆنالیستی به‌سه‌ر سیاسه‌ت و ڕێبازی ئابووری حیزب و بزووتنه‌وه‌ی چینی کرێکاری ڕوسیادا زاڵ بوو. ئه‌وه‌ی له‌سه‌رده‌می ستالیندا ڕوویدا نه‌ک بنیاتنانی سۆسیالیزم، به‌ڵکو سازدانه‌وه‌ی ئابووری میللی سه‌رمایه‌داری بوو له‌ ڕوسیادا له‌سه‌ر بنچینه‌ی مۆدێلێکی ده‌وڵه‌تی و چاودێری کراو. له‌جیاتی ئامانجی خاوه‌ندارێتی هاوبه‌ش و ئیشتراکی، خاوه‌ندارێتی ده‌وڵه‌تیی به‌سه‌ر هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا به‌رقه‌رار بوو. کرێ و پاره‌و نیزامی کاری به‌کرێ هه‌روا مانه‌وه‌. ناکامیی چینی کرێکاری ڕوسیا له‌وه‌دیهێنانی شۆڕشێک به‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌ ئابوورییه‌کاندا ، بووه‌ مایه‌ی شکستی سه‌رتاپای شۆڕشی کرێکاری. چینی کرێکار ده‌سه‌ڵاتی سیاسی له‌ده‌ست دا. له‌جیاتی حکومه‌تی کرێکاری، ده‌وڵه‌تێکی تازه ‌بابه‌تی بۆرژوایی، به‌بۆرۆکراسی و داموده‌زگایه‌کی سه‌ربازیی زه‌به‌لاحه‌وه‌ که‌له‌سه‌ر ئابوورییه‌کی سه‌رمایه‌داری ده‌وڵه‌تی دامه‌زرابوو، له‌ ڕوسیا سه‌ری هه‌ڵدا.
74
ئه‌م مۆدێله‌ ده‌وڵه‌تییه‌ بووه‌ ئه‌لگۆی ئابووری ئه‌و جه‌مسه‌ره‌ به‌ناو کۆمۆنیستییه‌ی که‌ به‌ له‌باربردنی شۆڕشی کرێکاری ئۆکتۆبه‌ر له‌ ئاستی جیهانیدا خۆی نواند. ده‌وڵه‌تگه‌رایی ئابووری و ده‌ستبردن بۆ جێگرتنه‌وه‌ی میکانیزمی بازاڕ به‌ به‌رنامه‌و بڕیاره‌ ئیدارییه‌کان، ڕاده‌یه‌ک له‌هاوسه‌نگ کردنه‌وه‌ی سامان و دابینکردنی لانی که‌مێک له‌خزمه‌تگوزارییه‌ خۆشگوزه‌رانییه‌کان و بیمه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان بۆ هه‌مووان، ئه‌مه‌ هه‌موو ناوه‌ڕۆکه‌ به‌ناو سۆسیالیستییه‌که‌ی کۆمۆنیزمی بۆرژوایی یه‌کێتی سۆڤێت و بلۆکی ڕۆژهه‌ڵات بوو.
75
به‌ڵام سۆڤێت ته‌نها چاوگی قه‌واره‌گرتنی کۆمۆنیزمی بۆرژوایی نه‌بوو له‌م سه‌ده‌یه‌دا له‌ئه‌وروپای ڕۆژئاوادا چه‌ند لقێک له‌ کۆمۆنیزمی غه‌یره‌ کرێکاری سه‌ریان هه‌ڵدا، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که ‌له‌ هه‌ندێ شتی بنه‌ڕه‌تیدا له‌گه‌ڵ تێڕوانینی ئابووریی کۆمۆنیزمی بلۆکی ڕۆژهه‌ڵاتدا یه‌کیان ده‌گرته‌وه‌، واته‌ له‌ له‌قه‌ڵه‌مدانی ده‌وڵه‌تگه‌رایی ئابووری به‌ سۆسیالیزم و هێشتنه‌وه‌ی نیزامی کرێگرته‌یی، به‌ڵام له‌ دیدگای جۆراوجۆری وه‌ک دیموکراسی، ناسیۆنالیستی، ئومانیستی و مۆدێرنیستییه‌وه‌ ده‌ستیان دایه‌ ڕه‌خنه‌گرتن له‌ ئه‌زموونی سۆڤێت و له‌م بلۆکه‌ دوورکه‌وتنه‌وه‌. مارکسیزمی ڕۆژئاوایی، ئۆرۆکۆنیزم، چه‌پی نوێ و لقه‌ جیاجیاکانی تروتیسکیزم له‌ڕه‌وته‌ به‌رجه‌سته‌کانی کۆمۆنیزمی غه‌یره‌ کرێکاری بوون له‌ئه‌وروپای ڕۆژئاوادا. له‌ ووڵاتانی دواکه‌وتوو و ژێرده‌سته‌ کۆنه‌کاندا ناسیۆنالیزم و بۆچوونه‌ دژی ئیستعمارییه‌کانی بۆرژوازی و وورده‌ بۆرژوازی و جاروبار بزوتنه‌وه‌ ئه‌رزی و جوتیارییه‌کان بوونه‌ بنه‌مای جۆرێکی تازه‌ له‌ کۆمۆنیزمی "جیهان سێیه‌می". سه‌ربه‌خۆیی ئابوو‌ری، سه‌نعه‌تی کردن و پێشخستنی خێرای ئابووری میللی به‌پێی مۆدێلێکی ده‌وڵه‌تیی و به‌رنامه‌ڕێژی کراو، ده‌رچوون له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی سیاسی ئاشکرای هێزه‌ ئه‌مپریالستییه‌کان و جاروبار ته‌نانه‌ت زیندووکردنه‌وه‌ی نه‌رێت و میراتی که‌لتووریی کۆنی خۆجێیی له‌به‌رامبه‌ر مۆدێرنیزم و که‌لتووری ڕۆژئاواییدا، ناوه‌ڕۆکی ئه‌م جۆره‌ کۆمۆنیزمه‌ی پێکده‌هێنا. نموونه‌ی به‌رجه‌سته‌ی کۆمۆنیزمی جیهان سێیه‌میی، ماویزم و کۆمۆنیزمی چینی بوو، که ‌کاریگه‌رییه‌کی قووڵی له‌سه‌ر تێڕوانین و سیاسی ڕه‌وته‌ به‌ناو کۆمۆنیستییه‌کانی ووڵاتانی دواکه‌وتوو دانابوو.
76
به‌ره‌نجامی سه‌رهه‌ڵدانی ڕه‌وته‌ جۆراوجۆره‌کانی کۆمۆنیزمی غه‌یره‌ کرێکاری له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا، ته‌ریك که‌وتنه‌وه‌و پاشه‌کشه‌ی به‌رچاوی کۆمۆنیزمی کرێکاری و مارکسیزم بوو. یه‌که‌م، ئامانجه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کانی سۆسیالیزمی کرێکاری و لایه‌نه‌ جیاجیاکانی تیۆری مارکسیزم پێ به‌پێی ناوه‌ڕۆکه‌ غه‌یره‌ سۆسیالیستی و غه‌یره‌ کرێکارییه‌کانی ئه‌م بزووتنه‌وانه‌ که‌وتنه‌ به‌ر پێداچوونه‌وه‌و به‌لێکدانه‌وه‌ی بنه‌ڕه‌تی و ئه‌م لادانانه‌ به ‌فراوانی جیهاندا وه‌کو مارکسیزم و کۆمۆنیزم ناسێنران. دووه‌م، چه‌قی قورسایی کۆمه‌ڵایه‌تی چینایه‌تی کۆمۆنیزمی سه‌ده‌ی بیسته‌م له‌ناو چینی کرێکاره‌وه‌ گوێزرایه‌وه‌ بۆ ناو ڕشته‌یه‌کی فراوان له‌ توێژه‌ غه‌یره‌ کرێکارییه‌کان. له‌ ئه‌وروپای ڕۆژئاواو وڵاته‌ پیشه‌سازییه‌ پێشکه‌وتووه‌کاندا ڕوناکبیران و خوێنکاران و قوتابیانی زانکۆو به‌شه‌ ڕیفۆرمیسته‌کانی خودی چینی بۆرژوا بوونه‌ لانکه‌ی سه‌ره‌کی قه‌واره‌گرتن و خۆنواندنی ڕه‌وته‌ کۆمۆنیستییه‌کان. له ‌وڵاته‌ دواکه‌وتووه‌کانیشدا، سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌، جوتیارانی نه‌دار، وورده‌ بۆرژوازی ناڕازی و له‌هه‌مووانیش زیاتر بۆرژوازی ناسیونالیست و سه‌نعه‌تگه‌راو تامه‌زرۆی گه‌شه‌سه‌ندنی ئابووری میللی، پێگه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی کۆمۆنیزمی غه‌یره‌ کرێکارییان پێکهێنا.
77
له‌ئه‌نجامی نه‌بوونی ته‌قلیدێکی ڕیشه‌داری کۆمۆنیزمی کرێکاریدا، چینی کرێکار به‌کرده‌وه‌ بۆ ده‌یان ساڵ توانای خۆنواندنی سیاسی سه‌ربه‌خۆو به‌هێزی له‌ چوار گۆشه‌ی جیهاندا له‌ده‌ستدا. له ‌ئه‌وروپای ڕۆژئاواو ئه‌مریکاو تاڕاده‌یه‌ک له‌ به‌شێک له‌ وڵاتانی ئه‌مریکای لاتیندا کرێکاران بۆماوه‌ی ده‌وره‌یه‌کی دوور و درێژ به‌جارێک که‌وتنه‌ ده‌ستی بزووتنه‌وه‌ی سه‌ندیکایی و حیزبه‌کانی باڵی چه‌پی خودی چینی ده‌سه‌ڵاتدار، به‌تایبه‌ت سۆسیال دیموکراسی، تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ی که‌ ئه‌م ڕه‌وتانه‌ له‌به‌رچاوی گشتی و ته‌نانه‌ت له‌دیدی به‌شێکی فراوان له‌خودی کرێکارانیشه‌وه‌ وه‌کو چوارچێوه‌ و لانکی سروشتی و به‌ڵگه‌نه‌ویستی بزووتنه‌وه‌ی کرێکاری سه‌یر ده‌کران. له‌ سۆڤێت و بلۆکی ڕۆژهه‌ڵاتدا له‌به‌رامبه‌ر هه‌ندێ ئیمتیازی لاوه‌کی به‌ کرێکاران له‌ ناوه‌ندی کاردا، بێ مافییه‌کی سیاسی و به‌تاکخستنه‌وه‌یه‌کی به‌رین له‌ئاستی کۆمه‌ڵگادا به‌سه‌ر چینی کرێکاردا سه‌پێنرا. له‌به‌شی هه‌ره‌زۆری وڵاتانی دواکه‌وتووتردا، ته‌نانه‌ت خودی پێکهێنانی حیزب و دامه‌زراوه‌ کرێکارییه‌کانیش ته‌نها وه‌کو خه‌ونێکی سه‌رکوتکراو مانه‌وه‌.
78
لقه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی کۆمۆنیزمی بۆرژوایی له‌ چه‌ند ده‌یه‌ی ڕابردوودا یه‌ک له‌ دوای یه‌ک به‌بنبه‌ست گه‌یشتن. دوا قۆناغ، هه‌ره‌سهێنانی سه‌رسوڕهێنه‌رانه‌ی سۆڤێت و بلۆکی ڕۆژهه‌ڵات بوو له ‌ساڵانی کۆتایی هه‌شتاکان و سه‌ره‌تای نه‌وه‌ده‌کاندا که‌ قسه‌که‌رانی بۆرژوازی به‌ هه‌ست به‌سه‌رکه‌وتنه‌وه‌ به‌"کۆتایی کۆمۆنیزم" ناوزه‌دیان کرد.
79
سه‌ره‌ڕای که‌ش و هه‌وای دژی کۆمۆنیستیی سه‌ره‌تای نه‌وه‌‌ده‌کان و هاتوهاواری وڕوکاسکه‌ری بۆرژوازی له‌مه‌ڕ سه‌رده‌می "هه‌رسهێنانی کۆمۆنیزم"و سه‌رباری ئه‌و هه‌موو کوێره‌وه‌رییه‌ی که‌ دوابه‌دوای داڕوخانی بلۆکی ڕۆژهه‌ڵات به‌سه‌ر سه‌دان ملیۆن که‌س له‌ خه‌ڵکی سه‌راسه‌ری جیهان داباری، ڕه‌وتی ئێستای بارودۆخه‌که‌ نیشانه‌ی کرانه‌وه‌ی که‌ش و هه‌وایه‌ بۆ سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی سه‌رله‌نوێی کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌نێوجه‌رگه‌ی گۆڕه‌پانی سیاسیدا، به‌تایبه‌ت له‌ وڵاتانی پێشکه‌وتووی پیشه‌سازیدا. مه‌رجێکی سه‌ره‌کی ئه‌م کاره‌، به‌ستراوه‌ته‌وه‌ به‌ به‌رامبه‌رکێی فیکری و سیاسی توندوتۆڵ له‌گه‌ڵ لقه‌ جیاجیاکانی کۆمۆنیزمی بۆرژواییدا که‌ به‌پێشڕه‌ویی بزووتنه‌وه‌ی چینی کرێکارو په‌ره‌سه‌ندنی بره‌وی مارکسیزم و کۆمۆنیزمی کرێکاری، دیسانه‌وه‌ له‌به‌رگی جۆراوجۆردا سه‌ربه‌رزده‌که‌نه‌وه‌.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى يه‌كه‌م - بابى پينجه‌م

80

شۆڕش و ڕیفۆرم


81
به‌رپاکردنی شۆڕشی کۆمه‌ڵایه‌تی چینی کرێکار ئه‌رکی ده‌ستبه‌جێی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیزمی کرێکارییه‌، شۆڕشێک که‌ سه‌رتاپای په‌یوه‌ندییه‌ چه‌وسێنه‌رانه‌کانی سه‌رمایه‌داری ژێره‌وژوور ده‌کات و کۆتایی به‌و کوێره‌وه‌ری و مه‌ینه‌تییانه‌ دێنێ که‌له‌م نیزامه‌وه‌ سه‌رچاوه‌یان گرتووه‌. به‌رنامه‌ی ئێمه‌، دامه‌زراندنی ده‌ستبه‌جێی کۆمه‌ڵگایه‌کی کۆمۆنیستییه‌. کۆمه‌ڵگایه‌کی بێ به‌ری له‌دابه‌شبوونی چینایه‌تی، بێ به‌ری له‌ خاوه‌ندارێتی تایبه‌تی به‌سه‌ر هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا، بێ به‌ری له‌ کرێگرته‌یی و بێبه‌ری له‌ ده‌وڵه‌ت. کۆمه‌ڵگایه‌کی ئازادی ئینسانی که‌له‌سه‌ر بناغه‌ی هاوبه‌شیی هه‌مووان له‌ سه‌روه‌ت و سامانی کۆمه‌ڵگاو له‌ دیاریکردنی ڕێبازو چاره‌نووسی کۆمه‌ڵگا دامه‌زراوه‌. کۆمه‌ڵگای کۆمۆنیستی، هه‌رئه‌مڕۆ ده‌کرێ پیاده‌ بکرێت. به‌ڵام ئه‌و شۆڕشه‌ مه‌زنه‌ کرێکارییه‌ی که‌ ده‌بێ ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌ وه‌دیبێنێ ته‌نها به‌ویستی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ڕوونادات. ئه‌مه‌ جووڵانه‌وه‌یه‌کی به‌رینی کۆمه‌ڵایه‌تی و چینایه‌تییه‌ که‌ ده‌بێ له‌ ئه‌بعاد و شکڵ و شێوه‌ی جۆراوجۆردا سازمانبدرێت. کۆسپی جۆراوجۆر ده‌بێ له‌سه‌ر ڕێگای لابدرێت. ئه‌م هه‌وڵو کۆششه‌ فه‌لسه‌فه‌ی وجودی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری و ناوکۆکه‌ی هه‌ڵسوڕانی هه‌موو ڕۆژه‌ی پێکده‌‌هێنێ، به‌ڵام له‌ هه‌مان کاتدا که‌ ئه‌م خه‌باته‌ له‌ پێناو به‌رپاکردنی شۆڕشی کرێکاریدا له‌ ئارادایه‌، ملیارده‌ها ئینسان له‌ جه‌رگه‌ی جیهانێکی سه‌رمایه‌داریدا به‌رده‌وام له‌ هه‌وڵی هه‌موو ڕۆژه‌دان بۆ دابین کردنی گوزه‌ران و ئاسایشی خۆیان. خه‌باتی شۆڕشگێڕانه‌ له‌ پێناو به‌رپاکردنی دنیایه‌کی نوێدا، جیاناکرێته‌وه‌ له‌ هه‌وڵی هه‌موو ڕۆژه‌ بۆ باشکردنی وه‌زعی ژیانی ماددی و مه‌عنه‌وی کۆمه‌ڵانی کرێکار هه‌ر له‌م دنیایه‌ی ئێستادا.
82
له‌ ڕووی سیاسییه‌وه‌، کۆمۆنیزمی کرێکاری نه‌ ته‌نها ناکۆکییه‌ک نابینێ له‌ نێوان به‌رپاکردنی شۆڕش له‌دژی ئه‌م نیزامه‌و هه‌وڵ و کۆشش بۆ سه‌پاندنی ڕیفۆرمێکی هه‌رچی به‌رینتر به‌سه‌ریدا، به‌ڵکو حزور له‌ هه‌ردوو سه‌نگه‌ری خه‌باته‌که‌دا به‌ مه‌رجێکی بنه‌ڕه‌تیی سه‌رکه‌وتنی یه‌کجاری چینی کرێکار داده‌نێ، شۆڕشی کرێکاری شۆڕشێک نییه‌ له‌ هه‌ژاری و داماوی و ناچاریی هه‌لومه‌رجی کرێکارانه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ بگرێت، شۆڕشێکه‌ که‌ پشت به‌ هۆشیاری و ئاماده‌یی ماددی و مه‌عنه‌وی چینی کرێکار ده‌به‌ستێ، چه‌نده‌ کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کرێکار له‌ ئازادییه‌کی سیاسی به‌رفراوانتر به‌هره‌مه‌ندبن، چه‌نده‌ شه‌خسییه‌ت و حورمه‌تی خه‌ڵکی به‌شێوه‌یه‌کی گشتی و چینی کرێکار به‌شێوه‌یه‌کی تایبه‌تی له‌ کۆمه‌ڵگادا جێکه‌وته‌ تر بێت، چه‌نده‌ چینی کرێکار له‌ خۆشگوزه‌رانی و ئاسوده‌ییه‌کی ئابووری زیاتر به‌هره‌مه‌ند بێت و به‌شێوه‌یه‌کی گشتی چه‌نده‌ خه‌باته‌ کرێکاری و ئازادیخوازانه‌کان یاساو ڕێسایه‌کی سیاسی و خۆشگوزه‌ران و مه‌ده‌نی پێشڕه‌وتریان به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگای بۆرژواییدا سه‌پاندبێ، به‌هه‌مان ڕاده‌ هه‌لومه‌رج بۆ شۆڕشی کرێکاری له‌ دژی سه‌رتاپای سرمایه‌داری ئاماده‌تره‌ ده‌بێ و سه‌رکه‌وتنی ئه‌م شۆڕشه‌ لێبڕاوانه‌تر وهه‌مه‌لایه‌نه‌تر ده‌بێت، بزوووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌ ڕیزی پێشه‌وه‌ی هه‌ر خه‌رباتێک ڕاده‌وه‌ستێ که‌ له‌ پێناو ڕیفۆرمی یاساو ڕێساکانی ئه‌م نیزامه‌ی ئێستا به‌ قازانجی خه‌ڵک به‌ڕێ ده‌خرێت.
83
ئه‌وه‌ی که‌ کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌ خه‌باتیدا بۆ ڕێفۆرم له‌ ڕه‌وت و بزووتنه‌وه‌ ڕیفۆرمیسته‌کان جیاده‌کاته‌وه‌، چ کرێکاری و چ غه‌یره‌ کرێکاری، به‌ر له‌ هه‌رشتێک ئه‌وه‌یه‌ که‌: یه‌که‌م، کۆمۆنیزمی کرێکاری هه‌میشه پێ له‌سه‌ر ئه‌م ڕاستییه‌ داده‌گرێ که‌ وه‌دیهاتنی ئازادی و یه‌کسانی ته‌واو له‌ ڕێگه‌ی رێفۆرمه‌وه‌ مه‌یسه‌ر نابێت. ته‌نانه‌ت قووڵترین و ڕیشه‌یی ترین ڕیفۆرمه‌ ئابووری و سیاسییه‌کانیش به‌پێی پێناسه‌که‌ی ده‌ست بۆ بنه‌ما قێزه‌ونه‌کانی ئه‌م نیزامه‌، واته‌ خاوه‌ندارێتی تایبه‌تی، دابه‌شبوونی چینایه‌تی و نیزامی کاری به‌کرێ، جگه‌ له‌مه‌ش ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ که‌، به‌ گه‌واهی سه‌رتاپای ‌مێژووی کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری و ئه‌زموونی هه‌رئێستای ووڵاته‌ جیاجیاکان، بۆرژوازی له‌زۆربه‌ی حاڵه‌ته‌کاندا به‌توندوتیژترین شێوه‌ له‌به‌رامبه‌ر وه‌دیهاتنی سه‌ره‌تایی ترین داخوازییه‌کاندا مقاوه‌مه‌ت ده‌کات. هه‌روه‌ها ئه‌و پێشڕه‌وییانه‌ش که‌به‌ده‌ست هاتوون هه‌میشه‌ کاتین و له‌سه‌رده‌م ئه‌گه‌ری گورز خواردن و سه‌ندنه‌وه‌دان. کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌هه‌ناوی خه‌بات له‌پێناو ڕیفۆرمیشدا به‌رده‌وام پێ له‌سه‌ر زوروره‌تی شۆڕشی کۆمه‌ڵایه‌تی داده‌گرێ، وه‌کو ته‌نها ئه‌ڵته‌رناتیڤی به‌ڕاستی کاراو ڕزگاری به‌خشی کرێکاری. دووه‌م، کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌هه‌مان کاتدا که‌ داکۆکی ته‌نانه‌ت له‌ بچووکترین باشبوونێکیش ده‌کات له‌ژیانی ئابووری و سیاسی و که‌لتووری کۆمه‌ڵانی کرێکار له‌ کۆمه‌ڵگادا، هاوکات خستنه‌ڕوو و داواکردنی مافی سیاسی و مه‌ده‌نی خۆشگوزه‌رانی هه‌رچی به‌رینترو پێشڕه‌وتر به‌ئه‌رکی خۆی ده‌زانێ. بزووتنه‌وه‌ی ئێمه‌ بۆ دیاریکردنی دروشم و خواسته‌کانی له‌خه‌باتیدا بۆ ڕیفۆرم خۆی به‌ده‌ستڕۆیشتوویی و ئیمکانات و توانای چینی سه‌رمایه‌دار، به‌ لێکدانه‌وه‌ی قازانج و زیانی سه‌رمایه‌ و به‌رژه‌وه‌ندیی"ئابووری ووڵات"و...تاد نابه‌ستێته‌وه‌. خاڵی ده‌ستپێکردنی ئێمه‌ مافه‌ حاشا هه‌ڵنه‌گره‌کانی ئینسانی سه‌رده‌می ئێمه‌یه‌. ئه‌گه‌ر وه‌دیهاتنی ئه‌م مافانه‌ی وه‌ک مافی سه‌لامه‌تیی، مافی فێربوون، ئاسووده‌یی ئابووری، یه‌کسانیی ژن و پیاو، ئازادی مانگرتن، مافی ده‌خاڵه‌تی ڕاسته‌وخۆو هه‌میشه‌یی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک له‌ژیانی سیاسی کۆمه‌ڵگادا، ده‌ستکۆتا کردنی دین و...تاد، له‌گه‌ڵ قازانجی سه‌رمایه‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی نیزامی سه‌رمایه‌دایدا نایه‌نه‌وه‌، ئه‌مه‌ ته‌نها ده‌توانێ به‌ڵگه‌یه‌ک بێت بۆ پێویستیی ژێره‌ژوورکردنی ئه‌م نیزامه‌. بزووتنه‌وه‌ی ئێمه‌ له‌ خه‌باتیدا بۆ ڕیفۆرم هه‌میشه‌ ئه‌م ڕاستییه‌ ده‌خاته‌ به‌رچاوی کۆمه‌ڵگاو چینی کرێکار. ئامانجی ئێمه‌ له‌م خه‌باته‌دا پێکهێنانی سه‌رمایه‌دارییه‌کی ده‌ست پیاهێنراو‌،سه‌رمایه‌دارییه‌کی خاوه‌ن"ڕوخساری ئینسانی"یان سه‌رمایه‌داری یه‌کی"دڵسۆز" نییه.‌ ئامانجی ئێمه‌ سه‌پاندنی به‌شێکی هه‌رچی زیاتره‌ له‌مافه‌ ڕه‌واکانی خه‌ڵکی کرێکار به‌سه‌ر نیزامی ده‌سه‌ڵاتداردا. کۆمه‌ڵه‌ ماف و داخوازییه‌ک که‌ بۆرژوازی به‌ناته‌بایان ده‌زانێ له‌گه‌ڵ مانه‌وه‌ی خۆیداو سه‌رکوتیان ده‌کات، چینی کرێکار هه‌ر ئه‌مڕۆ ئاماده‌یه‌ به‌ هه‌مه‌لایه‌نه‌ترین شێوه‌ به‌دییان بێنێ.
      →   ↑   ←
دنیـــایه‌کی باشـــــــتر
به‌رنامه‌ی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری

