ڕووبەڕووبوونەوەکانی ئەمڕۆی کۆمۆنیزم

جیابوونەوەکان بە تایبەت لە نەریتی حزبە چەپەکاندا بە گشتی بە نەخوازراو و نەرێنی دادەنرێت. خۆ یەکگرتن وەک نیشانەی تەندروستی و پێشکەوتن، جیابوونەوەش وەک نیشانەی قەیران و پاشەکشە سەیر دەکرێت. بەڵام من لێکدانەوەیەکی ئەخلاقیم نییە بۆ یەکگرتوویی و دابەشبوون. ئەوەی گرنگە ناوەڕۆکی سیاسی یەکڕیزی و دابڕان و دەرئەنجامە کردەییەکانیان لە گۆڕەپانی کۆمەڵایەتیدایە. ئەگەر بۆ کەسێک دابڕانمان لە حیزبی کۆمۆنیست بەڵگە یان تەنانەت سەرچاوەی قەیرانی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران بێت، بۆ من ئەم هەنگاوە مەرجێکە بۆ دروستکردنی حیزبێکی کۆمۆنیستی کرێکاری کە بتوانێت وەڵامی پێداویستییەکانیخەباتی کۆمۆنیستی هاوچەرخ بداتەوە. بەڕای من ئەمە هەنگاوێکی تۆکمە و پرەنسیپییە بۆ پێشەوە.

هۆکارەکانی جیابوونەوە لە حزبی کۆمۆنیست

لە گشتیی ترینئاستیجیابوونەوەی ئەمڕۆی مندا لە حیزبی کۆمۆنیست و پێکهێنانی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی ئێران، ئەم دەرەنجامە بنەڕەتییەی لێکەوتەوە:

١-حیزبی کۆمۆنیستی ئێران لە فۆرمی هەنووکەیی خۆیدا وەسیلە و ئامرازێکی شیاو نییە بۆ بەشداریکردن لەو ململانێ کۆمەڵایەتییە چارەنووسسازانەی کە کۆمۆنیستی ئەمڕۆ ناچارە بەشداری تێدا بکات.

٢-هەرچەندە بەشێوەیەکی لۆژیکی، مەحاڵ نییە حزبی کۆمۆنیستی ئێران بگۆڕدرێت و بکرێتە ئامرازێکی وا لە خزمەتی کۆمۆنیزمی کرێکاریدا، بەڵام هەوڵێکی وا خاوە و هەوڵ و وزەی زۆری دەوێت. ڕێگایەکی ڕاستەوخۆتر و بەرهەمدارتر و پرەنسیپیتر هەیە بۆ بەدیهێنانی ئەم ئامانجە، واتە سەرهەڵدانی حزبێکی کۆمۆنیست کرێکاری کە ڕۆڵی شیاوی خۆی لەم سەردەمە چارەنووسسازەی ئێستادا بگێڕێت.

ئەم پوختەیە خۆبەزلزانانە نییە، لە لایەک دەرئەنجامی لێکۆڵینەوەیەکی درێژخایەنە لە کارکردن لە حزبی کۆمۆنیستدا و هەوڵێکی درێژخایەن بۆ گۆڕینی و لە لایەکی دیکەوە دەرئەنجامی تێگەیشتنێکی دیاریکراوە لە دۆخی ئێستای خەباتی کرێکاری و کۆمۆنیستی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و ئەرکەکانی کۆمۆنیزمە لە جیهانی ئەمڕۆدا.

ڕووبەڕووبوونەوەکانی ئەمڕۆی کۆمۆنیزم

چەند ساڵی ڕابردووی بیگومان قۆناغێکی زۆر دیاریکەر بووە لە مێژووی سەدەی بیستەمدا. ڕەنگە بۆ زۆرێک لەم نەوەیە کە چاودێرانی ئەم پێشهاتانەن، وەک ئەو کەسانەی لە سەردەمی شۆڕشی ١٩١٧، سەرهەڵدانی فاشیزم، یان دوو جەنگی جیهانیدا ژیاون و گۆڕانکارییە حەتمیەکانی ژیانی ڕۆژانەیان لە دوای ئەو گۆڕانکاریانە بەسەر بردووە، و بینیویانە شۆڕشە گەورەکانی دەوروبەریان وەک "هەواڵ"، ئەوان سەیریان کرد، گرنگی مێژوویی ئەم قۆناغە تا ئێستا وەک پێویست تێنەگەیشتوون. دونیای سبەینێ نیشانی دەدات کە چۆن کۆمەڵگای مرۆڤایەتی لەم قۆناغەدا ڕێگایەکی نوێی گرتەبەر. ڕووخساری ئابووری و سیاسی و دەرونیەکانی جیهان گۆڕا. چۆن تێڕوانینی مرۆڤ بۆ خۆی و چارەنووس و داهاتووی گۆڕا.