٢


85
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری بۆ به‌سه‌رکه‌وتن گه‌یاندنی ته‌واو و هه‌مه‌لایه‌نه‌ی شۆڕشی کۆمه‌ڵایه‌تی چینی کرێکار له‌دژی سه‌رمایه‌داری و پیاده‌کردنی تێکڕای به‌رنامه‌ی کۆمۆنیستی و ئازادیبه‌خشی چینی کریکار خه‌بات ده‌کات. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری پێی وایه‌ که‌ پێشکه‌وتنه‌ زانستی، ته‌کنه‌لۆژی و مه‌ده‌نییه‌‌کانی تا ئێستای کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ری هه‌لومه‌رج و پێداویستییه‌ ماددییه‌کانی به‌رپاکردنی کۆمه‌ڵگایه‌کی ئازادی بێ چین و چه‌وسانه‌وه‌و سته‌م، کۆمه‌ڵگایه‌کی جیهانیی سۆسیالستی، هه‌رئێستا فه‌راهه‌م کردووه‌و چینی کرێکار له‌سه‌رێتی هه‌ر له‌گه‌ڵ گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیدا، جێبه‌جێ کردنی به‌رنامه‌ی کۆمۆنیستیی خۆی ده‌ست پێ بکات.
86
له‌هه‌مان کاتدا، مادام وه له‌ هه‌ر شوێنێک که‌ نیزامی سه‌رمایه‌داری به‌رقه‌راره‌، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له‌پێناو به‌رینترین و قووڵترین ڕیفۆرمه‌ سیاسی، ئابووری، کۆمه‌ڵایه‌تی و که‌لتوورییه‌کانیشدا خه‌بات ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی ئاستی ژیان و ماف و ئازادییه‌کانی کۆمه‌ڵانی به‌رینی خه‌ڵک تا به‌رزترین ئاستی مومکین باش بکات. ئه‌م ڕیفۆرمانه‌و، هێنانه‌ مه‌یدانی خه‌ڵکی کرێکارو زه‌حمه‌تکێش بۆ وه‌دیهێنانیان، ڕێگا بۆ تێسره‌واندنی دوا گورز له‌ په‌یکه‌ری نیزامی چه‌وسێنه‌رانه‌ی سه‌رمایه‌داری و ده‌سه‌ڵاتدارێتی چینی سه‌رمایه‌دار به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگای به‌شه‌ریدا خۆش ده‌کات.
87
ئه‌م به‌شه‌ی به‌رنامه‌ سه‌ردێڕی ئه‌و هه‌نگاوو داخوازییه‌ ریفۆرمیستییانه‌ی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ده‌گرێته‌وه‌ که‌ ئاڵای ده‌ستی حیزبه‌ له‌ بزووتنه‌وه‌ موتاڵه‌باتییه‌کانی کرێکاراندا و له‌ خه‌بات بۆ سه‌پاندنی ڕیفۆرم به‌سه‌ر ئه‌م نیزامه‌ی ئێستادا. ئه‌و خواست و یاسا و ڕێسایانه‌ی له‌خواره‌وه‌ هاتوون ئه‌گه‌رچی ته‌نانه‌ت به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ پێشکه‌وتووترین کۆمه‌ڵگا سه‌رمایه‌دارییه‌کانی جیهانی ئه‌مڕۆشدا وه‌کو یاسا و ڕێسایه‌کی ڕادیکاڵ و نموونه‌یی دێنه‌ به‌رچاو، له‌ڕاستیدا ته‌نها به‌شێکی بچووک له‌و ماف و ئازادییانه‌ ده‌گرێته‌وه‌ که‌ له‌ کۆمه‌ڵگایه‌کی کۆمۆنیستیدا به‌کامڵترین شێوه‌ وه‌دی دێن.
88
گومانی تێدا نییه‌ که‌ ئه‌مڕۆ ته‌نانه‌ت بچووکترین باشبوون له‌ ژیانی ماددی و مه‌عنه‌وی خه‌ڵکی عێراقدا و به‌ده‌ستهێنانی سه‌ره‌تایی ترین ماف و ئازادییه‌ فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کان له‌ گره‌وی ڕووخاندنی ڕژیمی کۆنه‌په‌رست و دژی به‌شه‌ریی به‌عسی ناسیۆنالیستیی عه‌ره‌بی دایه‌. ڕووخاندنی ڕژێمی به‌عس ئه‌رکێکی ده‌ستبه‌جێی شۆڕشی کرێکارییه‌ له‌عێراقدا. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی عێراق بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی به‌عس و دامه‌زراندنی ده‌ستبه‌جێی حکومه‌تێکی کرێکاری تێده‌کۆشێت. حکومه‌تی کرێکاری نه‌ته‌نها به‌دیهێنانی ده‌ستبه‌جێی ئه‌م یاساوڕێسایانه‌ی که‌ له‌م به‌شه‌ی به‌رنامه‌دا هاتوون، وه‌کو سه‌ره‌تایی ترین مافه‌کانی خه‌ڵکی عێراق، زامن ده‌کات، به‌ڵکو به‌ جێبه‌جێ کردنی تێکڕای به‌رنامه‌ی کۆمۆنیستیی خۆی، هه‌لومه‌رجی ئازادی و ڕزگاری و یه‌کسانیی ڕاسته‌قینه‌ و کامڵی هه‌موو خه‌ڵک ده‌سته‌به‌ر ده‌کات.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى يه‌كه‌م

89

بنه‌ماو چوارچێوه‌ گشتییه‌کان


90
١- دامه‌زراندنی سیستمێکی سیاسی بنیاتنراو له‌سه‌ر ده‌خاڵه‌تی ڕاسته‌وخۆ و به‌رده‌وامی خه‌ڵک له‌ کاروباری حکمڕانیدا.
91
٢- ده‌سته‌به‌رکردنی ماف و ئازادییه‌ مه‌ده‌نییه‌کان، به‌شێوه‌یه‌کی به‌رین و بێ قه‌یدوشه‌رت و زامنکراو و یه‌کسان بۆ هه‌مووان. سڕینه‌وه‌ی هه‌رجۆره‌ جوداسازییه‌ک له‌سه‌ر بناغه‌ی جنسی، ڕه‌گه‌زنامه‌، ئینتمای ڕه‌گه‌زی و میللی و نه‌ژادی و دینی، ته‌مه‌ن…..تاد.
92
٣- پیاده‌کردنی یاساوڕێسا ئابووری و خۆشگوزه‌رانییه‌ گشتییه‌کان، وه‌هه‌روه‌ها قانوون کارێکی پێشڕه‌و، که‌به‌رزترین ئاستی ژیان و خۆشگوزه‌رانی و ئاسووده‌یی ئابووری خه‌ڵک به‌سه‌ر نیزامی سه‌رمایه‌داری حوکمڕاندا بسه‌پێنێ.
93
٤- په‌سه‌ندکردنی کۆمه‌ڵه‌ یاسا و هه‌نگاوێک که‌ به‌خێراترین و ڕیشه‌یی ترین شێوه‌ بیروباوه‌ڕ و داب و نه‌ریت و ئه‌خلاقییاتی کۆنه‌په‌رستانه ‌و ته‌فره‌قه‌ئامێز و سووکایه‌تی ئامێز هه‌ڵپێچێ و ڕێگه‌ بۆ به‌رقه‌رارکردنی که‌لتوور و کۆمه‌ڵه‌ به‌هاو په‌یوه‌ندییه‌کی ئینسانی هه‌رچی ئازادتر و ئازادیخوازانه‌تر خۆش بکات.
94
٥- به‌رقه‌رارکردنی کۆمه‌ڵه‌ یاساوڕێسایه‌ک که‌ عێراق بکاته‌ ناوه‌ندێک بۆ به‌هێزکردن و پشتیوانی کردنی خه‌باته‌ ئازادیخوازانه‌کان و پێوانه‌ و به‌ها ئینسانییه‌ پێشڕه‌وه‌کان و خه‌باته‌ کرێکاری و سۆسیالیستییه‌کان له‌سه‌رتاسه‌ری جیهاندا.
95
ئه‌م بنه‌ما گشتییانه‌ی سه‌ره‌وه‌ ده‌بێ ده‌ستبه‌جێ له‌ ڕێگه‌ی ئه‌م هه‌نگاوانه‌ی خواره‌وه‌ به‌دی بهێنرێن:
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى دوهه‌م

96

بونیادو ئۆرگانه‌کانی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی


97

حکومه‌تی شورایی

98
سه‌رده‌می هه‌وچه‌رخ زیاتر له‌هه‌ر کاتێکی دیکه‌ بێ مافی ڕاسته‌قینه‌ی خه‌ڵک و ڕووکه‌ش بوونی ده‌خاڵه‌تی ئه‌وانی له مه‌سه‌له‌ی حوکمڕانی له‌نیزامه‌ دیموکراسییه‌ لیبراڵی و په‌رله‌مانییه‌کاندا نیشانداوه‌. کۆمه‌ڵگایه‌ک که‌ بیه‌وێت ده‌خاڵه‌تی کۆمه‌ڵانی به‌رینی خه‌ڵک له‌ ده‌وڵه‌ت و له ‌په‌سه‌ندکردن و جێبه‌جێ کردنی یاسا و سیاسه‌ته‌کانیدا زامن بکات، ناتوانێ له‌سه‌ر بنه‌مای په‌رله‌مان و سیستمی دیموکراسی نوێنه‌رایه‌تیی دابمه‌زرێ. ده‌بێ حوکمڕانی کردن له‌ ئاسته‌ جیاجیاکاندا، له ‌ئاستی ناوچه‌یی و سه‌راسه‌ریدا، له‌لایه‌ن شوراکانی خودی خه‌ڵکه‌وه‌ ئه‌نجام بدرێ که ‌هه‌مووان هه‌م وه‌کو یاسادانه‌رو هه‌م پیاده‌که‌ری یاسا کارده‌که‌ن. به‌رزترین ئۆرگانی حکومه‌تیی له‌ ووڵاتدا کۆنگره‌ی سه‌رتاسه‌ریی نوێنه‌رانی شوراکانی خه‌ڵک ده‌بێت. هه‌رکه‌سێکی سه‌رووی ١٦ ساڵ به‌ ئه‌ندامێکی خاوه‌ن ده‌نگی شورا محه‌للییه‌که‌ی خۆی ده‌ژمێردرێت و مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ که‌ خۆی بۆ هه‌موو پله‌وپایه ‌و پۆسته‌کانی شورای ناوه‌نده‌که‌ی یان نوێنه‌رایه‌تی کردن له‌ شوراکانی سه‌ره‌وه‌تردا کاندید بکات.
99

هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سوپا

100
سوپاو هێزه‌ چه‌کداره‌ پیشه‌ییه‌کان له‌م کۆمه‌ڵگایه‌ی ئێستادا شتێکی تر نین جگه‌ له‌ کۆمه‌ڵێک داروده‌سته‌ی چه‌کدار و به‌کرێگیراوی چینی ده‌سه‌ڵاتدار که ‌به‌خه‌رجی کرێکاران و خه‌لکی زه‌حمه‌تکێش بۆ یه‌خسیر هێشتنه‌وه‌ی خودی ئه‌وان و هه‌روه‌ها پاسه‌وانی کردن له‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ ئابوورییه‌کان و بازاڕی ناوخۆی بۆرژوازی هه‌ر ووڵاتێک له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وانی دیکه‌دا سازدراوه. سه‌رباری ئه‌وه‌ی که‌ چینی ده‌سه‌ڵاتدار هه‌وڵ ده‌دات له‌ژێر ناوی جۆراوجۆردا ماهییه‌تی چینایه‌تی و سوودی حه‌قیقیی سوپاکه‌ی بشارێته‌وه ‌و به‌ ئۆرگانێکی گشتیی و پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندی هه‌مووانی له‌قه‌ڵه‌م بدات، به‌ڵام په‌یوه‌ندی توندوتۆڵی سوپاکان به‌چینه‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌کانه‌وه‌ ڕۆڵی ئه‌وان له ‌پاسه‌وانی کردنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ساحێبانی کۆمه‌ڵگا، نه‌ته‌نها له‌ ووڵاتانی ئاسیایی و ئه‌فریقیایی و ئه‌مریکای لاتین که‌ ڕۆڵی سه‌رکوتگه‌رانه‌ی سوپاو پۆلیس تیایاندا به‌رجه‌سته‌تر بووه‌ به‌ڵکو له‌ ئه‌وروپاو ئه‌مریکای باکوریشدا که‌ ئه‌فسانه‌ی سوپای غه‌یره‌ سیاسی ڕه‌واجێکی زیاتری هه‌یه‌، بۆ کۆمه‌ڵانی به‌رینی خه‌ڵک زۆر به‌رچاوه‌.
101
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لایه‌نگری هه‌ڵپێچانی سوپاو هێزه‌ چه‌کداره‌ پیشه‌ییه‌کانه‌.
102
سوپاو جه‌یشی شه‌عبی و باقی هێزه‌ چه‌کداره‌ پیشه‌ییه‌کان و هه‌روه‌ها هه‌موو ڕێکخراوه‌ سه‌ربازی و دیسپلینی و جاسوسی و موخابه‌راتییه‌ نهێنییه‌کان ده‌بێ هه‌ڵوه‌شێنه‌وه‌.
103
هێزی میلیشیای شوراکانی خه‌ڵک، دامه‌زراو له‌سه‌ر مه‌شقی سه‌ربازیی گشتیی و به‌شداری گشتیی له‌ ئه‌رکه‌ دیسپلینی و دیفاعییه‌کاندا، جێگای سوپای پیشه‌یی و سه‌روو خه‌ڵکی ده‌گرێته‌وه‌.
104
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری هه‌روه‌ها پێی وایه‌ تا وه‌ختێک که‌ هێزه‌ چه‌کداره‌کان هه‌ن ده‌بێ ئه‌م بنه‌مایانه‌ی خواره‌وه‌ له‌هه‌موو حاڵه‌تێکدا و له‌ هه‌موو هه‌لومه‌رجێکدا پیاده‌ بکرێن:
105
هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی گوێڕایه‌ڵی کردنی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای خواره‌وه‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ له‌ناو هێزه‌ چه‌کداره‌کاندا. هه‌رکه‌سێکی سه‌ربازیی مافی هه‌یه‌ که‌ سه‌رپێچی له‌ جێبه‌جێ کردنی ئه‌و فه‌رمانانه‌دا بکات که‌ به‌بڕوای ئه‌و له‌گه‌ڵ یاساکانی وڵاتدا ناکۆکن وه‌یان له‌گه‌ڵ بنه‌ما ئینسانی و ویژدانییه‌کانی ئه‌ودا نایه‌نه‌وه‌ .
106
هه‌رکه‌سێک مافی هه‌یه‌ که‌ سه‌رپێچی بکات له‌ به‌شداری کردن له ‌شه‌ڕ یان هه‌ر چالاکییه‌کی سه‌ربازیدا که‌ له‌گه‌ڵ بیروباوه‌ڕی ئه‌ودا ناکۆک بێت.
107
هێزه‌ دیسپلینییه‌کان ده‌بێ له ‌کاتی ئیشوکاره‌کانیان و ئه‌نجامدانی ئه‌رکه‌کانیاندا جلوبه‌رگی سه‌ربازیی ڕه‌سمیی خۆیان له‌به‌ر بێت و چه‌که‌کانی خۆیان به‌جۆرێک هه‌ڵگرن که‌ له‌به‌رچاو بێت. پێکهێنانی هێزی چه‌کداری بێ جلوبه‌رگی ڕه‌سمی، وه‌یان ئه‌نجامدانی ئیشوکار وه‌کو پۆلیسی چه‌کدار به‌جلوبه‌رگی مه‌ده‌نییه‌وه‌ قه‌ده‌غه‌یه‌. ئه‌وه‌ مافی هه‌ر هاووڵاتییه‌که‌ که‌ بتوانێ له‌ بوونی هێزه‌ ئه‌منییه‌ چه‌کداره‌کان له‌ ناوه‌نده‌که‌یدا(شوێنی کار،ژیان،هاتووچۆو...تاد) ئاگاداربێت.
108
که‌سانی ئه‌ندام له‌ هێزه‌ سه‌ربازییه‌کاندا مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ که‌ له‌ چالاکییه‌ سیاسییه‌کاندا به‌شداری بکه‌ن و ببنه‌ ئه‌ندامی حیزبه‌ سیاسییه‌کان. هه‌ڵسووڕانی حیزبه‌ سیاسییه‌کان و سه‌ندیکاو باقی ڕێکخراوه‌کان له‌نێو هێزه‌ سه‌ربازییه‌کاندا ئازاده‌.
109

هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بۆرۆکراسی سه‌روو خه‌ڵکیی و
به‌شداری ڕاسته‌وخۆی خه‌ڵک له‌به‌ڕێوه‌بردنی کاروباره‌کاندا

111
هه‌موو پله‌وپایه ‌و پۆسته‌ سیاسی و ئیدارییه‌کانی وڵات به ‌هه‌ڵبژاردن ده‌بێ و له‌لایه‌ن خه‌ڵکه‌وه‌ هه‌لده‌بژێردرێن، هه‌ر ‌کاتێکیش ویستیان ده‌توانن له‌سه‌رکاریان لابه‌رن. مووچه‌ی که‌سانێک که ‌بۆ کاروباری سیاسی و ئیداری وڵات هه‌ڵده‌بژێردرێن نابێ له‌ کرێی ناوه‌نجیی کرێکار تێپه‌ڕێت. ئه‌نجامدانی چاودێریی ڕاسته‌وخۆی خه‌ڵک له‌ڕێگه‌ی دامه‌زراوه‌ شوراییه‌کانه‌وه‌ به‌سه‌ر هه‌موو دامه‌زراوه‌ شوراییه‌کانه‌وه‌ به‌سه‌ر هه‌موو دامه‌زراو و پله‌وپایه‌ ئیدارییه‌کاندا ساده‌کردنه‌وه‌ی سلسله‌ مه‌راتب و زمان و ڕێوشوێنی کاری فه‌رمانگه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان به ‌جۆریک که‌ ده‌خاڵه‌ت کردن و کۆنترۆڵکردنی هاووڵاتییان به‌ساده‌یی ئه‌نجام بدرێت.
112
بردنه‌سه‌ری ستاندارده‌کانی ئه‌خلاقی ئیداری و ویژدانی کار و ڕێزگرتن له‌ هاووڵاتیان و ئه‌وانه‌ی کاریان ئه‌که‌وێته‌ لایان. به‌د که‌ڵک وه‌رگرتنی کاربه‌ده‌ستانی ئیداری له‌ پله‌وپایه‌ی ئیشکردنیان، ده‌م چه‌ورکردن، واسته‌کردن، جیاوازی کردن و سه‌رپێچی کردن له‌یاساوڕێسا و ده‌قه‌ قانوونییه‌کان یان که‌مته‌رخه‌می کردن له‌جێبه‌جێ کردنیاندا، ئه‌مانه‌ ده‌بێ به ‌وێنه‌ی تاوانی گه‌وره‌ له‌ دادگا ئاساییه‌کاندا لێیان بکۆڵرێته‌وه‌. قه‌ده‌غه‌کردنی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای به‌کارهێنانی ئه‌و ئیمکانات و ته‌سهیلاتانه‌ی په‌یوه‌ستن به‌ پله‌وپایه‌ی ئیدارییه‌وه‌ بۆ کاروباری شه‌خسیی.
113
مافی بێ قه‌یدوشه‌رتی هه‌ر که‌سێک بۆ تۆمارکردنی ده‌عوانامه‌ له‌دژی هه‌ر پۆستێکی ده‌وڵه‌تیی له‌ دادگا ئاساییه‌کاندا.
114

به‌رقه‌رارکردنی دادگای سه‌ربه‌خۆو
دابینکردنی عه‌داله‌تی قه‌زایی بۆ هه‌مووان

116
سیستمی قه‌زایی و چه‌مکی عه‌داله‌تی قه‌زایی له ‌هه‌ر نیزامێکدا ڕه‌نگدانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و بنچینه‌ سیاسی و ئابوورییه‌کانی ئه‌و نیزامه‌یه‌. قه‌ڵه‌مڕه‌وی قه‌زا، هه‌ر له‌ پێکهاته‌ی یاساکان و دیدی زاڵ له‌باره‌ی حه‌ق و ئینساف و عه‌داله‌ته‌وه‌ تاده‌گات به‌ دامه‌زراوه‌کان و سیستمی ئیداری و شێوازی ده‌سه‌ڵاتی قه‌زایی به‌شێکن له‌ڕووبینای سیاسی کۆمه‌ڵگا که‌ پارێزگاری له‌و بنه‌ما ئابووری و چینایه‌تییانه‌ ده‌که‌ن که‌ له‌ کۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌. به‌م پێیه‌ عه‌داله‌تی قه‌زایی ڕاسته‌قینه‌و به‌هره‌مه‌ندبوونی یه‌کسانی هه‌مووان لێی، هه‌روه‌ها قه‌زاوه‌ت و داوه‌ری سه‌ربه‌خۆ و ئینسافانه‌ی ڕاسته‌قینه‌، به‌ستراوه‌ته‌وه‌ به‌ گۆڕینی ڕیشه‌یی کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی ئێستاوه‌.
117
له‌م پێناوه‌دا، هه‌روه‌ها به‌مه‌به‌ستی زامنکردنی عادلانه‌ترین ڕێو‌شوێنی قه‌زایی شیاو له‌ کۆمه‌ڵگای ئێستادا، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری وه‌دیهاتنی ده‌ستبه‌جێی ئه‌م بنه‌ما بنه‌ڕه‌تییانه‌ی خواره‌وه‌یه‌.
118
سه‌ربه‌خۆیی کامڵی قازییه‌کان، دادگاکان و سیستمی قه‌زایی له‌ڕووی حقوقییه‌وه‌ له‌ ده‌سه‌ڵاتی ته‌نفیزی.
119
قازییه‌کان و کاربه‌ده‌ستانی دیکه‌ی قه‌زایی له‌لایه‌ن خه‌ڵکه‌وه‌ هه‌ڵده‌بژێردرێن و هه‌ر کاتێکیش زۆربه‌ی ده‌نگده‌ران ویستیان ده‌توانن لایان به‌رن.
120
هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دادگا تایبه‌تییه‌کان و لێپێچینه‌وه‌ له ‌هه‌موو تاوانه‌کان له‌ دادگای ئاساییدا.
121
ئاشکرابوونی هه‌موو دادگاییه‌کان. به‌رپاکردنی دادگا به‌حزوری ده‌سته‌ی دادوه‌ریی له‌ هه‌موو تاوانه‌ جیناییه‌ گشتییه‌کاندا. مافی تاوانبارکراو و پارێزه‌ره‌کانی له‌ڕه‌تکردنه‌وه‌ یان قبووڵکردنی قازی و ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی دادوه‌ریدا
122
له‌هه‌موو دادگاییه‌کاندا ئه‌سڵ له‌سه‌ر بێ تاوانیی تاوانبارکراوه ‌و ئه‌رکی سه‌لماندنی تاوان له‌ ئه‌ستۆی داواکاری گشتی وه‌یان لایه‌نی داواکاره‌.
123
یاساوڕێسا قه‌زاییه‌کانی وڵات و مافی تاکه‌کان له‌ به‌رامبه‌ر ده‌زگای قه‌زاییدا له‌ شوێنێکی تری ئه‌م به‌رنامه‌یه‌دا به‌وردی باس کراوه‌.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى سى‌هه‌م

124

ماف و ئازادییه‌ فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کان


125
قسه‌که‌رانی سه‌رمایه‌داری ڕێزدانان بۆ مافه‌ فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کان به‌ خه‌سڵه‌تی جیاکه‌ره‌وه ‌و به‌یه‌کێک له‌کۆڵه‌که‌کانی نیزامه‌که‌ی خۆیان له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ که ‌له ‌نێو ئه‌و پێنج میلیارد ئینسانه‌ی که ‌ئه‌مڕۆ له‌ژێر سایه‌ی حوکمڕانیی سه‌رمایه‌دا ده‌ژین، ته‌نها ڕێژه‌یه‌کی زۆر که‌م، ئه‌ویش له‌چه‌ند وڵاتێکی دیاریکراودا، ده‌کرێ په‌یدا بکرێت که‌ له ‌جۆرێک مافی فه‌ردی و مه‌ده‌نی پێناسه‌کراو و تا ڕاده‌یه‌ک جێکه‌وتوو به‌هره‌مه‌ندن. نسیبی زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری جه‌ماوه‌ری جیهانی سه‌رمایه‌داری، بێ مافیی سیاسی که‌م تازۆر ڕه‌ها، ده‌وڵه‌تانێکی ملهوڕو سه‌رکوتگه‌رو، تیرۆریزم و زه‌بروزه‌نگی سازماندراوی ده‌وڵه‌تییه‌. جگه ‌له‌مه‌ش، له‌ خودی وڵاتانی پیشه‌سازیی ئه‌وروپای ڕۆژئاواو ئه‌مریکاشدا مافه‌ فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کانی جه‌ماوه‌ر نه‌ک هه‌ر به‌ به‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و ئازادییانه‌دا که ‌ئینسانی ئه‌مڕۆ خوازیارێتی به‌ په‌نجه‌کانی ده‌ست ده‌ژمێردرێ و زۆر که‌مه‌، به‌ڵکو له‌ جه‌رگه‌ی یه‌خسیریی ئابووریی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی کرێکار به‌ده‌ست سه‌رمایه‌وه‌و گرێخواردنی توندوتۆڵی ماف و ئازادی به‌ خاوه‌ندارێتییه‌وه‌، ئه‌م مافانه‌ له ‌هه‌ر جۆره‌ مانایه‌کی ماددی و جیدیی خاڵییه‌. سه‌ره‌نجامیش، ئه‌زموونی ژیانی خه‌ڵک له‌م وڵاتانه‌ له‌ سه‌رده‌مه‌کانی قه‌یران و ته‌نگانه‌ ئابوورییه‌کاندا به ‌ڕۆشنی نیشانی داوه‌ که‌ مانه‌وه‌و ته‌مه‌نی هه‌ر ئه‌م مافه‌ که‌موکورت و فۆرماڵییانه‌ش په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی به‌ جێوشوێنی ئابووریی چینی سه‌رمایه‌داره‌وه‌ هه‌یه‌و هه‌رکاتێک ئه‌م مافانه‌ بووبێتنه‌ کۆسپ له‌به‌رده‌م قازانج و که‌ڵه‌که‌ی سه‌رمایه‌دا، به‌ساده‌یی که‌وتوونه‌ته‌ به‌ر په‌لاماری ده‌وڵه‌ت و چینی ده‌سه‌ڵاتدار.
126
ئازادیی فه‌ردی و مه‌ده‌نی ڕاسته‌قینه‌ ته‌نها له‌ کۆمه‌ڵگایه‌کدا ده‌توانێ به‌دیبێت که‌خۆی ئازاد بێت. شۆڕشی کۆمۆنیستیی کرێکاری، به ‌له‌ نێوبردنی کۆیلایه‌تی چینایه‌تی و ئابووریی ئینسانه‌کان، مژده‌ده‌ری فراوانترین ئازادییه‌کان و ده‌رفه‌تی خۆنواندنی تاکه‌کانه‌ له‌مه‌یدانه‌ جیاجیاکانی ژیاندا.
127
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له‌هه‌مان کاتدا بۆ به‌دیهێنان و دابینکردنی به‌رینترین مافه‌ فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کان هه‌ر له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا خه‌بات ده‌کات. گرنگترینی ئه‌م ماف و ئازادییه‌ حاشاهه‌ڵنه‌گرانه‌ که‌ به‌هیچ جۆرێک نابێت پێشێل بکرێن بریتییه‌ له‌مانه‌:
128
- مافی ژیان و پارێزراوبوونی جه‌سته‌یی و ده‌روونیی تاکه‌کان له ‌هه‌ر جۆره پێشێلکارییه‌ک.
129
- مافی گوزه‌ران. مافی به‌هره‌مه‌ندبوون له‌ پێداویستییه‌کانی ژیانێکی نۆرماڵ له‌ کۆمه‌ڵگای ئه‌مڕۆدا.
130
- مافی ده‌ست ئاوه‌ڵابوون و ڕابواردن و ئاسووده‌بوون.
131
- مافی فێربوون. مافی به‌هره‌مه‌ند بوون له ‌هه‌موو ئه‌و ئیمکاناتی فێربوونه‌ی که‌ له‌ کۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌.
132
- مافی له‌ش ساغیی مافی به‌هره‌مه‌ند بوون له ‌هه‌موو ئیمکاناته‌کانی کۆمه‌ڵگای هاوچه‌رخ بۆ پاراستنی تاکه‌کان له‌ مه‌ترسی و نه‌خۆشییه‌کان، مافی به‌هره‌مه‌ند بوون له‌ ئیمکاناته‌ ته‌ندروستی و پزیشکییه‌کانی کۆمه‌ڵگا.
133
- مافی سه‌ربه‌خۆیی فه‌ردیی. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌رجۆره‌ یه‌خسیریی و کۆیلایه‌تی و بێگارییه‌ک له ‌هه‌ر به‌رگێکدا و به ‌هه‌ر بیانوویه‌که‌وه‌ بێت. ‌
134
- مافی تێکه‌ڵبوون و ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌رجۆره‌ جوداسازیی و بێبه‌شکردنێکی تاکه‌کان له‌ که‌شوهه‌وای کۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌رفه‌تی تێکه‌ڵبوون له‌گه‌ڵ که‌سانی دیکه‌دا.
135
- مافی عه‌وداڵ بوون به‌شوێن حه‌قیقه‌ت و ئاگاداربوون له‌ حه‌قیقه‌تی هه‌موو لایه‌نه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی. قه‌ده‌غه‌کردنی سانسۆر، قه‌ده‌غه‌کردنی کۆنترۆڵی ده‌وڵه‌ت یان خاوه‌ن و به‌ڕێوه‌به‌ری میدیاکان به‌سه‌ر ئه‌و زانیارییانه‌ی که ‌ده‌گاته‌ ده‌ستی هاووڵاتیان.
136
- مافی به‌هره‌مه‌ند بوون له‌ ژینگه‌یه‌کی پاک و ئاسووده‌. ئازادیی دانیشتووانی وڵات و نوێنه‌رانی ئه‌وان له‌ چاودێری کردن و لیکۆڵینه‌وه له ‌کاریگه‌ری چالاکییه‌کانی ده‌وڵه‌ت و دامه‌زراوه‌ جیاجیاکان له‌سه‌ر ژینگه‌.
137
- ئازادی بێ قه‌یدوشه‌رتی بیروباوه‌ڕ، به‌یان، کۆبوونه‌وه‌، چاپه‌مه‌نی، خۆپیشاندان، مانگرتن، پێکهینانی‌ حیزب و ڕێکخراوه‌کان.
138
- ئازادی کامڵ و بێ قه‌یدو شه‌رتی ڕه‌خنه‌ و ڕه‌خنه‌گرتن له ‌هه‌موو لایه‌نه‌ سیاسی، که‌لتووری و ئه‌خلاقی و ئایدۆلۆژییه‌کانی کۆمه‌ڵگا. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌رجۆره‌ ئاماژه‌یه‌ک بۆ به‌ناو موقه‌دده‌ساتی میللی و نیشتمانی و دینی و...تاد له‌ یاساکاندا وه‌کو فاکته‌رێک بۆ ته‌نگه‌به‌رکردنه‌وه‌ی ئازادی ڕه‌خنه‌و ڕاده‌ربڕینی جه‌ماوه‌ر. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌رجۆره‌ وروژاندن و چاوسوورکردنه‌وه‌یه‌کی دینی و میللی و...تاد له ‌دژی ده‌ربڕینی ئازادانه‌ی بۆچوونی تاکه‌کان.
139
- ئازادی دینداری و بێ دینی.
140
- مافی ده‌نگدانی گشتی و یه‌کسانی سه‌رووی شانزه‌ ساڵ، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی جنس، ئینتمای دینی، ڕه‌گه‌زی، میللی، کاروکه‌سابه‌ت، ڕه‌گه‌زنامه‌، مه‌رام و بیروباوه‌ری سیاسی، هه‌روه‌ها ئازادیی هه‌ر که‌سێکی سه‌روو شانزه‌ساڵ بۆ خۆکاندیدکردن له‌ هه‌ر دامه‌زراو و ئورگانێکی نوێنه‌رایه‌تیدا وه‌یان به‌ده‌ستهێنانی هه‌ر پۆست و پله‌وپایه‌یه‌کی ئینتخاباتیدا.
141
- قه‌ده‌غه‌کردنی پشکنینی بیروباوه‌ڕ. مافی هه‌ر که‌سێک له‌ سه‌رپێچی کردن له‌ شایه‌تی دان له‌دژی خۆی، به‌جۆرێک که ‌ببێته‌ به‌ڵگه‌ی تاوانبارکردنی ئه‌وکه‌سه‌. ئازادی بێده‌نگی کردن له‌باره‌ی دیدو بیروباوه‌ڕی شه‌خسییه‌وه‌.
142
- ئازادی بێ قه‌یدوشه‌رتی هه‌ڵبژاردنی شوێنی ژیان، ئازادی سه‌فه‌رو جێگۆڕکێ بۆ هه‌موو که‌سانی سه‌رووی شانزه‌ساڵ به‌ژن و پیاوه‌وه‌. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ کۆنترۆڵکردنێکی هه‌میشه‌یی هاتوچۆ له‌ناوخۆی وڵاتدا له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ت و کاربه‌ده‌ستانی دیسپلینییه‌وه‌. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌رجۆره‌ قه‌یدوشه‌رت دانانێک بۆ چوونه‌ ده‌ره‌وه‌ له‌ وڵات. به‌خشینی بێ قه‌یدو شه‌رت و ده‌ستبه‌جێی گوزه‌رنامه‌و پاسپۆرتی هاتوچۆ.
143
- قه‌ده‌غه‌کردنی دانانی هه‌رجۆره‌ کۆسپ و ته‌گه‌ره‌یه‌ک له‌به‌رده‌م ده‌رچوون و هاتنه ‌ژووره‌وه‌ی خه‌ڵکی وڵاتانی دیکه‌ بۆ وڵات. به‌خشینی ڕه‌گه‌زنامه‌ی وڵات به‌ هه‌ر که‌سێک که‌ خوازیاری بێت و ئه‌رکه‌ حقوقییه‌کانی هاووڵاتێتی قبووڵ بکات. به‌خشینی بێ قه‌یدوشه‌رتی مۆڵه‌تی مانه‌وه‌و کارکردن بۆ که‌سانێک که‌ خوازیاری مانه‌وه‌ن له‌ عێراقدا.
144
- پارێزراو بوونی ژیانی تایبه‌تی که‌سه‌کان. پارێزراوبوونی شوێنی ژیان، نامه‌و نووسراو گۆڕینه‌وه‌و قسه‌کردنیان له‌ هه‌رجۆره‌ ده‌خاڵه‌تێک له‌لایه‌ن هه‌ر ده‌سه‌ڵاتێکه‌وه‌. قه‌ده‌غه‌کردنی گوێ هه‌ڵخستن بۆ قسه‌، شوێنکه‌وتن و چاودێری کردن. قه‌ده‌غه‌کردنی کۆکردنه‌وه‌ی زانیاری له‌باره‌ی ژیانی تاکه‌کانه‌وه‌ به‌بێ مۆڵه‌ت وه‌رگرتنی ڕه‌سمیی له‌خۆیان. مافی هه‌ر که‌سێکی دانیشتووی وڵات ئاگاداربوون و بینینی هه‌موو ئه‌و زانیارییانه‌ی که‌ ده‌زگا ده‌وڵه‌تییه‌کان له‌سه‌ر ئه‌و هه‌یانه‌.
145
- ئازادی هه‌ڵبژاردنی پیشه‌.
146
- ئازادی بێ قه‌یدوشه‌رتی جلوبه‌رگ پۆشین. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌رجۆره‌ قه‌یدوبه‌ند دانانێکی ڕه‌سمیی و ناڕه‌سمیی له‌سه‌ر چه‌ندوچوونی جلوبه‌رگی خه‌ڵکی، چ ژن چ پیاو، له‌ شوێنه‌ گشتییه‌کاندا. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ جوداسازیی وه ‌یان سنووردانانێک بۆ تاکه‌کان له‌سه‌ر بناغه‌ی شێوه‌ی جلوبه‌رگ و پۆششیان.
147
- ئازادی لێپرسینه‌وه ‌و چاودێری نوێنه‌رانی خه‌ڵک به‌سه‌ر هه‌ڵسووڕان و به‌ڵگه‌نامه‌و نوسینگه‌کانی دامه‌زراوه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کاندا. قه‌ده‌غه‌کردنی دبلۆماسیی نهێنی.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى چواره‌م

148

یه‌کسانی و سڕینه‌وه‌ی جوداسازی


149
یه‌کسانیی ئینسانه‌کان چه‌مکێکی سه‌ره‌کی بزووتنه‌وه‌ی کۆمۆنیزمی کرێکاری و بنه‌مایه‌کی بنه‌ڕه‌تیی کۆمه‌ڵگای ئازادی سۆسیالیستییه‌، کۆمه‌ڵگایه‌ک که‌ ده‌بێ به‌ هه‌ڵپێچانی نیزامی چینایه‌تی و چه‌وسێنه‌رانه‌و پڕ له‌ جوداسازیی سه‌رمایه‌داری دابمه‌زرێت. یه‌کسانیی کۆمۆنیستی چه‌مکێکی زۆر فراوانترو جیهانگیرتره‌ له‌ یه‌کسانیی حقوقی و ڕووکه‌شیی ئه‌فراده‌کان و پیاده‌کردنی یه‌کسانی قانوون و یاساوڕێسا ده‌وڵه‌تییه‌کان به‌سه‌ریاندا. یه‌کسانیی کۆمۆنیستی یه‌کسانییه‌کی ڕاسته‌قینه ‌و ماددی نێوان ئینسانه‌کانه‌ له‌ مه‌یدانه‌کانی ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسیدا. یه‌کسانی نه ‌ته‌نها له‌ مافه‌ سیاسییه‌کاندا، به‌ڵکو له‌ به‌هره‌مه‌ند بوون له‌ ئیمکانات و نیعمه‌ته‌ ماددییه‌کان و به‌روبومی کۆششی هاوبه‌شی ئینسانه‌کان، یه‌کسانی تاکه‌کان له ‌جێوشوێنی کۆمه‌ڵایه‌تییاندا و له ‌ئاست په‌یوه‌ندییه‌کانی به‌رهه‌مهێناندا، یه‌کسانی نه ‌ته‌نها له‌ به‌رامبه‌ر یاسادا به‌ڵکو له ‌په‌یوه‌ندییه‌ ماددییه‌کانی نێوان ئینسانه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌کتریشدا. یه‌کسانیی کۆمۆنیستی، که ‌له ‌هه‌مان کاتدا مه‌رجی پێویستی شکۆفایی توانا و به‌هره‌ جیاجیا و جۆراوجۆره‌کانی هه‌موو تاکه‌کان و گوڕوتینی ماددی و مه‌عنه‌وی کۆمه‌ڵگایه‌، ته‌نها به‌ له ‌نێوچوونی دابه‌شبوونی ئینسانه‌کان به‌سه‌ر چینه‌کاندا مه‌یسه‌ر ده‌بێت. کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی به‌پێی پێناسه‌که‌ی ناتوانێ کۆمه‌ڵگایه‌کی یه‌کسان و ئازاد بێت.
150
خه‌باتی ئێمه‌ له‌پێناو یه‌کسانی و سڕینه‌وه‌ی جوداسازیی له‌ نێو کۆمه‌ڵگا سه‌رمایه‌دارییه‌کانی ئێستادا به‌شێکی جیانه‌کراوه‌ی خه‌باتی به‌رینتر و بنچینه‌یی ئێمه‌یه‌ بۆ به‌رپاکردنی شۆڕشی کۆمه‌ڵایه‌تی و دامه‌زراندنی کۆمه‌ڵگای یه‌کسان و ئازادی کۆمۆنیستی. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له ‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی هه‌ر خه‌باتێکی کۆمه‌ڵایه‌تی له ‌دژی جوداسازیی و نایه‌کسانییه‌کانی جیهانی ئه‌مڕۆ ڕاده‌وستێ و پێی وایه‌ که‌ یه‌کسانیی حقوقیی هه‌مووان و باڵکێشانی یه‌کسانی یاساکان به‌سه‌ر هه‌موواندا، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی جنسی، میلله‌ت، دین، نه‌ژاد، بیروباوه‌ڕ، مه‌رام، کاروپیشه‌، پله‌پایه‌ و ڕه‌گه‌زنامه‌و...تاد ئینسانه‌کان، ده‌بێ وه‌کو مه‌بده‌ئێکی له‌به‌زاندن نه‌هاتوو و بنه‌ڕه‌تی له ‌ڕیزی سه‌ره‌وه‌ی یاساکانی کۆمه‌ڵگادا ڕابگه‌یه‌نرێت. هه‌موو ئه‌و قانوون و یاساوڕێسایانه‌ی که‌ له‌گه‌ڵ مه‌بده‌ئی یه‌کسانیی ته‌واوی مافه‌ فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کانی تاکه‌کاندا ناته‌بان ده‌بێ ده‌سبه‌جێ هه‌ڵوه‌شێنه‌وه‌، هه‌ر حاڵه‌تێکی جوداسازیی کردن، جا له‌لایه‌ن هه‌ر که‌س و ده‌زگاو کاربه‌رده‌ست و دامه‌زراوێکه‌وه‌ ئه‌نجام درابێت، ده‌وڵه‌تی بێت یان غه‌یره‌ ده‌وڵه‌تی، به‌جدی په‌یگیری بکرێت و ئه‌نجامده‌رانی به‌پێی یاسا دادگایی بکرێن.
151