ئێمە لە دزێویەکی مێژوویی بنەڕەتیدا دەژین. گرنگ نییە لە کوێوە هاتووین و گرنگ نییە چیمان کردووە، ڕووداوەکانی ساڵانی ڕابردوو بارودۆخی ژیانمان و چوارچێوەی هەوڵە کۆمەڵایەتییەکانمان و نەوەکانی دوای ئێمە پێناسە دەکەنەوە. ئەو شەڕانەی کە لە ٥٠ ساڵی داهاتوودا ڕوودەدەن، ئەو سەختی و بێبەشییانەی کە مرۆڤایەتی تووشی دەبێت، ئەو ململانێ کۆمەڵایەتی و سیاسی و فیکریانەی کە ملیۆنان کەس لەودا مانا بە ژیانیانی خۆی دەدات، ئەو وێنەیەی کە مرۆڤ لە هونەروڕۆشنبیری و ئەدەبیاتەکەیدا لە خۆیدا بەدەستی دەهێنێت، دەروونناسی تاکەکەسی و کۆمەڵایەتی مرۆڤ، ترس و هیوا ئابووری و سیاسییەکانی، بیرۆکەی ئەخلاقی و جیهانبینیە فەلسەفییەکەی، مۆری ئەو شتانە هەڵدەگرن کە ئەمڕۆ بەبەر چاوماندا دەگوزەرێن. ئەوەندەی هەلومەرجی سیاسی و ئابوری و فیکری دەرەنجامی جەنگی جیهانی دووەم، ژیانی ماددی و مەعنەوی دوو نەوەی دوایی، لە ئەوروپای پیشەسازی و ئەمریکاوە تا دواکەوتووترین و زاڵترین ناوچەکانی لە قاڵب داوە، ئەو هەلومەرجەی کە لە ئەنجامی پێشهاتەکانی ئەمڕۆوە هاتۆتە ئاراوە، لە قاڵبی ژیانی نەوەکانی داهاتوو لە هەموو ڕوویەکەوە دەخاتە ژێرکاریگەریەوە.

شرۆڤەکارانی ڕۆژئاوا دەڵێن "جەنگی جیهانی سێیەم بە سەرکەوتنی ڕۆژئاوا کۆتایی هاتووە بەبێ ئەوەی فیشەکێک بتەقێنرێت". مێژووی زیندووی ململانێی دەیان ساڵەی نێوان لایەنەکانی ئەم "جەنگی سێیەم" و قۆناغی کۆتایی لە چەند ساڵی ڕابردوودا جگە لە مردن و هەژاری و بێ یاسایی و چەرمەسەری ملیارەها مرۆڤ هیچی تر نەبووە. ئەم خۆتەرخانکردنەی ئەو ئیدیعایەی کە "هیچ فیشەکێک نەتەقێنراوە" بەس ڕوونی دەکاتەوە. بەڵام لێرەدا پێویستە لەوە تێپەڕین. ئەوەی لەم گێڕانەوەیەدا ڕاستە و پێویستە گرنگییەکی جدی پێبدرێت، ئەوەیە کە ئەوەی دەگوزەرێت شتێکە وەک کۆتایی هاتنی جەنگی جیهانی سێیەم و کاریگەرییەکەی لەسەر مێژووی هاوچەرخ پێویستە بناسرێت.