یه‌کسانیی ژن و پیاو
قه‌ده‌غه‌کردنی جوداسازیی له‌سه‌ر بناغه‌ی جنسی

153
جوداسازیی له‌ دژی ژنان تایبه‌تمه‌ندییه‌کی گرنگی دنیای ئه‌مڕۆیه‌. له ‌به‌شی هه‌ره‌زۆری وڵاتانی جیهاندا، ژنان به‌ڕه‌سمی و به‌ قانوونی هه‌ر له‌و ماف و ئازادییه‌ به‌رته‌سک و بێ نرخانه‌ش بێ به‌شن که‌ پیاوان لێی به‌هره‌مه‌ندن. له‌و وڵاتانه‌دا که ‌له ‌ڕووی ئابوورییه‌وه‌ دواکه‌وتوون، هه‌روه‌ها له‌و کۆمه‌ڵگایانه‌دا که‌ دین و نه‌رێته‌ کۆنه‌کان ڕیشه‌یه‌کی قووڵتریان له ‌نێو نیزامی سیاسی و ئیداری و که‌لتووریی کۆمه‌ڵگادا هه‌یه‌، سته‌مکێشی ژن و بێ مافی و ژێرده‌سته‌یی ئه‌و به‌ئاشکراترین و قێزه‌ونترین شێوه‌ خۆی ده‌نوێنێ. له‌ وڵاتانی پێشکه‌وتوو و مۆدێرندا، وه‌ ته‌نانه‌ت له‌و کۆمه‌ڵگایانه‌دا که‌ به ‌لوتفی بزووتنه‌وه‌کانی لایه‌نگر له‌ مافه‌کانی ژنان و په‌لاماره‌ سۆسیالیستییه‌ کرێکارییه‌کان جوداسازیی جنسیی به‌ ڕواڵه‌ت له ‌به‌شی هه‌ره‌زۆری یاساکاندا هه‌ڵگیراوه‌، هێشتا له‌ جه‌رگه‌ی میکانیزمی ئابووری سه‌رمایه‌داری و دابونه‌ریت و بیروباوه‌ڕه‌ پیاوسالارییه‌کانی نێو کۆماڵگادا، ژنان به‌ کرده‌وه‌ له‌ زۆر ڕووه‌وه‌ ده‌که‌ونه‌ به‌ر جوداسازیی و سته‌م.
154
خودی سته‌مکێشیی و ژێرده‌سته‌یی ژنان زاده‌ی نیزامی سه‌رمایه‌داری نییه‌. به‌ڵام سه‌رمایه‌داری ئه‌م میراته‌ چه‌په‌ڵه‌ی مێژووی له‌وه‌و پێشی خه‌مڵاندووه ‌و کردوویه‌تییه‌ یه‌کێک له‌ کۆڵه‌که‌کانی په‌یوه‌ندییه‌ ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی ئه‌م سه‌رده‌مه‌. ڕه‌گ و ڕیشه‌ی نا یه‌کسانی و بێ مافییه‌کانی ئه‌مڕۆی ژنان، ناگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ بیروباوه‌ڕی کۆن و میراتی فیکریی و که‌لتووریی نیزام و کۆمه‌ڵگا دێرین و له‌ناوچووه‌کان و په‌یامبه‌ران و دیانه‌ته‌کانی سه‌رده‌می جاهلییه‌ت، به‌ڵکو ده‌گه‌رێته‌وه‌ بۆ کۆمه‌ڵگای سه‌رمایه‌داری سه‌نعه‌تیی و مۆدێرنی ئه‌مڕۆ. ئه‌و نیزامه‌ی که‌ وه‌کو فاکته‌رێکی گرنگی ئابووری و سیاسی ده‌ڕوانێته دابه‌شبوونی جنسیی ئینسانه‌کان له‌ مه‌یدانی به‌رهه‌مهێناندا بۆ زامن کردنی قازانجی سه‌رمایه‌، مرونه‌ت به‌خشین به‌هێزی کار له‌خستنه ‌سه‌رکارو ده‌رکردندا، پێکهێنانی دووبه‌ره‌کی و کێبه‌رکێ و کێشمه‌کێشی ده‌روونیی له‌نێو سوپای کۆمه‌ڵانی کرێکاردا، زامنکردنی بوونی به‌شه‌ مه‌حرومتره‌کان له‌ نێو خودی چینی کرێکاردا که‌ له‌ خواره‌وه‌ ڕاگرتنی ئاستی ژیانی هه‌موو ئه‌م چینه‌ مه‌یسه‌ر ده‌کات و سه‌رئه‌نجام له‌که‌دارکردنی هه‌ستی ئینسانی و چینایه‌تی کۆمه‌ڵانی کرێکارو زیندوو هێشتنه‌وه‌ی بیروبۆچوون و ئه‌فکارو ده‌مارگیر‌یه کۆن و سواو و ئیفلیجکه‌ره‌کان، ئه‌مانه‌ خێر و به‌ره‌که‌ته‌کانی سته‌مکێشی ژنانه‌ بۆ سه‌رمایه‌داری مۆدێرنی ئه‌مڕۆ و له‌ هه‌مان کاتدا به‌شێکن له‌ کۆڵه‌که‌کانی که‌ڵه‌که‌ی سه‌رمایه‌ له ‌دنیای ئه‌مڕۆدا. به‌ده‌رله‌وه‌ی که‌ سه‌رمایه‌داری له‌ زاتی خۆیدا و به‌شێوه‌یه‌کی گشتی له‌گه‌ڵ یه‌کسانی ژناندا دێته‌وه‌ یان نا، سه‌رمایه‌داری کۆتایی سه‌ده‌ی بیسته‌م به‌شێوه‌یه‌کی دیاریکراو خۆی له‌سه‌ر ئه‌م نایه‌کسانییه‌ بیناکردووه ‌و به‌سووک و ئاسانی و به‌بێ مقاوه‌مه‌تی سه‌رسه‌ختانه‌و قه‌هراوی ده‌ستبه‌ر‌داری نابێت.
155
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له ‌پێناو یه‌کسانی ته‌واو بێقه‌یدوشه‌رتی ژنان و پیاوان له‌ هه‌موو ڕوویه‌که‌وه‌، خه‌بات ده‌کات. سه‌ردێڕی ئه‌و یاساو هه‌نگاوانه‌ی که ‌ده‌بێ هه‌ر ئێستاو ده‌ستبه‌جێ بۆ ده‌ستکردن به‌ سڕینه‌وه‌ی جوداسازیی له ‌دژی ژنان پیاده‌ بکرێن بریتین له‌مانه‌:
156
١- ڕاگه‌یاندنی یه‌کسانیی ته‌واو و بێ قه‌یدوشه‌رتی ژنان و پیاوان له ‌مافه‌ مه‌ده‌نی و فه‌ردییه‌کانداو هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و قانوون و یاساوڕێسایانه‌ی که‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م مه‌بده‌ئه‌دا ناکۆکن.
157
٢- دابینکردنی ده‌سبه‌جێی یه‌کسانیی ته‌واوی ژن و پیاو له ‌به‌شداریکردن له‌ ژیانی سیاسی کۆمه‌ڵگا له‌ ئاسته‌ جیاجیاکاندا. مافی بێقه‌یدوشه‌رتی ژنان له ‌به‌شداریکردن له‌ هه‌ڵبژاردن له‌ هه‌موو ئاسته‌کانداو به‌ده‌ستهێنان و گرتنی هه‌ر پۆست و پله‌وپایه‌یه‌ک، سیاسی بێت یان ئیداری، قه‌زایی...تاد. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌ر قانوون و یاساوڕێسایه‌ک که‌ مافی ژنان له ‌به‌شداریکردنی یه‌کسان له ‌ژیانی سیاسی و ئیداری کۆمه‌ڵگادا به‌رته‌سک ده‌کاته‌وه‌.
158
٣- یه‌کسانیی ته‌واوی ماف و جێوشوێنی قانوونیی ژن و پیاو له‌ خێزاندا. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئیمتیازاته‌کانی پیاو به‌وێنه‌ی "سه‌رپه‌رشتیاری خێزان" و به‌رقه‌رارکردنی ماف و ئه‌رکی یه‌کسان بۆ ژن و پیاو له ‌په‌یوه‌ند به‌ سه‌رپه‌رشتی و په‌روه‌رده‌کردنی مناڵ، کۆنترۆڵکردن و به‌ڕیوه‌بردنی ماڵ و موڵک و کاروباری دارایی خێزان، میرات، هه‌ڵبژاردنی شوێنی ژیان و نیشته‌جێ بوون، کاری ناوماڵ و چوونه‌سه‌رکاری پیشه‌یی، ته‌ڵاق، سه‌رپه‌رشتی کردنی مناڵانی ساوا له‌حاڵه‌تی جیابوونه‌وه‌داو به‌شکردن و خاوه‌ندارێتی کردنی ماڵ و موڵکی خێزان. قه‌ده‌غه‌کردنی فره‌ژنی. قه‌ده‌غه‌کردنی سیغه‌. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و ئه‌رکانه‌ی که ‌له‌ شه‌رع و دابونه‌رێته‌ کۆنه‌کاندا بۆ ژن به‌رامبه‌ر به‌ پیاو دیاریکراوه‌و ده‌بنه‌ مایه‌ی یه‌خسیربوونی ئه‌و، قه‌ده‌غه‌کردنی په‌یوه‌ندیی جنسیی مێرد له‌گه‌ڵ ژنه‌که‌یدا به‌بێ مه‌یلی ئه‌و، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌بێ توندوتیژیش بێت. ئه‌م حاڵه‌تانه‌ ئه‌گه‌ر ژنه‌که‌ شکاتی له‌سه‌ر بکات ده‌بێ وه‌کو ده‌ستدرێژیی جنسیی له‌لایه‌ن مێرده‌که‌یه‌وه‌ په‌یگیری و دادگایی له‌سه‌ر بکرێت. قه‌ده‌غه‌کردنی سه‌پاندنی کاری ناوماڵ وه‌یان ئه‌رکی تایبه‌تیی ماڵداریی به‌سه‌ر ژنان له‌خێزاندا. دانانی سزای قورس بۆ هه‌ر جۆره‌ ئازاردان، ترساندن، ئازادی زه‌وتکردن، سووکایه‌تی و توندوتیژییه‌ک له‌ دژی ژنان و کچان له‌ خێزاندا.
159
٤- یه‌کسانیی ته‌واوی ژن و پیاو له‌ مه‌یدانی ئابووری و کاری پیشه‌ییدا. باڵکێشانی یه‌کسانی قانوونه‌کانی کارو بیمه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان به‌سه‌ر ژنان و پیاواندا، به‌بێ هیچ جۆره‌ جوداسازی یه‌ک. کرێی یه‌کسان بۆ ژن و پیاو له ‌به‌رامبه‌ر کاری یه‌کساندا. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌ر جۆره‌ ته‌نگه‌به‌رییه‌ک بۆ چوونی ژنان بۆ سه‌ر کارو پیشه‌ جیاجیاکان. یه‌کسانیی ته‌واوی ژنان و پیاوان له ‌هه‌موو کاروباره‌کانی په‌یوه‌ست به‌ کرێ، بیمه‌کان، مه‌ره‌خه‌سییه‌کان، سه‌عات و شیفتی کار، کاردابه‌شکردن و پۆڵێنکردنی کاره‌کان، پله ‌پێدان له‌کاردا، نوێنه‌رایه‌تی کردنی کرێکاران له ‌ئاسته‌ جیاجیاکاندا. په‌سه‌ندکردن و به‌ڕێوه‌بردنی ڕێوشوێن و یاساوڕێسای تایبه‌تی له‌ دامه‌زراوه‌کاندا بۆ زامنکردنی به‌رده‌وامبوونی ژنان له‌سه‌ر کاروپیشه‌کانیان، وه‌کو قه‌ده‌غه‌کردنی ده‌رکردنی ژنانی دووگیان، قه‌ده‌غه‌کردنی سپاردنی کاری قورس به‌ ژنانی دووگیان و دابینکردنی پێداویستییه‌ تایبه‌تییه‌کانی ژنان له ‌شوێنی کاردا. ١٦ هه‌فته‌ مه‌ره‌خه‌سی بۆ کاتی دووگیانیی و مناڵبوون و یه‌ک ساڵ مه‌ره‌خه‌سی بۆ چاودێری کردنی کۆرپه‌، که‌ده‌بێ به‌پێی ڕێککه‌وتنی هه‌ردوولا له‌لایه‌ن ژن و مێرده‌وه‌ که‌ڵکی لێ وه‌ربگیرێ. پێکهێنانی هه‌یئه‌ته‌کانی لێپرسینه‌وه‌و کۆنترۆلکردن، که ‌ئه‌رکیان چاودێریکردنی به‌رێوه‌بردنی ئه‌م ئه‌رکانه‌یان له‌لایه‌ن دامه‌زراوه‌کانه‌وه‌.
160
پێکهێنانی دامه‌زراوی تایبه‌ت بۆ ده‌ستنیشانکردن و بڕیاردان له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنی یه‌کسانیی مافه‌کانی ژن و پیاو له‌کاره‌ پیشه‌ییه‌کان و شوێنه‌کانی کاردا، چ ده‌وڵه‌تی یان غه‌یره‌ ده‌وڵه‌تی، خزمه‌تگوزاری بێت یان قازاج هێنه‌ر. تاقیبکردنی یاسایی و سزادانی گه‌وره‌ی ئه‌و دامه‌زراوو به‌رێوه‌به‌رانه‌ی که‌ مه‌بده‌ئی یه‌کسانیی ڕه‌های ژن و پیاو له‌ چالاکی پیشه‌ییدا ڕه‌چاو ناکه‌ن.
161
پێکهێنانی دامه‌زراوو داموده‌زگاو فه‌راهه‌مکردنی خۆڕایی ته‌سهیلاتی وه‌ک دایه‌نگه‌و باخچه‌ی ساوایان و مه‌ڵبه‌نده‌کانی یاری و په‌روه‌رده‌کردنی ساوایان له‌ گه‌ڕه‌که‌کاندا که‌ به‌ له‌به‌رچاوگرتنی گوشاری یه‌کلایه‌نه‌ی کاری ناوماڵ و چاودێری کردنی مناڵان له‌سه‌ر ژنان له ‌هه‌لومه‌رجی ئێستادا، هه‌نگاونانی ژنان بۆ ناو چالاکی ئابووری و سیاسی و که‌لتووری له‌ ده‌ره‌وه‌ی خێزان ئاسان ده‌که‌ن.
162
٥- هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و قانوون و‌ یاساڕێسا ده‌ستوپێ گیرو دواکه‌وتووه‌ ئه‌خلاقی، که‌لتووری و ناموسییانه‌ی که ‌له‌گه‌ڵ سه‌ربه‌خۆیی و ئیراده‌ی سه‌ربه‌خۆی ژنان و شه‌خسییه‌تی ئه‌وان وه‌کو هاووڵاتییه‌کی خاوه‌ن مافی یه‌کسان له‌ کۆمه‌ڵگادا نایه‌نه‌وه‌. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌رجۆره‌ کۆسپ دانانێک له ڕێگای مافی سه‌فه‌رکردن و جێگۆڕکێی ژناندا، شووی کردبێت یان نه‌کردبێ، له‌ناوخۆ یان ده‌ره‌وه‌ی وڵات، به‌حه‌زو ئاره‌زووی خۆی. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و قانوون و یاساوڕێسایانه‌ی که‌ ئازادی ژنان له‌ هه‌ڵبژاردنی جلوبه‌رگ و پۆشاکیاندا، هه‌ڵبژاردنی کارو هاوه‌ڵانیاندا، به‌رته‌سک ده‌که‌نه‌وه‌. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌رجۆره‌ جیاکردنه‌وه‌یه‌کی ژنان و پیاوان له‌ دامه‌زراوو کۆڕو کۆبوونه‌وه‌و گوزارو هۆیه‌کانی گواستنه‌وه‌ی گشتی دا. فێرکردن و بارهێنانی تێکه‌ڵاو له‌ هه‌موو ئاسته‌کاندا. قه‌ده‌غه‌کردنی به‌کارهێنانی نازناوی وه‌ک(السیده‌)،(الانسه‌)و خوشکه‌و هه‌ر نازناوێک که‌ ژن به‌پێی جێوشوێنی له‌ ئاست پیاودا پێناسه‌ ده‌کات، له‌ نامه‌و نووسراو و قسه‌وباسه‌ ڕه‌سمییه‌کاندا له‌لایه‌ن کاربه‌ده‌ستان و داموده‌زگاو دامه‌زراوه‌ ده‌وڵه‌تی و تایبه‌تییه‌کانه‌وه‌. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ ده‌خاڵه‌تێک له‌لایه‌ن هه‌ر ناوه‌ندێکه‌وه‌ بێت، چ که‌سوکار بێت یان داموده‌زگاو ناوه‌نده‌ ڕه‌سمییه‌کان له ‌ژیانی تایبه‌تی و په‌یوه‌ندییه‌ شه‌خسی و عاتفی و جنسییه‌کانی ژناندا. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ مامه‌ڵه‌یه‌کی سوکایه‌تی ئامێز، پیاوسالارانه‌و نایه‌کسان له‌گه‌ڵ ژناندا له‌ داموده‌زگاو دامه‌زراوه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کاندا. قه‌ده‌غه‌کردنی ناوبردنی جنسی ئینسانه‌کان له‌ ئاگادارییه‌کانی کاردا. لابردنی هه‌موو ئاماژه‌ جوداسازیی ئامێزه‌کان و سوکایه‌تی ئامێزه‌کان به‌رامبه‌ر به‌ ژنان له‌ کتێب و سه‌رچاوه‌کانی خوێندنداو له ‌بری ئه‌مه‌ دانانی مه‌وادی خوێندنی پێویست بۆ نیشاندانی یه‌کسانیی ژن و پیاو و ڕه‌خنه‌گرتن له‌ شێوه‌ جیاجیاکانی سته‌مکێشی ژن له ‌کۆمه‌ڵگادا. پێکهێنانی داموده‌زگای پشکنین و ده‌ستخستنه‌ سه‌ر تاوان و یه‌که‌ دیسپلینییه‌کانی تایبه‌ت به‌ مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ حاڵه‌ته‌کانی ئازاردان و جوداسازیی به‌رامبه‌ر به‌ ژنان.
163
٦- هه‌وڵی چڕوپڕو ڕاسته‌وخۆی داموده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان بۆ خه‌بات له ‌دژی که‌لتووری پیاوسالارانه‌و دژی ژن له‌ کۆمه‌ڵگادا. هاندان و به‌هێزکردنی ئه‌و داموده‌زگا غه‌یره‌ ده‌وڵه‌تییانه‌ی که‌ بۆ به‌دیهێنان و سه‌قامگیرکردنی یه‌کسانیی ژن و پیاو تێده‌کۆشن.
164

یه‌کسانیی هه‌موو دانیشتووانی وڵات له‌ ڕووی
حقوقییه‌وه‌، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ڕه‌گه‌زنامه‌یان

165
یه‌کسانیی ته‌واو و بێ قه‌یدوشه‌رتی هه‌موو دانیشتووانی عێراق، سه‌ربه‌خۆ له‌ ڕه‌گه‌زنامه‌یان، له‌ هه‌موو ماف و ئه‌رکه‌ یاساییه‌کاندا، به‌فه‌ردی و مه‌ده‌نی و سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و خۆشگوزه‌رانییه‌کانه‌وه‌.
166
باڵکێشانی یه‌کسانی یاساکانی کارو خۆشگوزه‌رانی به‌سه‌ر هه‌موو کرێکاراندا، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ڕه‌گه‌زنامه‌یان.
167
به‌خشینی مۆڵه‌تنامه‌ی هاتنه‌ژووره‌وه‌، مانه‌وه‌، کارکردن و کارته‌کانی بیمه‌و...تاد بۆ هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی خوازیاری مانه‌وه‌ن له‌ عێراقدا.
168

قه‌ده‌غه‌کردنی جوداسازیی نه‌ژادی

169
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لێبڕاوانه‌ له‌ دژی هه‌ر جوداسازییه‌کی نه‌ژادی و نه‌ژادپه‌رستانه‌ خه‌بات ده‌کات، نه‌ته‌نها هه‌ر جۆره‌ جوداسازییه‌ک له‌سه‌ر بناغه‌ی نه‌ژاد ده‌بێ ڕاشکاوانه‌ له‌ یاساکانی وڵاتدا قه‌ده‌غه‌ بکرێت، به‌ڵکو دژایه‌تی کردنی لێبڕاوانه‌ی جوداسازیی نه‌ژادیی له ‌ئاستی جیهاندا ده‌بێ به‌شێکی هه‌میشه‌یی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی وڵات پێکبهێنێت.
170

سڕینه‌وه‌ی سته‌می میللی

171
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری تێده‌کۆشێ له‌ پێناو سڕینه‌وه‌ی ته‌واوی هه‌ر جۆره‌ سته‌مێکی میللی و هه‌ر جۆره‌ جوداسازییه‌ک له‌سه‌ر بناغه‌ی ئینتمای میللی له‌ یاساکانی وڵات و کارکرده‌کانی ده‌وڵه‌تدا. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ناسنامه‌ی میللی، ده‌مارگیری میللی و ناسیۆنالیزم به‌ بیروباوه‌ڕو میولێکی زۆر دواکه‌وتوو، تێکده‌رو، ناکۆک له‌گه‌ڵ پیرۆزیی ئینسان و ئازادی و یه‌کسانیی ئینسانه‌کان ده‌زانێ و لیبڕاوانه‌ له‌دژی هه‌رجۆره‌ دابه‌شکردنێکی میللی دانیشتووانی وڵات و هه‌رجۆره‌ پێناسه‌کردنیکی ناسنامه‌ی میللی بۆ خه‌ڵکی ده‌وه‌ستێته‌وه‌. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری به‌رقه‌رارکردنی نیزامێکه‌ که‌ تیایدا دانیشتووانی وڵات به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی میلله‌ت یان هه‌ستی ئینتمای میللی خۆیانه‌وه‌، ئه‌ندامانی خاوه‌ن مافی یه‌کسانی کۆمه‌ڵگا بن و هیچ جۆره‌ جوداسازییه‌ک چ به ‌پۆزه‌تیڤ و چ نه‌گه‌تیڤ له‌به‌رامبه‌ر خه‌ڵکی سه‌ر به‌ میلله‌ته‌ جیاجیاکاندا پیاده‌ نه‌کرێت. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری تێکۆشان له‌ پێناو سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی میللی و دانانی ناسنامه‌ی چینایه‌تی و ئینسانیی گشتیی و جیهانیی کرێکاران له‌ جێگاکه‌ی به‌ئه‌رکێکی بنه‌ڕه‌تیی خۆی ده‌زانێ.
172
وه‌کو مه‌بده‌ئێکی گشتی، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری پێکه‌وه‌ ژیانی خه‌ڵکی سه‌ر به‌ میلله‌ته‌ جیاجیاکانه‌ وه‌کو هاووڵاتیانی ئازاد و خاوه‌ن مافی یه‌کسان له‌ چوارچێوه‌ وڵاتییه‌ گه‌وره‌تره‌کاندا که‌ سازدانی ڕیزی به‌هێزی کرێکاری له‌ مه‌یدانی خه‌باتی چینایه‌تیدا ئاسان ده‌کات. له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا و له‌و حاڵه‌تانه‌دا که‌ پێشینه‌ی سته‌می میللی و دژایه‌تی نێوان خه‌ڵکی سه‌ر به‌ میلله‌ته‌ جیاجیاکان پێکه‌وه‌ ژیانی ئه‌وانی له‌ چوارچێوه‌ ولاتییه‌کانی ئێستادا دژوار و پڕ له‌ ده‌رده‌سه‌ری کردووه‌، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری مافی جیابوونه‌وه‌ی میلله‌تانی سته‌ملێکراو و پێکهێنانی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ له‌ ڕێگه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی ڕاسته‌وخۆ بۆ ڕای خودی ئه‌و خه‌ڵکه‌، به‌ڕه‌سمی ده‌ناسێ.
173