پێشهاتە مێژووییەکانی ئەمڕۆ لە ئاستی جیاوازدا دەگوزەرێت. لایەنی دیار و دەستبەجێی ئەم پێشهاتانە، داڕمان و هەڵوەشاندنەوەی بلۆکی ڕۆژهەڵات و لەناوچوونی تەواوی ئەو سیستمە ئابووری و سیاسی و ئایدیۆلۆژییەی کە پێناسەی ئەم بلۆکە دەکات. بە مانایەکی سادە ڕۆژئاوا لە شەڕی نێوان دوو جەمسەری بۆرژوازی ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات سەرکەوتوو بووە. وەک هەر سەرکەوتنێکی پێشووی دەسەڵاتێکی بۆرژوازی بەسەر دەسەڵاتێکی دیکەدا، لەم حاڵەتەدا شاهیدی دابەشبوونی سیاسی و جوگرافی، ژێردەستەیی ئابووری و کڕنوشی ئایدیۆلۆژیی بلۆکی دۆڕاوین. لە دەستبەسەرداگرتنی زەویەکانی دەسەڵاتی دۆڕاوەوە تا دەگاتە داگیرکردنی بازاڕەکانی، لە گۆڕینی سیستەمی سیاسی و ئیدارییەکەیەوە تا کردنەوەی دەروازەکانی لەسەر کولتوور و پێوەرە ئەخلاقیەکانی دەسەڵاتی سەرکەوتوو، هەموویان سیما کلاسیکیەکانی سەرکەوتنی دەسەڵاتێکی بۆرژوازی بەسەر دەسەڵاتێکی تردا. بەڵام یەکەم شت کە بە هیچ شێوەیەک "کلاسیکی" نییە لەم بابەتەدا ئەوەیە کە لایەنی دۆڕاو لایەنێکی ڕووبەڕووبوونەوەی دوو جەمسەری و جیهانی بووە کە بۆ ماوەی نیو سەدە بنەڕەتیترین تایبەتمەندی بارودۆخی سیاسی جیهان بووە. هەموو جیهان لە ڕووی سیاسییەوە لە دەوری ئەم ڕووبەڕووبوونەوە ڕێکخرابوو، کۆتایی ئەم ڕووبەڕووبوونەوەیەش هاوکێشە سیاسی و ئابوورییەکان بە تەواوی دەگۆڕێت، نەک تەنها لە بلۆکی ڕۆژهەڵات، بەڵکو لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی.

لە خودی بلۆکی ڕۆژهەڵاتدا، ئێمە شاهیدی سەرسوڕهێنەرترین پێشهاتەکان دەبین. سەرکەوتنی بازاڕ بووەتە هۆی هەژاری و نائەمنی ئابووری لەسەر ئاستێکی بەرفراوان بۆ کرێکار. مشتومڕ لەسەر شێوازە ئابوورییەکان و ڕێکخستنەوە سیاسییە نوێیەکان بە توندترین شێوە بەردەوامە. لە لایەکی دیکەوە، داڕمانی سیستمێکی سیاسی و ئیداریی داخراو، بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکانی لە پێشکەوتنخوازانە و شۆڕشگێڕییەوە بۆ کۆنەپەرستانە و وەلانراو، ناچار کردووە بە شێوەیەکی بەرفراوان هەنگاو بنێن. هاوکات لەگەڵ بزووتنەوە بەرفراوانەکانی کرێکاری و داخوازی نوێ و شێوەی بێوێنەی ناڕەزایەتی لە خەباتی کرێکاریدا، ناسیۆنالیزم، فاشیزم و ئایین هەنگاویان ناوە.