مه‌سه‌له‌ی کورد

174
دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی عێراق به‌ وێنه‌ی ده‌وڵه‌تێکی ناسیونالیستی عه‌ره‌بیی و دانی مۆری ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی له‌ ناوچه‌وانی دانیشتووانی عه‌ره‌بزمانی عێراق، بووه‌ته‌ هۆی دابه‌شکردنی باقی دانیشتووان له‌سه‌ر بناغه‌ی ئینتمای میللی و کردنی جیاوازی و جوداسازیی میللی به ‌یه‌کێک له ‌کۆڵه‌که‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کانی قه‌واره‌ی ئه‌م وڵاته‌. حکومه‌ته‌ یه‌ک له ‌دوای یه‌که‌کانی ناسیۆنالیزمی عه‌ره‌بی له‌ عێراقدا به‌ خۆشکردنی ئاگری هه‌ستی میللی و پاکتاوکردنی میللی و سه‌رکوتی خوێناوی خواسته‌ ڕه‌واو بزووتنه‌وه‌ ناڕه‌زایه‌تییه‌کان و خوازیارانی ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستانی عێراق، کینه ‌و قڵشتی میللییان کردووه‌ته‌ یه‌کێک له‌ سیما گرنگه‌کانی کۆمه‌ڵگای عێراق و، مه‌سه‌له‌ی کوردیان کردووه‌ته‌ گرێیه‌کی گه‌وره‌و گرنگ. حیزبی کۆمۆنیستی کریکاری وه‌کو مه‌بده‌ئێک، مافی جیابوونه‌وه‌ له‌ عێراق و پێکهێنانی ده‌وڵه‌تێکی سه‌ربه‌خۆ له‌ ڕێگه‌ی پرۆسه‌یه‌کی هه‌ڵبژاردنی ئازادو گشتییه‌وه‌ بۆ خه‌ڵکی کوردستان به‌ڕه‌سمی ده‌ناسێ و هه‌رجۆره‌ هه‌نگاوێکی قه‌هراوی و سه‌ربازی بۆ به‌رگرتن به‌م هه‌لبژاردنه‌ ئازادانه‌یه‌ به‌ توندی مه‌حکوم ده‌کات. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری چاره‌سه‌رکردنی ده‌ستبه‌جێی مه‌سه‌له‌ی کورده‌ له‌ عێراقدا له‌ ڕێگه‌ی به‌رپاکردنی ڕیفراندۆمێکی ئازاده‌وه‌ له‌ناوچه‌ کوردنشینه‌کانی باکوری عێراقدا، له ‌ژێر چاودێری داموده‌زگا ڕه‌سمییه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کاندا. ئه‌م ڕیفراندۆمه‌ ده‌بێ به‌ چوونه‌ ده‌ره‌وه‌ی هێزه‌ سه‌ربازییه‌کانی ده‌وڵه‌تی مه‌رکه‌زی و زامنکردنی ده‌وره‌یه‌ک له ‌هه‌ڵسووڕانی ئازادانه‌ی هه‌موو حیزبه‌ سیاسییه‌کانی کوردستان بۆ ئاشناکردنی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵک به‌ به‌رنامه‌و سیاسه‌ت و بۆچوونی خۆیان له‌ ڕیفراندۆمه‌که‌دا، ئه‌نجام بدرێت.
175
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له ‌هه‌ر بڕگه‌یه‌کدا ته‌نها کاتێک ده‌نگ به‌جیابوونه‌وه‌ی کوردستان ده‌دات که‌ ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ به‌هێز بێت که‌ گرتنه‌به‌ری ئه‌م ڕێگه‌یه‌ کرێکاران و زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان له ‌مافی مه‌ده‌نی پێشڕه‌وترو جێوشوێنیکی ئابووری و په‌یوه‌ندییه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تی یه‌کسانترو ئاسووده‌تر به‌هره‌مه‌ند بکات. هه‌ڵوێستی ڕه‌سمیی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له‌ هه‌ر بڕگه‌یه‌کدا له‌سه‌ر بناغه‌ی لێکدانه‌وه‌ی دیاریکراو له‌و هه‌لومه‌رجه‌ی که‌ له‌ئارادایه‌و له‌سه‌ر بناغه‌ی قازانج و به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی تێکڕای چینی کریکارو به‌تایبه‌تی خه‌ڵکی کرێکارو زه‌حمه‌تکێش له‌ کوردستان دیاری ده‌کات.
176
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری گه‌ڵاڵه‌ جۆراوجۆره‌کانی ئۆتۆنۆمی و فیدراڵیزمی میللی بۆ کوردستان که ‌له‌لایه‌ن هێزه‌کانی بزوتنه‌وه‌ی ناسیۆنالیستیی کورده‌وه‌ ده‌خرێته‌ ڕوو نه‌ ته‌نها به‌ هه‌نگاوێکی ڕوو له‌پێش نازانێت به‌ ئاقاڕی چاره‌سه‌رکردنی مه‌سه‌له‌ی میللی کورد، به‌ڵکو ئه‌مانه‌ به‌ گه‌ڵاڵه‌یه‌ک داده‌نێ بۆ هه‌میشه‌یی کردنه‌وه‌ی ناسنامه‌ی میللی کورد و غه‌یره‌ کورد له‌ چوارچێوه‌ی یه‌ک وڵاتێکی یه‌کپارچه‌دا، هه‌روه‌ها بۆ ئه‌به‌دی کردن و شه‌رعییه‌تدان به‌ جیابوونه‌وه‌ میللییه‌کان و زه‌مینه‌سازیی بۆ درێژه‌پێدانی دژایه‌تی و کێشمه‌کێشه‌ میللییه‌کان له‌ ئاینده‌دا.
177
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری هه‌ر جۆره‌ چاره‌سه‌رێک له‌ باره‌ی ئاینده‌ی سیاسی کوردستانه‌وه‌ که ‌به‌بێ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ڕای گشتی خودی خه‌ڵکی کوردستان و ته‌نها له‌سه‌ر بناغه‌ی بڕیاری ده‌وڵه‌تی مه‌رکه‌زی وه‌ یان ڕێککه‌وتنی سه‌رو خه‌ڵکیی نێوان ده‌وڵه‌ت و حیزبه‌ محه‌للییه‌کان پیاده‌ بکرێت، به‌ نا مه‌شروع و نا قانوونی داده‌نێت.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى پينجه‌م

178

یاساوڕێسا کۆمه‌ڵایه‌تی و که‌لتوورییه‌ مۆدێرن و پیشڕه‌وه‌کان‌

179
یاساوڕێسا سیاسی و ئیدارییه‌کانی کۆمه‌ڵگا ده‌بێ کۆمه‌ڵه‌ یاساوڕیسایه‌کی مۆدێرن و سکولار و پێشڕه‌و بێت. بنچینه‌ی ئه‌م یاساوڕێسا پیشڕه‌وانه‌ دابڕانی ته‌واوی حوکمڕانی و ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌تیی و سیستمی ئیداری وڵاته‌ له ‌دین و موقه‌دده‌ساتی ڕه‌گه‌زی و میللی و نه‌ژادی و هه‌ر ئایدۆڵۆژی و دامه‌زراوێک که ‌له‌گه‌ڵ یه‌کسانیی ته‌واو و ڕه‌های مافه‌ مه‌ده‌نییه‌کانی هه‌موو هاووڵاتیان و باڵکێشانی یه‌کسانی یاساکان به‌سه‌ر هه‌موواندا ناکۆک بێت وه‌ یان ئازادی ئه‌ندێشه‌و ڕه‌خنه‌و ژیانی زانستیی کۆمه‌ڵگا ته‌نگه‌به‌ر بکاته‌وه‌. دین و ناسیۆنالیزم دوو ڕه‌وتی فیکری و کۆمه‌ڵایه‌تین که ‌له‌زاتی خۆیاندا، جودایی ساز، خورافی و ناکۆک له‌گه‌ڵ ئازادی و شکۆفایی ئینسانن. به‌شێوه‌یه‌کی دیاریکراو دین، ته‌نانه‌ت وه‌کو کاری تایبه‌تی تاکه‌کانیش، کۆسپه‌ له‌به‌رده‌م ڕزگاری و شکۆفایی و باڵاکردنی ئینساندا.
180
بۆیه‌ به‌رپاکردنی ده‌وڵه‌ت و نیزامێکی سیاسی مۆدێرن و سکۆلار ته‌نها هه‌نگاوی یه‌که‌مه‌ له ‌ڕێگای ڕزگاریی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی ئینسانه‌کان له‌ چنگی خورافات و ده‌مارگیریی ساویلکانه‌ی دینی، میللی، ڕه‌گه‌زی و نه‌ژادی و جنسی.
181
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری پیاده‌کردنی ئه‌م بنه‌مایانه‌ی خواره‌وه‌یه‌:
182

دین و میلله‌ت و ڕه‌گه‌ز

183
ئازادی دین و بێ دینی و جیایی ته‌واوی دین له‌ ده‌وڵه‌ت. داته‌کاندنی یاساکانی وڵات له‌ هه‌موو ناوه‌رۆک و پشتبه‌ستن و کاریگارییه‌کی دین. کردنی دین به‌کاری تایبه‌تی تاکه‌کان. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌سته‌واژه‌ی دینی ڕه‌سمی. سڕینه‌وه‌ی هه‌ر جۆره‌ ئاماژه‌کردنێک به‌دینی که‌سه‌کان له‌ یاساکان و ئه‌وراقه‌ ناسنامه‌یی و ئیدارییه‌کانی په‌یوه‌ست به‌ خۆیان. قه‌ده‌غه‌کردنی لکاندنی تاکه‌کان، به‌تاک یان به‌ کۆ، به ‌هه‌ر جۆره‌ ئینتمایه‌کی ڕه‌گه‌زی و دینییه‌وه‌ له‌ به‌ڵگه‌نامه‌ ڕه‌سمییه‌کان و میدیاکان و...تاد.
184
- جیاکردنه‌وه‌ی ته‌واوی دین له‌ خوێندن و په‌روه‌رده‌. قه‌ده‌غه‌کردنی خوێندنی وانه‌ دینی یه‌کان، ئه‌حکامه‌ دینییه‌کان وه‌ یان ڕاڤه‌کردنی دینیی بابه‌ته‌کان له‌ خوێندنگه ‌و دامه‌زراوه‌کانی فێرکردندا. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ده‌ستبه‌جێی هه‌موو ئه‌و قانوون و یاساوڕێسایانه‌ی که‌ له‌گه‌ڵ مه‌بده‌ئی فێرکردن و بارهێنانی غه‌یره‌ دینیدا ناکۆکن.
185
- قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ پشتیوانییه‌کی دارایی و ماددی و مه‌عنه‌وی له‌ دین و چالاکی و دامه‌زراو و ده‌سته‌ دینییه‌کان له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ت و داموده‌زگا ده‌وڵه‌تییه‌کانه‌وه‌. ئه‌رکی ده‌وڵه‌ته‌ که ‌له ‌ڕێگه‌ی کارکردن بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌و بردنه‌سه‌ری ئاستی خوێنده‌واری و زانیاری زانستیی گشتییه‌وه‌ دین له‌لایه‌نه‌ جۆراوجۆره‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی بسڕێته‌وه‌. سڕینه‌وه‌ی هه‌ر جۆره‌ ئاماژه‌ کردنێک بۆ بۆنه‌و ساڵڕۆژه‌ دینییه‌کان له‌ ڕۆژمێری ڕه‌سمیدا.
186
- قه‌ده‌غه‌کردنی مه‌راسیمی دینیی زه‌بروزه‌نگ ئامێز و غه‌یره‌ ئینسانی. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ چالاکی و مه‌راسیم و خۆنواندنێکی دینیی که ‌له‌گه‌ڵ ئازادی و مافه‌ مه‌ده‌نییه‌کانی خه‌ڵک و مه‌بده‌ئی یه‌کسانیی هه‌موواندا ناکۆک بێت. قه‌ده‌غه‌ کردنی هه‌ر جۆره‌ خۆنواندنێکی دینیی که‌ ببێته‌ مایه‌ی شێواندنی ئاسوده‌یی و هه‌ست به‌ ئاسایش کردنی خه‌ڵک. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ مه‌راسیم و ڕه‌فتارێکی دینیی که‌ له‌گه‌ڵ قانوون و یاساوڕێساکانی په‌یوه‌ست به‌ ته‌ندروستی و سه‌لامه‌تیی تاکه‌کان و ژینگه‌و قانوونه‌کانی په‌یوه‌ست به‌پاراستنی ئاژه‌ڵ ناکۆک بێت.
187
- پارێزراو بوونی مناڵان و که‌سانی ژێر شانزه ‌ساڵ له‌ هه‌ر جۆره‌ ده‌ستدرێژییه‌کی ماددی و مه‌عنه‌وی دینه‌کان و دامه‌زراوه‌ دینییه‌کان. قه‌ده‌غه‌کردنی ڕاکێشانی که‌سانی ژێر شانزه ‌ساڵ بۆ ناو فیرقه‌ دینییه‌کان و مه‌راسیم و شوێنه‌ دینییه‌کان.
188
- پێویستیی ناونوس کردنی ڕه‌سمیی دین و فرقه‌ دینییه‌کان وه‌کو داموده‌زگا و دامه‌زراوه‌ تایبه‌تییه‌کان و په‌یڕه‌وی کردنی دامه‌زراوه‌ دینییه‌کان له‌ هه‌موو قانوون و یاساوڕێساکانی په‌یوه‌ست به‌ هه‌ڵسووڕانی دامه‌زراوه‌کان. کۆنترۆڵی دامه‌زراوه‌ قانوونییه‌کان به‌سه‌ر حه‌ق و حیساب و ده‌فته‌ر و ده‌خل و خه‌رجی فیرقه‌ و دامه‌زراوه‌ دینییه‌کاندا. په‌یڕه‌وی کردنی ئه‌م دامه‌زراوانه‌ له‌ قانوونه‌کانی باجگیریی په‌یوه‌ست به‌م جۆره‌ دامه‌زراوانه‌.
189
- قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ گوشارێکی جه‌سته‌یی و نه‌فسیی بۆ قبووڵکردنی دین.
190
- قه‌ده‌غه‌کردنی ئه‌و ڕێوڕه‌سمه‌ دینی و ڕه‌گه‌زی و ته‌قلیدی و ناوچه‌ییانه‌ی که ‌له‌گه‌ڵ ماف و یه‌کسانیی و ئازادیی خه‌ڵکدا، چ تاک و چ کۆ، یان له‌گه‌ڵ به‌هره‌مه‌ند بوونی ئه‌وان له‌ هه‌موو ئه‌و مافه‌ مه‌ده‌نی و که‌لتووری و سیاسی و ئابووریانه‌ی که‌ قانوون دانی پێداناوه‌، وه‌ یان له‌گه‌ڵ خۆنواندنی ئازادانه‌ی ئه‌وان له ‌ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تیدا ناکۆکن.
191
- ده‌ستبه‌سه‌راگرتن و گێڕانه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و موڵک و سامان و دارایی و شوێنانه‌ی که‌ دامه‌زراوه‌ دینی و حیزبییه‌کان به ‌زۆر وه‌یان له ‌ڕێگه‌ی ده‌وڵه‌ت و داموده‌زگاو دامه‌زراوه‌ جۆراو جۆره‌کانه‌وه‌ به‌ده‌ستیان هێناوه‌. ئه‌م موڵک و شوێنانه‌ ده‌خرێته‌ به‌رده‌ست دامه‌زراوه‌کانی هه‌ڵبژێردراوی ده‌ستی خه‌ڵک بۆ به‌کارهێنانیان له ‌به‌رژه‌وه‌ندی گشتیدا.
192
- قه‌ده‌غه‌کردنی لکاندنی ئه‌فراد و کۆڕوکۆمه‌ڵه‌کان به‌ میلله‌تێکی دیاریکراوه‌وه‌ له‌ ئاستی گشتیدا، له‌ میدیاکان، فه‌رمانگه‌کان و...تاد به‌بێ مۆڵه‌ت وه‌رگرتنی ڕه‌سمیی له ‌خۆیان.
193
- سڕینه‌وه‌ی هه‌ر جۆره‌ ئاماژه‌ کردنیک بۆ ئینتمای میللی تاکه‌کان له‌ ئه‌وراقه ‌ناسنامه‌ییه‌کان، به‌ڵگه‌نامه‌ ده‌وڵه‌تیه‌کان و کاروباره‌ ئیدارییه‌کاندا.
194
- قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ پڕوپاگه‌نده‌یه‌کی نه‌فره‌تکردنی دینیی، میللی و ڕه‌گه‌زی، نه‌ژادی و جنسی، قه‌ده‌غه‌کردنی پێکهێنانی حیزب و گروپی سیاسی که‌ خۆ به‌بانتر زانینی میللی، ڕه‌گه‌زی، نه‌ژادی، دینی و جنسیی به‌شێک له ‌خه‌ڵکی به‌سه‌ر ئه‌وانی تردا، به‌شێک بێت له ‌مه‌بادئه‌ به‌ڕه‌سمیی ڕاگه‌یاندراوه‌کانیان.
195

ژیانی هاوبه‌ش، خێزان، زه‌واج و ته‌ڵاق

196
هه‌ر جووتێکی بانتر له‌ ١٦ ساڵ مافیان هه‌یه‌ که‌ به‌ مه‌یل و ئاره‌زووی خۆیان پێکه‌وه‌ بژین. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ ناچارکردن و گوشار دانانێک له‌لایه‌ن هه‌ر که‌س و ده‌زگایه‌که‌وه‌ له‌سه‌ر تاکه‌کان له‌ مه‌سه‌له‌ی هه‌ڵبژاردنی هاوسه‌ر و ژیانی هاوبه‌ش(زه‌واج)و جیابوونه‌وه‌ (ته‌لاق)دا.
197
بۆ به‌ڕه‌سمی ناسینی ژیانی هاوبه‌ش له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌و بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر هه‌ردوولا بیانه‌وێت یاساکانی په‌یوه‌ست به‌ خێزان بیانگرێته‌وه‌، هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ به‌سه‌ که‌ له‌ سجلی ده‌وڵه‌تیدا تۆمار بکرێت. سڕینه‌وه‌ی هه‌ر جۆره‌ مۆرکێکی دینی په‌یوه‌ست به‌ زه‌واج له‌ به‌ڵگه‌نامه‌و دامه‌زراوه‌ ڕه‌سمییه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کاندا. قه‌ده‌غه‌ کردنی هه‌ر جۆره‌ وتنه‌وه‌یه‌کی خوتبه‌ی دینیی له‌ مه‌راسیمه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کانی تۆمارکردنی زه‌واجدا. به‌ڕیوه‌بردن یان نه‌بردنی مه‌راسیمی تایبه‌تی، چ شه‌رعی و چ ته‌قلیدی، له ‌زه‌واجدا هیچ ڕۆڵێک له‌ ڕه‌سمییه‌ت پێدان و پله‌وپایه‌ی له ‌به‌رامبه‌ر یاسادا ناگێڕێت.
198
قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ سه‌وداو مامه‌ڵه ‌کردنێک له ‌زه‌واجدا، وه‌کو دیاریکردنی شیربایی، جیهازیی، ماره‌یی و...تاد وه‌کو مه‌رجێکی زه‌واج.
199
قه‌ده‌غه‌کردنی فره‌ژنی و سیغه‌
200
یه‌کسانیی تێکڕای مافه‌کانی ژن و پیاو له‌ خێزاندا له ‌مه‌سه‌له‌ی هه‌ڵبژاردنی شوێنی ژیان، کاروباری په‌یوه‌ست به‌ سه‌رپه‌رشتی و فێرکردن و په‌روه‌رده‌کردنی مناڵ، بڕیاردان له‌باره‌ی دارایی و ئابووری خێزانه‌‌وه‌ و هه‌موو کاروباره‌کانی په‌یوه‌ست به‌ ژیانی هاوبه‌ش. هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی جێوشوێنی تایبه‌تی پیاو وه‌کو سه‌رپه‌رشتیاری خێزان له‌ هه‌موو قانوون و یاساوڕێساکانداو دانانی مافی یه‌کسان بۆ ژن و پیاو له‌ سه‌رپه‌رشتی کردنی کاروباری خێزاندا.
201
مافی بێ قه‌یدوشه‌رتی جیابوونه‌وه‌(ته‌ڵاق) بۆ ژن و پیاو. یه‌کسانیی ته‌واوی ماف و ئه‌رکه‌کانی ژن و پیاو له‌ کاروباری په‌یوه‌ست به‌ به‌خێوکردن و سه‌رپه‌رشتی کردنی مناڵان له‌ دوای جیابوونه‌وه‌دا.
202
یه‌کسانیی مافی هه‌ردوولا له‌ کاتی جیابوونه‌وه‌دا له‌و دارایی و ئیمکاناته‌ی که ‌له ‌ماوه‌ی ژیانی هاوبه‌شدا خێزان به‌ده‌ستی هێناوه‌، وه‌یان له ‌ماوه‌ی ژیانی هاوبه‌شدا به‌ده‌ستی تێکڕای خێزانه‌وه‌ بووه‌ و که‌ڵکیان لێ وه‌رگرتووه‌.
203
هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی گواستنه‌وه‌ی ئۆتۆماتیکییانه‌ی نازناوی خێزانیی باوک بۆ مناڵ و سپاردنی دیاریکردنی نازناوی کۆرپه‌ به‌ڕێککه‌وتن و بڕیاری هاوبه‌شی باوک و دایک ئه‌گه‌ر به‌ رێککه‌وتن نه‌گه‌یشتن، ئه‌وا مناڵه‌که‌ نازناوی خێزانیی دایک هه‌ڵده‌گرێ. لابردنی خانه‌ی ناوی با‌وک و دایک له‌ ناسنامه‌و به‌ڵگه‌ ناسنامه‌ییه‌ ڕه‌سمییه‌کاندا وه‌ک(پاسپۆرت، مۆڵه‌تنامه‌ی شۆفێریی و...تاد). هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دانانی ناوی باوک وه‌کو ناوی خێزانیی، وه‌ دانانی ناوی خێزانیی به‌پێی خواستی که‌سه‌که‌.
204
پشتیوانیی ماددی و مه‌عنه‌وی ده‌وڵه‌ت له‌ خێزانه‌ بێ دایک یان بێ باوکه‌کان و به‌تایبه‌ت پشتیوانیی چالاکانه‌ له‌و دایکانه‌ی که‌ جیابوونه‌ته‌وه‌، یان هه‌ر له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ به‌بێ زه‌واج مناڵیان بووه‌، له ‌به‌رامبه‌ر گوشاره‌ ماددی و ئه‌خلاقییاته‌ کۆنه‌په‌رستانه‌کاندا.
205
هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و قانوون و یاساوڕێسا دواکه‌وتووانه‌ و کۆنه‌په‌رستانه‌ی که‌ وه‌کو تاوان مه‌مه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ په‌یوه‌ندیی جنسیی ژن و مێرد ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ که‌سانی دیکه‌ی جگه‌ له‌ هاوسه‌ری خۆیان.
206

مافه‌کانی مناڵان

207
مافی هه‌ر مناڵێک له‌ به‌هره‌مه‌ندبوون له‌ ژیانێکی به‌خته‌وه‌ر و ئاسووده‌ و داهێنه‌رانه‌.
208
کۆمه‌ڵگا له‌سه‌رێتی که‌ خۆشگوزه‌رانی و به‌خته‌وه‌ریی بۆ هه‌موو مناڵێک، به‌بێ له‌ به‌رچاوگرتنی وه‌زعی خێزانیی، دابین بکات. ده‌وڵه‌ت له‌سه‌رێتی ستانداردێکی چونیه‌ک له‌ خۆشگوزه‌رانی و ئیمکاناتی گه‌شه‌ی ماددی و مه‌عنه‌وی مناڵان و تازه‌لاوان، له ‌به‌رزترین ئاستی شیاودا، دابین بکات.
209
دانی خه‌رجی پێویست و پێشکه‌شکردنی خزمه‌تگوزاری پزیشکی و ئاموزشی و که‌لتووری خۆڕایی، بۆ زامنکردنی ستانداردێکی به‌رز بۆ ژیانی مناڵان و تازه‌لاوان بێ گوێدانه‌ وه‌زعی خێزانییان.
210
سه‌رپه‌رشتی کردنی هه‌موو ئه‌و مناڵانه‌ی که‌ خێزان یان ئیمکاناتی خێزانییان نییه‌، له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌ به‌خێوکردن و په‌روه‌رده‌کردنیان له‌ دامه‌زراوه‌ مۆدێرن و پیشکه‌وتوو و پۆشته‌کاندا.
211
ده‌سته‌به‌رکردنی دایه‌نگه‌ پۆشته‌و مۆدێرنه‌کان به‌مه‌به‌ستی به‌هره‌مه‌ندبوونی هه‌موو مناڵان، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی وه‌زعی خێزانییان، له ‌ژینگه‌یه‌کی زیندوو و داهێنه‌رانه‌ی په‌روه‌رده‌یی و کۆمه‌ڵایه‌تی‌.
212
یه‌کسانیی ته‌واوی مناڵان له‌ڕووی مافه‌وه‌، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که‌ له‌ چوارچێوه‌ی زه‌واج یان ده‌ره‌وه‌یدا له‌دایک بووبن.
213
قه‌ده‌غه‌کردنی کاری پیشه‌یی بۆ مناڵان و تازه‌لاوانی ژێر ته‌مه‌نی ١٦ ساڵی.
214
قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ ئازاردانێکی مناڵان له ‌خێزان و قوتابخانه‌و دامه‌زراوه‌کانی خوێندن و له ‌ئاستی کۆمه‌ڵگا به‌گشتی. قه‌ده‌غه‌کردنی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای سزادانی جه‌سته‌یی. قه‌ده‌غه‌کردنی گوشارو ئازاری ده‌روونی و ترساندنی مناڵان.
215
ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی توندی قانوونیی له‌گه‌ڵ به‌دکه‌ڵک وه‌رگرتنی جنسیی له‌ مناڵان. به‌دکه‌ڵک وه‌رگرتنی جنسیی له‌ مناڵان به‌ تاوانی قورسی جینایی ده‌ژمێردرێت.
216
لێپرسینه‌وه‌و سزادانی قانوونیی که‌سانێک که‌ به‌هه‌ر جۆرێک و به‌هه‌ر بیانوویه‌ک ببنه‌ ڕێگر له‌ به‌رده‌م به‌هره‌مه‌ندبوونی مناڵان، چ کوڕ چ کچ، له‌مافه‌ مه‌ده‌نی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی خۆیان، وه‌کو فێربوون، ڕابواردن و به‌شداری کردن له‌چالاکییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی تایبه‌ت به‌ مناڵان.
217

په‌یوه‌ندی جنسیی

218
به‌رقه‌رارکردنی په‌یوه‌ندی ئازادانه‌و ئاره‌زوومه‌ندانه‌ی جنسیی مافی حاشاهه‌ڵنه‌گری هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌یه‌ که‌ گه‌یشتوونه‌ته‌ ته‌مه‌نی یاسایی کامڵ بوونی جنسی.
219
ته‌مه‌نی یاسایی کامڵبوونی جنسیی بۆ ژن و پیاو ١٥ ساڵه‌. په‌یوه‌ندی گرتنی جنسیی که‌سانی گه‌وره‌ساڵ(سه‌رووی ته‌مه‌نی یاسایی کامڵبوون) له‌گه‌ڵ که‌سانی خوار ته‌مه‌نی یاسایی، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌ڕه‌زامه‌ندی خۆشیان بێت، قه‌ده‌غه‌یه‌و به‌ تاوان ده‌ژمێردرێت.
220
هه‌موو که‌سانی گه‌وره‌ساڵ چ ژن چ پیاو، بۆ بریاردان له‌سه‌ر په‌یوه‌ندی گرتنی جنسیی خۆیان له‌گه‌ڵ که‌سانی گه‌وره‌ساڵی دیکه‌دا به‌ته‌واوی ئازادن، په‌یوه‌ندی جنسیی ئاره‌زوومه‌ندانه‌ی که‌سانی گه‌وره‌ساڵ له‌گه‌ڵ یه‌کتردا، مه‌سه‌له‌ی تایبه‌تی خۆیانه ‌و هیچ که‌س و هیچ ده‌زگایه‌ک مافی تاقیبکردن و ده‌خاڵه‌تکردنی تێدا نییه‌، وه‌بۆی نییه که‌ له‌ ئاستی گشتیدا ڕایبگه‌یه‌نێ.
221
هه‌موو خه‌ڵکی و به‌ تایبه‌ت لاوان و تازه‌لاوان ده‌بێ بخرێنه‌ به‌ر ئامۆزشی جنسی و فێرکردنی شیوازه‌ بێ مه‌ترسییه‌کانی به‌رگرتن به‌ سکپڕی، هه‌روه‌ها فێرکردنی ئه‌و شیوازانه‌ی که‌ سه‌لامه‌تیی په‌یوه‌ندی جنسیی زامن ده‌که‌ن. ئامۆزشی جنسیی ده‌بێ یه‌کێک بێت له ‌ده‌رسه‌ ئیجبارییه‌کانی قۆناغی ناوه‌ندی و دواناوه‌ندی. ده‌وڵه‌ت له‌سه‌رێتی له ڕێگه‌ی ڕاگه‌یاندن، پێکهێنانی کلینیک و ده‌سته‌ ئامۆزشییه‌ گه‌ڕۆکه‌کان، هه‌ڵمه‌ت و به‌رنامه‌ ڕادێویی و ته‌له‌فزیۆنییه‌ تایبه‌ته‌کان و هه‌رشێوازێکی کاریگه‌ری دیکه‌وه‌، ڕۆشنبیری زانستیی خه‌ڵک له‌سه‌ر لایه‌نه‌ جیاجیاکانی په‌یوه‌ندی جنسیی و مافه‌ یاساییه‌کانی تاکه‌کان له‌ په‌یوه‌ندی جنسی دا به‌خێرایی و به‌فراوانترین شێوه‌ په‌ره‌پێبدات.
222
هۆیه‌کانی به‌رگرتن به‌ سکپڕی و ئه‌و نه‌خۆشییانه‌ی که ‌له‌ په‌یوه‌ندی جنسییه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرن، ده‌بێ به‌خۆڕایی و به‌ئاسانی بخرێته‌ به‌رده‌ستی هه‌موو که‌سانی گه‌وره‌ساڵ.
223

له‌باربردن

224
که‌م دیارده‌ به ‌ئه‌ندازه‌ی له‌باربردن، واته‌ له‌ناوبردنی به‌ئه‌نقه‌ستی کۆرپه‌له‌ی ئینسانی به‌هۆی گوشاره‌ که‌لتووریی و ئابوورییه‌کانه‌وه‌، بێبایه‌خیی وجودی ئینسانیی و ناته‌بایی په‌یوه‌ندییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ چه‌وسێنه‌رو چینایه‌تییه‌ زاڵه‌کان له‌گه‌ڵ وجودو به‌خته‌وه‌ریی به‌شه‌ردا نمایش ده‌کات. له‌باربردن، به‌ڵگه‌ی له‌ خۆنامۆبوون و داماویی ئینسانه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و کوێره‌وه‌ری و بێ به‌شییانه‌ی که‌ کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی به‌سه‌ریدا ده‌سه‌پێنێ.
225
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری دژ به‌ کرداری له‌باربردنه‌‌وه‌ له‌پێناو کۆمه‌ڵگایه‌کدا خه‌بات ده‌کات که‌ هیچ ته‌نگه‌به‌ری و هۆکارێک پاڵ به‌ ئینسانه‌کانه‌وه‌ نه‌نێ بۆ ئه‌نجامدان وه‌یان ڕازی بوون به‌م کاره‌.
226
له‌هه‌مان کاتدا مادام که ‌هه‌لومه‌رجی ناشیاوی کۆمه‌ڵایه‌تی به‌هه‌ر حاڵ ژماره‌یه‌کی زۆری ژنان بۆ ئه‌نجامدانی له‌باربردن پاڵ پێوه‌ ده‌نێت، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌ی نهێنیش بووبێت، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری به‌مه‌به‌ستی ڕێنه‌دان به‌ به‌دکه‌ڵک لێ وه‌رگرتنی قازانج په‌رستان و به‌مه‌به‌ستی زامنکردنی سه‌لامه‌تیی ژنان خوازیاری به‌دیهاتنی ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌یه‌:
      227
      یاسایی بوونه‌وه‌ی له‌باربردنی کۆرپه‌ڵه‌ تا ته‌مه‌نی ١٢ هه‌فته‌یی.‌
      228
      له‌دوای ته‌مه‌نی ١٢ هه‌فته‌ییه‌وه‌ ته‌نها له‌ حاڵه‌تێکدا له‌باربردن یاسایی ده‌بێت که‌ مه‌ترسی هه‌بێت له‌سه‌ر ژیانی دایکه‌که ‌(تا ئه‌و کاته‌ی که‌ نه‌شته‌رگه‌ریی قه‌یسه‌ری و پاراستنی کۆرپه‌ به‌ پشتبه‌ستن به‌ دوا ده‌سکه‌وته‌ پزیشکییه‌کان مه‌یسه‌ر ده‌بێت). دیاریکردنی ئه‌م حاڵه‌تانه‌ له ‌ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ندی پزیشکیی خاوه‌ن سه‌ڵاحییه‌تدایه‌.
      230
      دابینکردنی فراوان و خۆڕایی هۆو پێداویستییه‌کانی تێستی سکپڕی، وه‌ فێرکردنی خه‌ڵک له‌ چونێتی به‌کارهێنانیاندا، به ‌مه‌به‌ستی ده‌ستنیشانکردنی خێرای سکپڕییه‌ نه‌خوازراوه‌کان.
      231
      ئه‌نجامدانی له‌باربردن و چاودێری کردنی پزیشکیی دوای ئه‌و به‌خۆڕایی و له‌کلینیکه‌ مۆڵه‌ت پێدراوه‌کان و له‌لایه‌ن پزیشکانی پسپۆڕه‌وه‌.
      232
      مافی بڕیاردان له‌سه‌ر ئه‌نجامدان یان نه‌دانی له‌باربردن له‌ده‌ستی ژن خۆیدایه‌. ده‌وڵه‌ت له‌سه‌رێتی به‌ر له‌وه‌ی ژنه‌که به‌دوابڕیاری خۆی بگات، وه ‌به‌مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ی که‌ ڕێگای له‌باربردن‌ نه‌گرێته‌به‌ر، له‌ڕێنمایی و پێشنیاری پسپۆڕانی زانستی و لێکۆڵه‌ره‌وه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان و هه‌روه‌ها ئه‌رکه‌ ماددی و مه‌عنه‌وییه‌کانی ده‌وڵه‌ت له‌به‌رامبه‌ر خۆی و کۆرپه‌که‌ی ئاگاداری بکاته‌وه‌.
233
هه‌روه‌ها به‌مه‌به‌ستی که‌مکردنه‌وه‌ی حاڵه‌ته‌کانی له‌باربردن، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری ئه‌نجامدانی ئه‌م هه‌نگاوه‌ ده‌ستبه‌جێیانه‌ی خواره‌وه‌یه‌ بۆ به‌رگرتن به سکپڕییه‌ نه‌خوازراوه‌کان و له‌ناوبردنی گوشاره‌ ئابووری و که‌لتوورییه‌کان له‌سه‌ر ژنان:
      234
      ئامۆزشی فراوانی جنسیی خه‌ڵک له‌باره‌ی شێوازه‌کانی به‌رگرتن به‌ سکپڕی و گرنگی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌و دابینکردنی ڕاوێژکاران و لیکۆڵه‌ره‌وه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان بۆ ڕێنوێنی کردنی خه‌ڵک.
      235
      فه‌راهه‌م کردنی فراوان و خۆرایی هۆیه‌کانی به‌رگرتن به‌ سکپڕی.
      236
      ته‌رخانکردنی بودجه‌و ئیمکاناتی پێویست بۆ کۆمه‌ک به‌و ژنانه‌ی که‌ له‌ڕووی گوشاری ئابوورییه‌وه‌ به ‌ناچاری په‌نا بۆ له‌باربردن ئه‌به‌ن. ڕاگه‌یاندنی ئاماده‌یی ده‌وڵه‌ت بۆ سه‌رپه‌رشتی کردنی کۆرپه‌ له‌ حاڵه‌تی وازهێنانی دایک له‌ له‌باربردن.
      237
      وه‌ستانه‌وه‌ی که‌لتووریی لێبڕاوانه‌ به‌ڕووی ئه‌و ده‌مارگیری و گوشاره‌ ئه‌خلاقییانه‌ی که‌ ژنان ناچار به‌ له‌باربردن ئه‌که‌ن. پشتیوانیی چالاکانه‌ی ده‌وڵه‌ت له‌ ژنان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م جۆره‌ گوشارو ده‌مارگیری و هه‌ڕه‌شانه‌دا.
      238
      خه‌بات له‌ دژی تێگه‌یشتنه‌ خورافی و دینی و پیاوسالارانه‌و دواکه‌وتووانه‌کان له‌ کۆمه‌ڵگادا که‌ ڕێگرن له ‌به‌رده‌م گه‌شه‌سه‌ندنی هه‌ستی جنسیی ئینسانه‌کان و به‌دیاریکراوییش کۆسپن له‌به‌رده‌م به‌کارهێنانی فراوانی هۆیه‌کانی به‌رگرتن به‌ سکپڕی و پاراستنی سه‌لامه‌تیی په‌یوه‌ندی جنسیی له‌لایه‌ن ژنان و لاوانه‌وه‌.
239

خه‌بات له‌ دژی ئالوده‌بوون و ته‌هریبی مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کان

240
قه‌ده‌غه‌کردنی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای کڕین و فرۆشتنی مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کان و تاقیبکردن و سزادانی توندو لێبڕاوانه‌ی ئه‌وانه‌ی ده‌بنه‌ هۆی به‌رهه‌مهێنان و ته‌هریب و فرۆشتنی غه‌یره‌ یاسایی مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کان.
241
کۆمه‌ک به‌ مه‌سه‌له‌ی خه‌بات له ‌دژی ئالوده‌بوون له ڕێگای له‌ ناوبردنی زه‌مینه‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوورییه‌کانی ڕووهێنانی تاکه‌کان بۆ به‌کارهێنانی مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کان و پشتیوانیی له ‌ئالوده‌بووان له‌به‌رامبه‌ر ده‌ڵاڵ و تۆڕه‌کانی ته‌هریب و فرۆشتنی مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کاندا.
242
غه‌یره‌ جینایی کردنی ژیانی ئالوده‌بووان و یارمه‌تی دانیان بۆ وازهێنان له‌ ئالوده‌بوون له‌رێگه‌ی:
      243
      پێکهێنانی کلینیکی ده‌وڵه‌تیی تایبه‌ت که‌ له‌ حاڵه‌تی ئاماده‌یی نیشاندانی ئالوده‌بووان بۆ به‌شداریکردن له‌ خوله‌کانی وازهێنان له‌ ئالوده‌بووندا، پێویستییه‌کانیان له‌ مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کان بۆ دابین ده‌که‌ن.
      244
      ڕێگه‌دان به‌ هه‌ڵگرتنی بڕێک ماده‌ی بێهۆشکه‌ری دیاریکراو به‌ئه‌ندازه‌ی پێویستیی شه‌خسیی. فه‌راهه‌مکردنی به‌خۆڕایی سرنج و ئه‌مپول بۆ هه‌موو ئه‌وانه‌ی که‌ خوازیارن له ڕێگه‌ی ده‌رمانگه‌کانه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی پاراستنی ئالوده‌بووان له‌ نه‌خۆشییه‌کانی وه‌ک ئایدز،هیپتایت و...تاد و کۆمه‌ک کردن به‌ کۆنترۆڵکردنی مه‌ودای بڵاووبوونه‌وه‌ی ئه‌م نه‌خۆشیانه‌.
      245
      قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ دوورخستنه‌وه‌، زیندانی کردن و دابڕینێکی ئالوده‌بووان له‌ کۆمه‌ڵگا ته‌نها له‌به‌ر ئالوده‌بوونیان. ئالوده‌بوون به‌ مادده‌ بێهۆشکه‌ره‌کان خۆی له‌خۆیدا تاوان نییه‌.
246

خه‌بات له‌دژی له‌شفرۆشی

247
خه‌باتی چالاکانه‌ له ‌دژی له‌شفرۆشی له ‌ڕێگه‌ی له‌ناوبردنی زه‌مینه‌ ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تی و که‌لتوورییه‌کانییه‌وه ‌و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی لێبڕاوانه‌ له‌گه‌ڵ تۆڕه‌کانی سازدانی له‌شفرۆشی و ده‌ڵاڵ و میانجیگه‌رو باجخۆره‌کان.
248
قه‌ده‌غه‌کردنی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای هه‌ر جۆره‌ سازدانێکی له‌شفرۆشی و ده‌ڵاڵی و میانجیگه‌ری و به‌هره‌کێشیی له‌و که‌سانه‌ی که‌ده‌ست ده‌ده‌نه‌ له‌شفرۆشی.
249
غه‌یره‌ جینایی کردنی ژیان و کاری ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ده‌ست ده‌ده‌نه‌ له‌شفرۆشی. کۆمه‌ک به‌گێڕانه‌وه‌ی حورمه‌تی کۆمه‌ڵایه‌تی و ڕێز له‌خۆگرتنیان و کۆتا کردنی ده‌ستی تۆڕه و بانده‌ تاوانکاره‌کان له‌سه‌ر ژیانی ئه‌وان له‌ ڕێگه‌ی:
      250
      هه‌ڵگرتنی یاساغیی له‌سه‌ر فرۆشتنی سێکس وه‌کو پیشه‌یه‌کی فه‌ردی و پشتیوانیی یاساو داموده‌زگاکانی ئاسایش له‌م که‌سانه‌ له‌به‌رامبه‌ر تۆڕو بانده‌ چه‌ته‌و باجخۆر و گیرفانبڕه‌کان.
      251
      به‌خشینی مۆڵه‌تی پیشه‌ بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ وه‌کو پیشه‌یه‌کی فه‌ردی ده‌ست ده‌ده‌نه‌ له‌شفرۆشی، پارێزراو بوونی شه‌خسییه‌ت و حورمه‌تیان وه‌کو هاووڵاتی به‌ڕێزی کۆمه‌ڵگاو کۆمه‌ک کردن به‌ ڕێکخراوبوونیان له‌ ڕێکخراوی پیشه‌یی خۆیاندا.
      252
      پێشکه‌شکردنی خزمه‌تگوزاری پزیشکیی تایبه‌ت، به‌خۆپارێزی و ده‌رمانییه‌وه‌، بۆ پاراستنی ئه‌م نه‌خۆشی و زیانانه‌ی که‌ به‌هۆی ئه‌م پیشه‌یه‌وه‌ توشیان ده‌بێت.
      253
      هه‌وڵدانی داموده‌زگا به‌رپرسه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌و هاندان و یارمه‌تیدانی عه‌مه‌لیی که‌سانی له‌شفرۆش بۆ ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌م پیشه‌یه ‌و به‌ده‌ستهێنانی شاره‌زایی و ئاموزشی پێویست بۆ کارکردن له‌ مه‌یدانه‌کانی دیکه‌ی کۆمه‌ڵگادا.
254

ڕێوشوێنی دادگایی کردن

255
له ‌هه‌موو دادگایی کردنێکدا ئه‌سڵ له‌سه‌ر بێ تاوان بوونی تاوانبارکراوه‌.
256
دادگایی کردنه‌کان ده‌بێ دووربن له‌ وروژاندن و پێشداوه‌ری و له ‌هه‌لومه‌رجێکی مونسیفانه‌دا به‌رپابکرێن. شوێنی دادگایی کردنه‌که‌و قازی و ده‌سته‌ی دادوه‌ری ده‌بێ به‌ جۆرێک دیاری بکرێن که‌ ئه‌م هه‌لومه‌رجه‌ زامن بکه‌ن.
257
تاوانبارکراوو پارێزه‌ره‌که‌ی مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ که ‌به‌ر له‌ دادگایی کردنه‌که‌ له ‌هه‌موو به‌ڵگه‌و به‌ڵگه‌نامه‌و شایه‌تییه‌کی داواکاری گشتی، وه‌یان لایه‌نی داواکار، ئاگادار ببنه‌وه‌و لێی وردببنه‌وه‌.
258
بڕیاری هه‌ر دادگایه‌ک لانی که‌م ده‌کرێ بۆ یه‌ک جار داوای ئیستئنافی بکر‌ێته‌وه‌، چ له‌لایه‌ن تاوانبارکراوه‌وه‌ بێت یان داواکاری گشتییه‌وه‌، وه‌یان هه‌ردوولای ده‌عوانامه‌ حقوقییه‌که‌وه‌.
259
قه‌ده‌غه‌کردنی وروژاندنی پێشداوه‌ریی گشتیی له‌باره‌ی دادگایی کردنه‌کان و یه‌کسانی په‌یوه‌ندیدار پێیانه‌وه‌، تاکاتێک که‌ دادگایی کردنه‌که‌ ته‌واو نه‌بووبێت.
260
قه‌ده‌غه‌ی دادگایی کردنی که‌سه‌کان له‌ هه‌لومه‌رج و که‌ش و هه‌وایه‌کدا که‌ گوشاری ڕای گشتیی بوار به‌ دادگایی کردنێکی بێلایه‌نانه‌ نه‌دات وه‌یان له‌که‌داری بکات.
261
شایه‌تی دانی پۆلیس له‌ دادگایی کردنه‌کاندا به‌ئه‌ندازه‌ی شایه‌تی دانی باقی شایه‌ته‌کان بایه‌خی هه‌یه‌.
262
قازی و دادگا ده‌بێ به‌ته‌واوی جیابن له‌ پرۆسه‌ی لیکۆڵینه‌وه‌و لێپرسینه‌وه‌. ڕاست و ڕه‌وابوونی یاسایی پرۆسه‌ی لیکۆڵینه‌وه‌ ده‌بێ له‌لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ قازییه‌کی تایبه‌ته‌وه‌ چاودێری و ته‌ئیید بکرێ.
263
له‌ یاساکانی سزاداندا ده‌ستدرێژی کردنه‌ سه‌ر له‌ش و ئاسایشی ده‌روونیی ئینسانه‌کان، زه‌بروزه‌نگ له‌ دژی مناڵان، زه‌بروزه‌نگ له‌ دژی ژنان، تاوانه ‌"ناموسپه‌رستانه‌کان" له‌ دژی ژنان، ئه‌و تاوانانه‌ی که ‌له‌ ده‌مارگیری و نه‌فره‌تکردن به‌رامبه‌ر به‌ ده‌سته‌یه‌ک له ‌خه‌ڵک سه‌رچاوه ‌ده‌گرن و ئه‌و تاوانانه‌ی که‌ تۆقاندن و زه‌بروزه‌نگیان تیادا به‌کاردێت، ده‌بێ به‌ تاوانی زۆر قورستر بژمێردرێن له‌چاو تاوانی ده‌ستدرێژی کردنه‌ سه‌ر مافی خاوه‌ندارێتی و دارایی، چ تایبه‌تی بێت چ ده‌وڵه‌تی. ئه‌و سزایانه‌ی که ‌وه‌کو تۆڵه‌ یان وه‌ک پێی ده‌ڵین بۆ عیبره‌ت لێ وه‌رگرتن دانراون ده‌بێ بگۆڕدرێن به‌و سزایانه‌ی که‌ به‌ ئاراسته‌ی ڕاستکردنه‌وه‌ی تاوانبار و پاراستنی کۆمه‌ڵگا له‌ دووباره‌بوونه‌وه‌ی تاوان داده‌نرێن.
264