لە دونیای زاڵ و دواکەوتوودا کە بە جیهانی سێهەم ناسراوە، کە پرسەکانی ڕاستەوخۆ پەیوەست بوون بەم ڕووبەڕووبوونەوە نێودەوڵەتییەوە، ڕووی پرسەکان لە بنەڕەتدا لە گۆڕاندایە. چارەسەر بۆ کێشە کۆنەکان دەدۆزرێتەوە و لە هەمان کاتدا کێشەی نوێی، ئاڵۆزتر لە پێشوو، سەرهەڵئەدات. هێز و ڕەوتە کۆمەڵایەتییەکان لەم وڵاتانەدا ڕووبەڕووی دۆخێکی بناغەی گۆڕاو دەبنەوە. ئەمەش بە ڕوونی لە دۆسیەی فەلەستین، ئەفغانستان، ئەسیوپیا، کەمبۆدیا، وڵاتانی جۆراوجۆری ئەمریکای ناوەڕاست و باشوور و ناوەندە سەرەکییەکانی ململانێ لە ئەفریقادا دیارە. ناسیۆنالیزم، ئایین، لیبرالیزم، ڕیفۆرمخوازی و ڕادیکالیزم لە وڵاتانی جیاوازدا لە دۆخێکی تەواو جیاوازدان بە بەراورد بە پێشوو. دیدگای گەشەسەندنی ئابووری جیهانی دواکەوتوو جارێکی تر دەگۆڕێت. ڕووخانی ڕۆژهەڵات و کردنەوەی دەروازەکانی بەڕووی سەرمایەی ڕۆژئاوادا، هیوا نوێیەکانی وڵاتانی ئاسیا و ئەفریقا و ئەمریکای لاتین بۆ گەشەکردن بە پشتبەستن بە ڕۆژئاوا و لەسەر بنەمای یەکگرتن لە بازاڕی جیهانیدا دەگۆڕێت بۆ نائومێدی.

بەڵام لایەنی گرنگتر و درێژخایەنی چارەنووسساز لە داڕمانی بلۆکی ڕۆژهەڵات، گۆڕانکارییە حەتمیەکانی داهاتووە لە خودی ڕۆژئاوای سەرکەوتوودا. لەگەڵ ڕووخانی ڕۆژهەڵات، ئەو کۆمەڵە و چوارچێوە ئابووری و سیاسی و ئایدۆلۆژییەی کە وەک ڕۆژئاوا یان "جیهانی ئازاد" لە بەردەم ڕۆژهەڵات دامەزرا، بە ناچاری گۆڕانکاری بەسەردا دێت. هەروەها پێویستە ڕۆژئاوا وەک بلۆک دابەش بکرێن و هاوشان لەگەڵیدا، هەموو ئەو پێکهاتە سیاسی و ئامێرە ئایدیۆلۆژییەی کە ناسنامەیەکی هاوبەشی بەم ڕۆژئاوایە بەخشیوە، پێداچوونەوەی بۆ بکرێت. نەک هەر ڕێکخستنی نوێی سەربازی و سیاسی و ئابووری، بەڵکو چوارچێوە فیکری و ئایدیۆلۆژییە نوێیەکانیش کە لەگەڵ سەرمایەداریدا بگونجێت،لە دوای کۆتاییهاتنی "ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵات" پێکبهێنرێت. دونیای سەرمایەداری بەرەو پێداچونەوەی تەواو بە ڕێکخستنی ئابوری و سەرخانی سیاسی و ئیداری و کولتووری خۆی هەنگاو دەنێت. قۆناغی مێژوویی نوێ قۆناغی سەقامگیری و ڕێکخستن و ڕوونی نییە، بەڵکو قۆناغی ناسەقامگیری و سەرلێشێواوی و دووفاقییە.

به ڵام هه ڵوێستی به ڕامبەر کێشه که ته نانه ت وه ک دیاریکردنی ئه ڕکی بنه ڕه تی و مێژوویی نێوان زلهێزه کان و بلۆکه بۆرژوازییه کان هێشتا نیوه ی وێنه که جێده هێڵێت. کۆتایی هاتنی "شەڕی سێیەم"ی نێوان بۆرژوازی لەگەڵ هێرشی ئاستی مێژوویی و بنچینەیی لە لایەن تەواوی بۆرژوازییەوە بۆ سەر چینی کرێکار بووە. زاڵ و دۆڕاوەکان یەکدەنگن لە ڕاگەیاندنی "کۆتایی کۆمۆنیزم". سەرکەوتنی ڕۆژئاوا نەک وەک سەرکەوتن بەسەر بلۆکێکی ئابووری و سیاسی و سەربازیی دوژمنکارانە و ڕکابەردا و نەک تەنها وەک سەرکەوتنی بازاڕ بەسەر سەرمایەداری دەوڵەتیدا، بەڵکو بە پلەی یەکەم وەک سەرکەوتن بەسەر کۆمۆنیزمدا ئاهەنگ دەگێڕدرێت. لە لایەک ئەم ڕوونکردنەوە میراتی ئەو فۆرمەتە ئایدیۆلۆژییە کە هێرشی کۆتایی ڕۆژئاوا بۆ سەر ڕۆژهەڵات لە سەردەمی تاچەر و ڕیگان وەریگرت بوو. ئەمەش زیادکردنێکی ڕوون بوو بۆ ڕاستی نوێ لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا لە ئەوروپای ڕۆژئاوا و ئەمریکا لە ململانێی تەقلیدی نێوان ڕۆژئاوا و ڕۆژهەڵاتدا. لە لایەکی دیکەوە، ڕوونکردنەوەی کێشەکە لەلایەن ئایدۆلۆژیای فەرمیی ڕۆژئاواوە وەک ململانێی نێوان دیموکراسی و بازاڕ لەگەڵ کۆمۆنیزم و سۆسیالیزم، ئاڵای دەستدرێژیی بۆرژوازییە لە سەردەمی نوێدا لە بەرەی خەباتدا دژی کرێکاران و بزووتنەوەی کرێکاری. ئەمە ڕاگەیاندنی ئەو ڕاستییەیە کە لە ڕوانگەی بۆرژوازییەوە، دیاریکردنی ئەرک لە شەڕی دەرون چینایەتیدا، دەبێ ببێتە هۆی پێشکەوتنی بنەڕەتی لە شەڕی چینایەتیدا کە هاوتەریب لەگەڵ خەباتی زلهێزە بۆرژوازییەکان بەردەوام بووە .