مافه‌کانی تاوانبارو تاوانبارکراوان

265
هیچ که‌سێک به‌بێ ڕاگه‌یاندنی تاوانه‌که‌ی ناکرێ زیاتر له‌ ٢٤ سه‌عات ته‌وقیف بکرێت. ئه‌م ته‌وقیفگا کاتییه‌ نابێ زیندان بێت، به‌ڵکو ده‌بێ به‌شێک بێت له ‌باره‌گای هێزی دیسپلینیی که‌ پێداویستییه‌ نۆرماڵه‌کانی تێدابێت.
266
به‌ر له‌ ده‌ستگیر کردن ده‌بێ مافه‌کانی که‌سی ته‌وقیفکراو به‌و ڕابگه‌یه‌نرێت.
267
هه‌موو که‌سێک مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ که‌ پارێزه‌ر یان شایه‌ت بۆ ده‌ستگیرکردن و لێپرسینه‌وه‌که‌ی خۆی بانگ بکات. هه‌رکه‌سێک مافی هه‌یه‌ ئه‌وپه‌ڕه‌که‌ی تا یه‌ک سه‌عات دوای ته‌وقیفکردنه‌که‌ی دووجار له‌ ڕێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ پارێزه‌ر یان که‌سوکاری خۆی وه‌یان هه‌رکه‌سێک که‌ خۆی پێی باش بێت قسه‌ بکات.
268
مه‌ئمورانی دیسپلینیی به‌ر له‌ ڕاگه‌یاندنی تاوانه‌که‌ و به‌بێ مۆڵه‌ت وه‌رگرتن له ‌که‌سه‌که‌ مافیان نییه‌ په‌نجه‌مۆری لێ وه‌ربگرن یان وێنه‌ی بگرن وه‌یان تاقیکردنه‌وه‌ی پزیشکی و تێستی کرۆمۆسۆمیی بۆ بکه‌ن.
269
له‌گه‌ڵ ده‌ستگیر کردنه‌که‌دا یه‌کسه‌ر ده‌بێ که‌س و کاری پله‌ یه‌کی که‌سی ته‌وقیفکراو وه‌یان هه‌رکه‌سێک که‌ خودی ئه‌و دیاری ده‌کات له‌ ته‌وقیفکردنی ئه‌و ئاگادار بکرێنه‌وه‌.
270
هه‌رجۆره‌ شکه‌نجه‌و تۆقاندن وسوکایه‌تی و گوشار دانا‌نێکی فیکریی و ده‌روونی له‌سه‌ر که‌سانی ته‌وقیفکراو و تاوانبارکراو و حوکمدراو به‌هه‌موو جۆرێک قه‌ده‌غه‌یه‌ و گرتنه‌به‌ری ئه‌م شێوازانه‌ به‌تاوانی جینایی ده‌ژمێردرێت.
271
ئیعتراف وه‌رگرتن له ‌ڕێگه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ و ته‌ماع پێدانه‌وه‌ قه‌ده‌غه‌یه‌.
272
مقاوه‌مه‌تی بێ توندوتیژی له‌ به‌رامبه‌ر ده‌ستگیر کردن، هه‌وڵدانی بێ توندونێژی بۆ هه‌ڵاتن له‌ زیندان وه‌ یان خۆبواردن له‌ ده‌ستگیر کردن خۆی له‌ خۆیدا تاوان نییه‌.
273
هێزه‌ دیسپلینییه‌کان به‌بێ مۆڵه‌ت وه‌رگرتن له‌ که‌سه‌که‌ خۆی وه‌ یان ده‌سه‌ڵاتی قه‌زایی خاوه‌ن سه‌ڵاحییه‌ت، مافی لێپرسینه‌وه ‌و پشکنینی هاووڵاتیان وه‌ یان چوونه‌ژووره‌وه‌ بۆ ناو شوێنه‌ تایبه‌تییه‌کانی ئه‌وانیان نییه‌.
274
سه‌ربه‌خۆیی دادپزیشکی و ئه‌و داموده‌زگا پسپۆڕ و تاقیگه‌ هونه‌ری و زانستی و پزیشکییانه‌ی که‌ توێژینه‌وه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌ بابه‌تییه‌کانی تاوانیان له‌ ئه‌ستۆیه‌، له‌ پۆلیس و داموده‌زگا ئه‌منییه‌کان. ئه‌م دامه‌زراوانه‌ ده‌بێ سه‌ربه‌ دادگاکان بن.
275
شوێنی وه‌رگرتن و لیکۆڵینه‌وه‌ له‌و سکاڵایانه‌ی که ‌له ‌دژی پۆلیس ده‌کرێ ده‌بێ ده‌زگایه‌کی جیا بێت له‌ پۆلیس و هێزه‌ ئه‌منییه‌کان. ئه‌نجامی لیکۆڵینه‌وه‌کانی ئه‌م ده‌زگایه‌ ده‌بێ به‌ ئاشکرا به‌ هه‌مووان ڕابگه‌یه‌نرێت.
276
هه‌موو که‌سێک ده‌بێ به ‌ئاسانی بتوانێ ده‌ستی به‌و دۆسێ و زانیارییانه‌ ڕابگات و بیانخوێنێته‌وه‌ که‌ هێزه‌ ئه‌منییه‌کان له‌سه‌ری کۆیان کردۆته‌وه‌.
277
باڵکێشانی یاساکانی کارو کاروباری کۆمه‌ڵایه‌تی و خۆشگوزه‌رانی و ته‌ندروستی گشتیی به‌سه‌ر هه‌لومه‌رجی ژیان و چالاکی ئابووریی زیندانیاندا.
278
به‌ڕێوه‌بردنی زیندانه‌کان ده‌بێ له‌ ئه‌ستۆی کۆمه‌ڵه‌ دامه‌زراوێکی جیا له‌ پۆلیس و هێزه‌ ئه‌منییه‌کان و له‌ژێر چاودێریی ڕاسته‌وخۆی دادگاکاندا بێت.
279
لیژنه‌کانی لێکۆڵینه‌وه‌ی هه‌ڵبژێردراوی خه‌ڵک مافی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ که‌ به‌پێی لێکدانه‌وه‌ی خۆیان له‌سه‌ر بڕیاری خۆیان، ته‌نانه‌ت به‌بێ ئاگادارکردنه‌وه‌ی پێشتریش سه‌ردانی زیندانه‌کان بکه‌ن و بیانپشکنن.
280

هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سزای ئیعدام

281
سزای ئیعدام ده‌بێ ده‌ستبه‌جێ هه‌ڵوه‌شێته‌وه‌. ئیعدام یان هه‌ر سزایه‌کی دیکه‌ که‌ ده‌ستدرێژی بێت بۆ سه‌ر له‌شی ئینسانه‌کان (بڕینی ئه‌ندامه‌کانی له‌ش، سزادانی جه‌سته‌یی و...تاد) له ‌هه‌موو حاڵه‌تێکدا قه‌ده‌غه‌یه‌. هه‌روه‌ها سزای زیندانی کردنی ئه‌به‌دییش ده‌بێ هه‌ڵوه‌شێته‌وه‌.
282

پاراستنی حورمه‌ت و شه‌خسییه‌تی خه‌ڵک

283
قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌رجۆره‌ پله‌به‌ندی کردنێکی ڕه‌سمیی یان ناڕه‌سمیی جێوشوێن و شه‌خسییه‌تی ئینسانه‌کان له‌سه‌ر بناغه‌ی پله‌وپایه‌، پۆست، ئینتمای دینی، میلله‌ت، ڕه‌گه‌زنامه‌، جنس، ئاستی داهات، سه‌رو ڕوخسار، تایبه‌تمه‌ندییه‌ جسمییه‌کان، پله‌ی خوێندن و...تاد.
284
قه‌ده‌غه‌کردنی بوختان و له‌که‌دارکردنی حورمه‌تی که‌سه‌کان
285
قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ ئازمایشێکی پزیشکیی و ده‌رمانیی و ژینگه‌یی له‌سه‌ر ئینسانه‌کان به‌بێ ئاگادارکردنه‌وه‌و وه‌رگرتنی ڕه‌زامه‌ندیی ڕه‌سمیی خۆیان، قه‌ده‌غه‌ کردنی هه‌ر جۆره‌ ده‌خاڵه‌ت و ده‌ستێوه‌ردانێک له‌ یه‌کپارچه‌یی جه‌سته‌یی که‌سه‌کان (وه‌کو نه‌زۆک کردن، لابردن یان دانانی ئه‌ندام، ده‌ستکارییه‌ ژینه‌تیکییه‌کان، له‌باربردن، خه‌ته‌نه‌و..تاد) به‌بێ ئاگادارکردنه‌وه‌و ڕه‌زامه‌ندیی که‌سه‌که‌.
286
قه‌ده‌غه‌کردنی به‌کارهێنانی نازناو و پله‌وپایه‌ی زانستی و دینی و نیشتیمانیی و سه‌ربازیی(وه‌کو فه‌ریق، ئایه‌توڵڵا، دکتۆر، ئه‌ندازیارو...تاد) له ‌ده‌ره‌وه‌ی ناوه‌ندی پیشه‌که‌یان. له ‌کاروباری ڕه‌سمیی و ده‌وڵه‌تیدا ده‌بێ ته‌نها به‌ ناو و ناوی خیزانییه‌وه‌ ئاماژه بۆ که‌سه‌کان بکرێت. قه‌ده‌غه‌کردنی به‌کارهێنانی نازناو و سیفاتی سووکایه‌تی ئامێز له‌ وه‌سفکردنی به‌شه‌ جیاجیاکانی کۆمه‌ڵگادا له‌لایه‌ن هه‌ر داموده‌زگا و پۆستێکی ده‌وڵه‌تی و ناده‌وڵه‌تییه‌وه‌.
287
قه‌ده‌غه‌کردنی دروستکرنی به‌شی لۆکس و به‌شی عادیی، ده‌ره‌جه‌ یه‌ک و ده‌ره‌جه‌ دوو و..تاد له‌ خزمه‌تگوزارییه‌کانی گواستنه‌وه‌ی گشتی، شه‌مه‌نه‌‌فه‌ره‌کان، فڕۆکه‌و میوانخانه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان‌ و مه‌ڵبه‌نده‌کانی ڕابواردن و به‌سه‌ربردنی ڕۆژانی پشوو. ئه‌م جۆره‌ خزمه‌تگوزارییانه‌ ده‌بێ به‌گونجاوترین شێوه‌و به‌ستانداردێکی یه‌کسان هه‌مووان لێی به‌هره‌مه‌ند بن.
288

هۆیه‌کانی ڕاگه‌یاندن

289
ده‌ستڕاگه‌یشتنی هه‌مووان به‌ بڵاوکراوه پڕتیراژه‌کان و تۆڕه‌ ڕادیۆیی و ته‌له‌فزیۆنییه‌کان. پێکهێنانی تۆڕه‌کانی ڕادیۆ و ته‌له‌فزیۆن له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه‌و‌ دابه‌شکردنی سه‌عاته‌کانی په‌خش به‌سه‌ر شوراکان، دامه‌زراوه‌کان، مه‌ڵبه‌نده‌کان و ئه‌نجومه‌نی حیزبه‌ جیاجیاکاندا که ‌له‌ دانیشتووانی وڵات پێکهاتوون. لابردنی هه‌ر جۆره‌ سانسۆرێک، به‌ سیاسی و غه‌یره‌ سیاسییه‌وه‌ له‌سه‌ر میدیاکان.
290

دان نان به‌و زمانانه‌ی که ‌له‌ وڵاتدا به‌کاردێن

291
قه‌ده‌غه ‌کردنی زمانی ڕه‌سمیی ئیجباری. ده‌وڵه‌ت ده‌توانێ یه‌کێک له ‌زمانه‌ باوه‌کانی وڵات وه‌کو زمانی ئیداری و ئاموزشیی سه‌ره‌کی دیاری بکات، به‌و مه‌رجه‌ی که‌ ئیمکانات و ته‌سهیلاتی پێویست له‌ زه‌مینه‌کانی ژیانی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و ئاموزشیی بۆ ئه‌و که‌سانه‌ فه‌راهه‌م کرابێت که ‌به‌ زمانه‌کانی دیکه‌ ده‌دوێن، وه‌ هه‌موو که‌سێک مافی ئه‌وه‌ی هه‌بێت که‌ بتوانێ به‌ زمانی دایکی خۆی له ‌هه‌موو چالاکییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کاندا به‌شداری بکات و له‌ هه‌موو ئیمکاناته‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌ گشتییه‌کان به‌هره‌مه‌ند بێت.
292

گۆڕینی ئه‌لف و بێی عه‌ره‌بی

293
به‌مه‌به‌ستی کۆمه‌ک کردن به‌ کۆمه‌ڵگا بۆ ئه‌وه‌ی چی دی له‌ ڕیزی پێشه‌وه‌ی پێشکه‌وتنی زانستی و پیشه‌سازیی و که‌لتووریی جیهانی ئه‌مڕۆ دوا نه‌که‌وێت و به‌مه‌به‌ستی کۆمه‌ک کردن به ‌به‌هره‌مه‌ند بوونی کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکی عێراق له‌ نازونیعمه‌تی ئه‌م پێشکه‌وتنانه‌و ده‌رفه‌تی به‌شداری کردنی ڕاسته‌وخۆتر و چالاکانه‌تری ئه‌وان له‌ ژیانی زانستیی و که‌لتووریی جیهانی هاوچه‌رخدا، ده‌بێ ئه‌لف و بێی عه‌ره‌بی له ‌پرۆسه‌ی به‌رنامه‌یه‌کی زانستیدا بگۆڕدرێت به‌ ئه‌لف و بێی لاتینی.
294
جگه‌له‌مه‌و هه‌رله‌م پێناوه‌دا حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری خوازیاری ئه‌وه‌شه‌ که‌:
295
به‌مه‌به‌ستی گۆڕینی هه‌نگاو به ‌هه‌نگاوی زمانی ئینگلیزی به‌ زمانێکی ئامۆزشی و ئیداری باو له‌ وڵاتدا، هه‌ر له‌ساڵه‌کانی یه‌که‌مه‌وه‌ ئه‌م زمانه‌ له‌ خوێندنگاکاندا ده‌خوێندرێت.
296
دانانی ڕۆژمێری زاینیی، که ‌ئه‌مڕۆ ڕۆژمێری ڕه‌سمییه‌ له ‌ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییدا، به‌ ڕۆژمێری ڕه‌سمیی وڵات و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی به‌کارهێنانی ڕۆژمێری کۆچی.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى شه‌شه‌م

297

یاساکانی کارو خۆشگوزه‌رانیی کۆمه‌ڵایه‌تی


298
تا ئه‌و کاته‌ی که‌ سه‌رمایه‌داری به‌سه‌ر ژیانی ئینسانه‌کانه‌وه‌ فه‌رمانڕه‌وایی ده‌کات، تا ئه‌و کاته‌ی که‌ تاکه‌کان بۆ دابینکردنی پێداویستییه‌کانی خۆیان ناچار به فرۆشتنی هێزی کاری خۆیان و ئه‌نجامدانی کار بن بۆ سه‌رمایه‌و ئه‌وانه‌ی که‌ هۆیه‌کانی به‌رهه‌مهێنانیان له ‌ده‌ستدایه‌، تا ئه‌و کاته‌ی که‌ نیزامی کرێگرته‌یی و کڕین و فرۆشتنی هێزی کاری ئینسانه‌کان له‌ئارادایه‌، هیچ قانون کارێک، هه‌رچه‌نده‌ کۆمه‌ڵێک مادده‌و په‌راوێزی به‌قازانجی کرێکاران تێدا گونجێنرا بێت، هێشتا قانون کارێکی به‌ڕاستی ئازادو کرێکاری نییه‌. قانون کاری ڕاسته‌قینه‌ی کرێکاران، ڕه‌تکردنه‌وه‌ی نیزامی کرێگرته‌یی و پێکهێنانی کۆمه‌ڵگایه‌که‌ که‌ تیایدا هه‌ر که‌سێک ئاره‌زوومه‌ندانه‌و به‌پێی تواناو داهێنانی خۆی له‌ به‌رهه‌مهێنانی هۆیه‌کانی ژیان و خۆشگوزه‌رانیی گشتییدا به‌شداری ده‌کات و به‌پێی پێویستییه‌کانیشی که‌ڵک له‌ به‌روبومی ئه‌م کۆششه‌ ده‌سته‌جه‌معییه‌ وه‌رده‌گرێت.
299
به‌ڵام له ‌هه‌مان کاتدا، له ‌هه‌ر شوێنێک و تائه‌و کاته‌ی که‌ نیزامی کاری به‌کرێ له‌ ئارادایه‌، بزوتنه‌وه‌ی کۆمۆنیستی کرێکاریی بۆ سه‌پاندنی وه‌ها هه‌لومه‌رجێک به‌سه‌ر قانون و په‌یوه‌ندییه‌کانی کار له‌م نیزامه‌دا تێده‌کۆشێت که‌ لانی زۆری ئاسایش و خۆشگوزه‌رانیی شیاو و گونجاوترین هه‌لومه‌رجی کار بۆ کرێکاران دابین بکات و هه‌رچی زیاتر چینی کرێکارو هه‌موو هاووڵاتیان له‌ ده‌رهاویشته‌ زیانباره‌کانی نیزامی کاری به‌کرێ بپارێزێ. هه‌روه‌ها کۆمۆنیزمی کرێکاری له‌م خه‌باته‌دا بۆ هێنانه‌ کایه‌ی وه‌ها هه‌لومه‌رج و ڕێوشوێنێکی کار تیده‌کۆشێت که‌ چوونه‌سه‌ری هۆشیاری چینایه‌تی و توانای خه‌باتکارانه‌ی چینی کرێکار به‌ باشترین شێوه‌ی مومکین مه‌یسه‌رو ئاسان بکات.
300
یاساکانی کارو خۆشگوزه‌رانیی کۆمه‌ڵایه‌تیش وه‌ک هه‌موو ماف و ئه‌رکه‌کانی دیکه‌ی هاووڵاتیان ده‌بێ به‌بێ هیچ جوداسازییه‌ک کرێکارانی خارجیی و ئه‌و خارجییانه‌ بگرێته‌وه‌ که‌ موقیمی وڵاتن. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لایه‌نگری یه‌کسانیی ته‌واوی هه‌موو کرێکارانه‌ له‌ وڵاتدا له‌ڕووی مافه‌کانیانه‌وه‌، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ڕه‌گه‌زنامه‌، ئینتمای میللی، دین، جنس و...تاد. سه‌رخه‌تی خواسته‌کانی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری له ‌بواری یاساکانی کارو خۆشگوزه‌رانیی کۆمه‌ڵایه‌تیدا بریتین له‌:
301

یاسای کار

302
١- ‌ئازادیی ته‌واو و بێ قه‌یدوشه‌رتی ڕێکخراوبوونی کرێکاران.
303
٢- ئازادیی ته‌واو و بێ قه‌یدوشه‌رتی مانگرتن. مانگرتنی کرێکاریی پێویستیی به‌ هیچ مۆڵه‌ت وه‌رگرتنێک نییه‌ له ‌ده‌وڵه‌ت و داموده‌زگا ده‌وڵه‌تییه‌کان. دانی کرێی ته‌واو بۆ ڕۆژه‌کانی مانگرتن. مافی یه‌کسان بۆ مانگرتووان بۆ ڕوونکردنه‌وه‌ی هۆیه‌کانی ده‌ستبردنیان بۆ مانگرتن و وه‌ڵامدانه‌وه‌ی قسه‌کانی ده‌وڵه‌ت و خاوه‌ن کاره‌کان له‌ میدیاکانه‌وه‌. قه‌ده‌غه‌ کردنی نایاسایی کردنی ئه‌م یان ئه‌و مانگرتن به ‌بیانووی وه‌ک "به‌رژه‌وه‌ندی میللی و نیشتمانییه‌کان"، "هه‌لومه‌رجی نا ئاسایی"، "هه‌لومه‌رجی شه‌ڕ" و...تاد.
304
٣- قه‌ده‌غه‌کردنی به‌کارهێنانی مانگرتن شکێنه‌کان وه ‌یان به‌کارهێنانی هیزه‌ سه‌ربازی و ئه‌منییه‌کان له‌ جێگه‌ی مانگرتووان له‌ هه‌موو دامه‌زراوه‌کاندا، چ تایبه‌تی و چ ده‌وڵه‌تی.
305
٤- مافی ده‌ست له‌کارکێشانه‌وه‌ بۆ ئه‌و کرێکارانه‌ی که‌ بۆ ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین به‌ هه‌ڵسووکه‌وت و کارکردی خاوه‌نکارو ده‌ستوپێوه‌نده‌کانی، یان مه‌سه‌له‌ی سه‌لامه‌تیی شوێنی کار وه ‌یان سه‌رهه‌ڵدانی کێشه‌ی پێشبینی نه‌کراو له‌ شوێنی کاردا، به‌شێوه‌یه‌کی کاتیی کار ڕاده‌گرن بۆ ئه‌وه‌ی وه‌ڵام به‌ ناڕه‌زایه‌تییه‌که‌یان بدرێته‌وه‌.
306
٥- ئازادیی پیکێت له‌به‌رده‌م دامه‌زراوه‌کاندا. ئازادیی هه‌مووان له‌ په‌یوه‌ست بوون به‌ پیکێته‌ کرێکارییه‌کانه‌وه‌، به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که‌ له‌و دامه‌زراوه‌دا کار ده‌که‌ن یان نا.
307
٦- به‌رقه‌رارکردنی ده‌ستبه‌جێی لانی زۆر ٣٠ سه‌عات کار له‌ هه‌فته‌دا (پێنج ڕۆژی شه‌ش سه‌عاتیی) ٢٥ سه‌عات له‌ هه‌فته‌دا بۆ کاره‌ سه‌خته‌کان، وه ‌ده‌بێ به ‌به‌رده‌وامیی هه‌موو پێنج ساڵ جارێک که‌م بکرێته‌وه‌. کاته‌کانی نان خواردن، ماوه‌یه‌کی دیاریکراو بۆ هاتوچۆ، کاتی خۆشتنی دوای کار، کاتی ده‌رس خوێندن بۆ فێربوونی خوێنده‌واری و ئاموزشی ته‌کنیکی و کاتی کۆبوونه‌وه‌ گشتییه‌کان ده‌بێ به‌ به‌شێک له‌ سه‌عات کار بژمێردرێن.
308
٧- دوو ڕۆژ پشوو له‌سه‌ریه‌ک له‌ هه‌فته‌دا. گۆڕینی ڕۆژانی پشووی هه‌فته‌ بۆ شه‌ممه‌و یه‌کشه‌ممه‌ به‌مه‌به‌ستی هاوئاهه‌نگ بوون له‌گه‌ڵ زۆربه‌ی وڵاتانی جیهاندا و به‌ تایبه‌تی وڵاتانی پێشکه‌وتووی پیشه‌سازیدا. لانی که‌م ٣٠ ڕۆژ مۆڵه‌تی ساڵانه‌. مۆڵه‌تی کورت خایه‌نی کوتوپر به‌بێ داشکاندن له ‌کرێ، سه‌رباری مۆڵه‌تی ساڵانه‌، بۆ به‌دواداچوونی گیروگرفته‌ پێشبینی نه‌کراوه‌ شه‌خسی و خێزانییه‌کان. کرێکارانی ژن بۆیان هه‌یه‌ له‌ مانگێکدا به‌و جۆره‌ی که‌ خۆیان دیاری ده‌که‌ن دوو ڕۆژ مۆڵه‌ت وه‌ربگرن بۆ سووڕی عاده‌ی مانگانه‌یان.
309
٨- قه‌ده‌غه‌کردنی زێده‌کاری. حه‌قده‌ستی ئاسایی کرێکاران ده‌بێ له‌ ئاستێکدا بێت که‌ هیچ کرێکارێک له‌به‌ر پێداویستیی ئابووری، خۆی ناچار نه‌بینێ که‌ مل به‌ زێده‌کاری بدات.
310
٩- دانانی ڕۆژی یه‌کی ئایار به‌ پشووی ڕه‌سمیی وه‌کو ڕۆژی جیهانیی کرێکاران.
311
١٠- دانانی ڕۆژی ٨ ی مارس به‌ پشووی ڕه‌سمیی وه‌کو ڕۆژی جیهانیی ژنان.
312
١١- قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌رجۆرێک له‌ کار= کرێ ، وه‌کو پارچه‌کاری و کۆنته‌راتی .
313
١٢- دیاریکردنی لانی که‌می کرێ له‌لایه‌ن نوێنه‌رانی کرێکارانه‌وه‌.
314
١٣- چوونه‌سه‌ری ئۆتۆماتیکیی لانی که‌می کرێ پێ به‌ پێی هه‌ڵاوسان.
315
١٤- دیاریکردنی لانی که‌می تێکڕای چوونه‌سه‌ری ساڵانه‌ی حه‌قده‌سته‌کان له ‌ڕێگه‌ی گفتوگۆی هاوبه‌شی نێوان نوێنه‌رانی ڕێکخراوه‌ کرێکارییه‌کان له‌ ئاستی سه‌رتاسه‌ریدا له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی سه‌راسه‌ریی خاوه‌ن کاره‌کان و ده‌وڵه‌ت.
316
١٥- کرێی یه‌کسان بۆ ژن و پیاو له‌به‌رامبه‌ر کاری چونیه‌کدا.
317
١٦- قه‌ده‌غه‌کردنی دانی حه‌قده‌ست به‌ شێوه‌ی شمه‌ک و غه‌یره‌ نه‌قدی. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ دواخستنێکی حه‌قده‌ست. قه‌ده‌غه‌کردنی هه‌ر جۆره‌ داشکاندنێک له ‌کرێ و غه‌رامه‌ کردنێک به‌ بیانووی جۆراوجۆره‌وه‌. دانی کرێی ڕۆژانی غیابی پاساودار، ده‌ورانی نه‌خۆشی و له‌ جێکه‌وتن، ڕۆژانی مانگرتن وه‌یان هه‌ر جۆرێک له‌ ڕاگرتنی به‌رهه‌م له‌به‌ر هه‌رهۆیه‌ک بێت وه‌یان به‌هه‌ر بیانوویه‌کی خاوه‌نکاره‌وه‌ بێت.
318
١٧- حه‌قده‌ستی کرێکاران، جگه‌ له‌ ئه‌نجامدانی خودی کاره‌که‌ نابێ به‌ هیچ مه‌رج و فاکته‌رێکی دیکه‌وه‌ ببه‌سترێته‌وه‌(وه‌کو زیادکردنی به‌رهه‌م، به‌رهه‌مهێنه‌ریی، دیسپلین، ڕاده‌ی دیاریکراوی به‌رهه‌مهێنان و...تاد) هه‌موو حه‌قده‌ستی کرێکاران ده‌بێ به ‌یه‌کپارچه‌یی به‌شێوه‌ی کرێ بدرێت.
319
١٨- قه‌ده‌غه ‌کردنی کاری پیشه‌یی بۆ مناڵان و تازه‌لاوانی خوار ١٦ ساڵ.
320
١٩- قه‌ده‌غه‌کردنی سپاردنی کاری قورس به‌ کرێکارانی دووگیان وه ‌یان ئه‌و کرێکارانه‌ی که‌ به‌هۆی تایبه‌تمه‌ندیی فیزیکیی تایبه‌تی خۆیانه‌وه‌ سه‌لامه‌تییان ده‌که‌وێته‌ مه‌ترسییه‌وه‌. هه‌موو کرێکارێک مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ که‌ هه‌ر کارێک که‌ به‌پێی لێکدانه‌وه‌ی خۆی له‌ ڕووی جه‌سته‌یی و ده‌روونییه‌وه‌ به‌ زیانباری بزانێت بۆ خۆی، ئه‌نجامی نه‌دات.
321
٢٠- قه‌ده‌غه ‌کردنی ده‌ر‌کردنی کرێکاران. دانی بێ که‌موکاستی دوا مووچه‌ی وه‌رگیراو به‌و کرێکارانه‌ی که‌ دامه‌زراوه‌که‌یان ڕائه‌وه‌ستێ، تائه‌و کاته‌ی که‌ ئه‌چنه‌ سه‌ر کارێکی دیکه‌. به‌رپرس بوونی ده‌وڵه‌ت له‌ په‌یداکردنی کاری هاوشێوه‌ بۆ ئه‌و کرێکارانه‌ی که‌ به‌هۆی ڕاوه‌ستانی دامه‌زراوه‌کانیانه‌وه‌ بێکار ده‌بن. فێرکردنی پیشه‌یی تازه‌ به‌خه‌رجی ده‌وڵه‌ت بۆ ئه‌و کرێکارانه‌ی که‌ پیشه‌ وه‌یان ڕشته‌که‌یان به‌هۆی ئاڵوگۆڕی ته‌کنه‌لۆژییه‌وه‌ له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
322
٢١- بیمه‌ی بێکاری تێروته‌سه‌ل بۆ هه‌موو که‌سانی ئاماده‌ به‌کاری سه‌رووی ١٦ ساڵ له‌سه‌ر بناغه‌ی دوا کرێی وه‌رگیراو. دانی بیمه‌ی بێکاری تێروته‌سه‌ل و باقی ده‌رماڵه‌ پێویسته‌کان به‌ هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ له‌به‌ر هۆی جسمی یان ده‌روونی توانا‌ی کارکردنیان نییه‌.
323
٢٢- دیاریکردنی ته‌مه‌نی خانه‌ نشینی بۆ ژنان و پیاوان به‌ ٥٥ ساڵ یان دوای ٢٥ ساڵ پێشینه‌ی کار (١٨ ساڵ بۆ کاره‌ سه‌خته‌کان). دانی مووچه‌ی خانه‌نشینی به‌رامبه‌ر به‌ به‌رزترین کرێی وه‌رگیراو له‌ ده‌وره‌ی کارکردندا. بردنه‌سه‌ری بیمه‌ی خانه‌نشینی شانبه‌شانی چوونه‌سه‌ری ئاستی کرێ.
324
٢٣- دابین کردنی سه‌لامه‌تیی و هه‌لومه‌رجی ته‌ندروستی شوێنی کارو که‌مکردنه‌وه‌ی مه‌ترسییه‌کانی کار تا نزمترین ئاستی مومکین، به‌بێ هیچ سک هه‌ڵگوشینێک، به‌ سوود وه‌رگرتن له‌ پێشکه‌وتووترین ته‌سهیلات و ئیمکاناتێک که‌ له‌ ئاستی جیهانیدا به‌کار ده‌هێنرێ. چاودێری و فه‌حسی پزیشکیی ڕێکوپێک له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و مه‌ترسی و نه‌خۆشییانه‌ی که‌ له‌ پیشه‌و کاره‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرن، له‌لایه‌ن داموده‌زگای پزیشکیی سه‌ربه‌خۆ له‌ خاوه‌نکاره‌وه‌، له‌سه‌ر خه‌رجی خاوه‌نکاره‌کان و ده‌وڵه‌ت.
325
٢٤- بیمه‌کردنی بێ که‌موکاستی کرێکاران له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌و کاره‌سات و زیانانه‌ی که‌ له‌ ئه‌نجامی کاره‌وه‌ توشیان ده‌بێت، بێ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که‌ له‌ شوێنی کار وه‌یان ده‌ره‌وه‌ی شوێنی کار ڕوویداوه‌، وه‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی که‌ کرێکار پێویستیی به‌ سه‌لماندنی که‌مته‌رخه‌میی خاوه‌نکار یان به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تی هه‌بێت. دانی کرێی ته‌واوی خانه‌نشینی به‌و کرێکارانه‌ی که‌ له‌ ئه‌نجامی کاره‌ساتی کاره‌وه‌ توانای کاکردن له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
326
٢٥- پێکهێنانی ده‌سته‌ی ناوبژیوانی و چاره‌سه‌ر کردنی کێشه‌، که‌ له‌ که‌سانێکی هه‌ڵبژێردراوی کرێکاران پێک دێت.
327
٢٦- داڕشتن و جێبه‌جێکردنی یاسا و ڕێسا ناوخۆییه‌کانی کارگه‌و یه‌که‌ ئابووری و به‌رهه‌مهێنه‌ره‌کان له‌ لایه‌ن نوێنه‌رانی هه‌ڵبژێردراوی کرێکارانه‌وه‌.
328
٢٧- پێکهێنانی ده‌سته‌ پشکنینه‌ کرێکارییه‌کان بۆ چاودێری به‌سه‌ر پیاده‌کردنی ڕاست و دروستی یاسای کار له‌ سه‌رتاسه‌ری وڵات و هه‌موو یه‌که‌و دامه‌زراوه‌کاندا، به‌ خزمه‌تگوزارییه‌کانی نێوماڵیشه‌وه‌.
329
٢٨- پابه‌ندکردنی خاوه‌نکار به‌ ڕاوێژکردن له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی کرێکاران له‌باره‌ی هه‌ر بڕیارێکه‌وه‌ که‌ به‌شێوه‌یه‌کی بنه‌ڕه‌تی گۆڕانکاری به‌سه‌ر شێوه‌ی کار ، سه‌عاتی کار ، شوێنی کارو ژماره‌ی کرێکارانی له‌سه‌رکار، بهێنێت.
330
٢٩- مافی نوێنه‌رانی کرێکاران له‌ پشکنینی نوسینگه‌کانی ئه‌و دامه‌زراوه‌ی که‌ کا‌ری تێدا ده‌که‌ن. خاوه‌نکار له‌سه‌رێتی هه‌موو ئه‌و زانیارانه‌ی که‌ کرێکاران له‌م پشکنینه‌دا مه‌به‌ستیانه‌ بخاته‌ به‌رده‌ستیان.
331

خۆشگوزه‌رانی و بیمه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان

332
١- دانی بیمه‌ی بێکاری هاوتای لانی که‌می کرێی ڕه‌سمیی به‌ هه‌موو که‌سانی بێکاری سه‌رووی ١٦ ساڵ.
333
٢- دانی بیمه‌ی خانه‌نشینیی ده‌وڵه‌تیی، هاوتای لانی که‌می کرێی ڕه‌سمیی، به‌ هه‌موو که‌سانی سه‌رووی ته‌مه‌نی ٥٥ ساڵی مووچه‌ی خانه‌نشینییان نییه‌.
334
٣- هه‌موو مناڵ و نه‌وجه‌وانێکی خوار ته‌مه‌نی ١٦ ساڵی ، که‌ له‌ڕێگه‌ی خێزانه‌وه‌ گوزه‌ران و خۆشگوزه‌رانیی دابین نابێت، به‌خێوکردن و سه‌رپه‌رشتی کردنی ده‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆی ده‌وڵه‌ت.
335
٤- چاودێریی پزیشکی و خزمه‌تگوزاریی ته‌ندروستی و پزیشکیی خۆڕایی و شیاو و نزیکه‌ ده‌ست بۆ هه‌مووان. چاودێریی ته‌ندروستی ڕێکوپێک و کوتانی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی مناڵان. زامنکردنی به‌هره‌مه‌ندبوونی هه‌موو مناڵان له‌ نیزامێکی خواردنی تێروته‌سه‌ل و شیاو به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی ئاستی داهاتی خێزان و ناوچه‌و شوێنی نیشته‌جێبوونو...تاد. ڕیشه‌کێشکردنی ئه‌و نه‌خۆشییه‌ په‌تایی و ته‌شه‌نه‌که‌رانه‌ی که‌ له‌ پاکژنه‌بوونی ژینگه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرن، چاودێری کردنی ته‌ندروستی هه‌موو هاووڵاتیان له‌ به‌رامبه‌ر نه‌خوشییه‌کانی دڵ، شێرپه‌نجه‌ باوه‌کان و ئه‌و نه‌خۆشییانه‌ی که‌ زوو ته‌شخیس کردنیان مه‌سه‌له‌یه‌کی زۆر گرنگه‌ له‌ چاره‌سه‌رکردن و که‌مکردنه‌وه‌ی ئاکامه‌کانی. په‌ره‌پێدان و باشکردنی جددی ئاستی ته‌ندروستی گشتی، زانیاری پزیشکی و ته‌ندروستیی جه‌ماوه‌ر، په‌ره‌پێدان و ڕێکخستنی ئیمکاناته‌ پزیشکی و ده‌رمانییه‌کان به‌شێوه‌یه‌ک که‌ ده‌ستڕاگه‌یشتنی ده‌ستبه‌جێ به‌ پزیشک و داووده‌رمان بۆ هه‌موو دانیشتووانی وڵات ئاسان بێت.
336
٥- خوێندنی گشتیی و ئیجباری و خۆڕایی تا ته‌مه‌نی ١٦ ساڵیی. خوێندنی باڵا( زانکۆیی، پسپۆڕی)ی خۆڕایی و نزیکه‌ده‌ست بۆ هه‌موو خوازیاران. دانی ده‌رماڵه‌ی تێروته‌سه‌ل به‌ خوێندکاران. ڕیشه‌کێشکردنی نه‌خوێنده‌واری و بردنه‌سه‌ری هه‌مشه‌یی پله‌ی خوێنده‌واری و زانیاری زانستی و ته‌کنیکی دانیشتووانی وڵات. فێربوون مافی هه‌مووانه‌و ده‌ستڕاگه‌یشتنی ئینسانه‌کان به‌ فێربوون و ده‌وره‌ ئاموزشییه‌کان نابێ به‌ هێچ جۆرێک ببه‌سترێته‌وه‌ به‌ ئاستی داهاتی خێزانه‌وه‌.
337
٦- دابین کردن و زامن کردنی خانوبه‌ره‌ی گونجاو، له‌ ڕووی فراوانی و ته‌ندروستی و سه‌لامه‌تیی و خزمه‌تگوزاریی شارییه‌وه‌ (کاره‌با، ئاوی ساردوگه‌رم. چێشتخانه‌، گه‌رماو و ده‌ستشۆری ناو خانووه‌که‌، ده‌زگای فێنک کردنه‌وه‌و گه‌رمکردنه‌وه‌، هه‌وڵی ده‌ستڕاگه‌یشتن به‌ تۆڕی ته‌له‌فۆنی وته‌له‌فزیۆنی و ده‌ستڕاگه‌یشتن به‌ خزمه‌تگوزارییه‌ گشتییه‌ محه‌للییه‌کان) بۆ هه‌مووان. کرێی خانوو نابێ له‌ ١٠%ی داهاتی تاک یان خێزان زیاتر بێت. ئه‌گه‌ر کرێکه‌ له‌مه‌ زیاتر بوو ئه‌وا ده‌بێ زیاده‌که‌ی له‌ ڕێگه‌ی کۆمه‌کی ده‌وڵه‌ته‌وه‌ دابین بکرێت. بێ خانه‌و لانه‌یی وه‌یان ناچارکردنی ئینسانه‌کان به‌ ژیان له‌ سه‌رپه‌نای خوارتر له‌ ستاندارده‌ په‌سه‌ندکراوه‌کان، کارێکی نایاساییه‌و ده‌زگا ده‌وڵه‌تییه‌کان له‌سه‌ریانه‌ ده‌ستبه‌جێ سه‌رپه‌نای گونجاو بۆ هه‌موو هاووڵاتیان دابین بکه‌ن.
338
٧- پێکهێنانی دامه‌زراوه‌ خزمه‌تگوزارییه‌ تایبه‌ته‌کان له‌ گه‌ڕه‌ک و موجه‌ممه‌عه‌ سه‌کانییه‌کاندا، وه‌کو دایه‌نگه‌، باخچه‌ی ساوایان، چێشتخانه‌و مه‌ڵبه‌نده‌ گشتییه‌کانی خۆخزمه‌تکردن، جلشۆرگه‌ی مۆدێرن و...تاد، به‌مه‌به‌ستی سووککردنی باری کاری ناوماڵ و ئاسانکردنی به‌شداریکدردنی هه‌موو خه‌ڵک له‌ چالاکییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کاندا.
339
٨- فه‌راهه‌م کردنی ته‌سهیلاتی وه‌رزشی و هونه‌ری و که‌لتووریی خۆڕایی(یاریگا، هۆڵ و ستۆدیۆی نمایش و نواندن، کتێبخانه‌و...تاد)و ته‌رخانکردنی ڕاهێنه‌رو فێرکارانی پێویست له‌ ئاستی محه‌للیدا.
340
٩- دابینکردنی ته‌سهیلاتی پێویست بۆ به‌شداری کردنی چالاکانه‌ی ئینسانه‌ نوقسانه‌کان و که‌مئه‌ندامان له‌ هه‌موو بواره‌کانی ژیان کۆمه‌ڵایتیدا، ده‌سته‌به‌رکردنی ته‌سهیلات و ته‌جهیزاته‌ تایبه‌ته‌کانی نوقسانه‌کان له‌ شوێنه‌ گشتییه‌کان، گوزه‌رگاکان، موجه‌مه‌عه‌ سه‌که‌نییه‌کان و...تاد. دابینکردن و له‌ئه‌ستۆگرتنی خه‌رجی هۆو ئامڕازه‌ ته‌کنیکی و یارمه‌تیده‌ره‌ پێویسته‌کان بۆ ئاسانکردنی ژیانی ڕۆژانه‌ی که‌سانی که‌مئه‌ندام.
341
١٠- دابینکردنی ته‌سهیلات و دامه‌زراوه‌ خزمه‌تگوزارییه‌کان بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی پێداویستییه‌ تایبه‌ته‌کانی به‌ساڵاچووان و باشکردنی شێوه‌ی ژیانیان. دابینکردنی ئیمکانات و ته‌سهیلاتی پێویست بۆ به‌رده‌وامی به‌خشین به‌ به‌شداری چالاکانه‌و داهێنه‌رانه‌ی به‌ساڵاچووان له‌ ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تیدا.
342
١١- دابینکردنی تۆڕی پاس و میترۆی خۆڕایی بۆ هاتوچۆی ناو شاره‌کان.
343
١٢- دابینکردنی هه‌موو پێداویستییه‌ شارییه‌کان (کاره‌با، ئاو، ته‌له‌فۆن، مه‌ڵبه‌ندی فێرکردن و پزیشکی وکه‌لتووری و...تاد) له‌ هه‌موو ناوچه‌ دێنشینه‌کاندا و نه‌هێشتنی جیاوازی خۆشگوزه‌رانی له‌ نێوان شارو دێدا.
      →   ↑   ←
دنیایه‌کی باشـتر - به‌شى دوهه‌م - بابى هه‌فته‌م

344

په‌یوه‌ندییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کان


345
حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی عێراق جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌کات وه‌کو بنه‌مای هه‌ڵسوکه‌وتی ده‌وڵه‌ت له‌ مه‌یدانی نێونه‌ته‌وه‌ییدا:
346
- هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دیبلۆماسیی نهێنی، سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌و هه‌ڵسوکه‌وته‌ دبلۆماسییه‌کان ده‌بێ په‌یڕه‌وی له‌ یاساو بڕیاره‌ په‌سه‌ندکراوه‌کانی ئۆرگانه‌ یاسا دانه‌ره‌کانی هه‌ڵبژێردراوی خه‌ڵک بکه‌ن.
347
- هاو‌پشتی کردنی ماددی و مه‌عنه‌وی له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ کرێکاری و سۆسیالیستییه‌کان و هه‌موو ئه‌و ڕژێمانه‌ی که‌ مافه‌ فه‌ر‌دی و مه‌ده‌نییه‌ سه‌ره‌تاییه‌کان له‌ هاووڵاتیانی خۆیان زه‌وت ده‌که‌ن.
348
- خه‌بات بۆ پێکهێنان و به‌هێزکردنی ئه‌و ده‌زگاو ناوه‌نده‌ نێونه‌ته‌وه‌ییانه‌ی که‌ ئیراده‌ی ئازادانه‌ی خه‌ڵکی وڵاته‌ جیاجیاکان نوێنه‌رایه‌تی ده‌که‌ن و به‌دیهێنانی خۆشگوزه‌رانیی کۆمه‌ڵایه‌تی، په‌ره‌پێدانی ئازادییه‌ مه‌ده‌نییه‌کان و دابین کردنی یه‌کسانیی خه‌ڵکی جیهان له‌ کاروباره‌ جیاجیاکاندا ده‌که‌نه‌ ئامانجی خۆیان. خه‌بات بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌موو داموده‌زگا و په‌یمان و ناوه‌نده‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌ ئه‌مپریالیستی ومیلیتاریستی وناکۆکه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌کسانی و پیاده‌کردنی ئیراده‌ی ئازادانه‌ی خه‌ڵکی وڵاته‌ جیاجیاکانی جیهان له‌ مه‌یدانی نێونه‌ته‌وه‌ییدا.
349
- ته‌رخان کردنی هه‌میشه‌یی به‌شێک له‌ داهات و سامانه‌ ئینسانی و ته‌کنیکی وپسپۆڕییه‌کانی وڵات بۆ کۆمه‌ک کردن به‌ باشکردنی ژیانی ئابووری و که‌لتووری خه‌ڵک له‌ وڵات و ناوچه‌ بێ به‌شتره‌کانی جیهاندا.
350
- قه‌ده‌غه‌ کردنی به‌شداری کردنی وڵات له‌ په‌یمانه‌ دژی خه‌ڵکی و پاوانخوازی و سه‌ر کوتگه‌رانه‌کاندا.

٭ ٭ ٭

حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی عێراق، چینی کرێکار و هه‌موو ئه‌و ئینسانانه‌ی که‌ له‌ ئاوات و ئامانجه‌کانیاندا خۆیان به‌ شه‌ریکی ئه‌م حیزبه‌ ده‌زانن، بانگه‌واز ده‌کات که‌ به‌ ڕیزه‌کانیه‌وه‌ په‌یوه‌ست بن.
Kurdish translation: Saeed Ahmad
hekmat.public-archive.net #0600ku.html