ئەمە لایەنی تاریکی پێشهاتە نێودەوڵەتییەکانی ئەم دواییەیە، کە کابوسێکی ترسناک بۆ مرۆڤایەتی بە گشتی دەخاتە ڕوو. بۆ زۆرێک لە شرۆڤەکارە ساویلکەکان ڕووداوەکانی ئەم دواییە، لە چەپ و چەپی پێشوو و لە نێو ڕۆشنبیرانی عەقڵی تەندروست و لاواز بە گشتی، وا دیارە جیهان بەرەو ئاشتی و ئازادی و مرۆڤایەتی هەنگاو دەنێت. هەمووان بە ئەدەبەوە لەگەڵ داخوازییە نەتەوەیی و لیبراڵ و ژینگەپارێزیەکانیان و ئەوانی تردا وەستاون بۆ ئەوەی دۆخەکە بخەنە بەردەم بەرەی سەرمایەداری. ئەمانە وەهم و وەهمی ئایدیۆلۆژیی ساویلکانە و نیشانەی نەبوونی ڕوانگەی مێژووییە بۆ دۆخی ئێستا. هێرشی ئەمڕۆ بۆ سەر کۆمۆنیزم هێرش نییە بۆ سەر مەزهەب و دەسەڵات و حزب و سیستەمێکی ئیداری و سیاسی دیاریکراو. ئەمە هێرشێکە بۆ سەر ئینسان دۆستی و یەکسانی خوازی و ئازادیخوازی ئینسانیە بە گشتی و بۆ سەر بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی چینی کرێکارە بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەبەشێوەیەکی تایبەتی. ئامانج لەم هێرشە ڕاگەیاندنی نەمریی سەرمایەدارییە وبەبێ سود زانینی هەر ڕەخنەیەکی مرۆڤایەتی بێبەشە لە دژی ئەم سیستەمە. ئەمەش هێرشێکە لەدژی چاوەڕوانییەکانی مرۆڤ، دژی هیوای مرۆڤ بۆ بەشداربوون لە چارەنووسی خۆیدا، دژی بەرپرسیارێتی کۆمەڵگا بەرامبەر بە تاک، دژی هەر بیرۆکەیەک کە لەسەر بنەمای یەکسانی یاسایی و سیاسی و ئابووری ئینسان دامەزرابێت. ئەمە هێرشێکە لەدژی هەموو ئەو سنووردارکردن و ئیستۆپانەی کە چینی کرێکار و بیری سۆسیالیستی لە ماوەی دوو سەدە و لە کاتی ململانێی ڕۆژانەی گەورە و بچووکدا بەسەر ئیستغلالکردنی ڕووت وپەتی سەرمایەدا سەپاندووە.

ئەگەر بۆرژوازی لەم هێرشەدا دژ بە کۆمۆنیزم سەرکەوتوو بێت، ئەگەر بتوانێت ڕەخنە و بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی سۆسیالیستی بخاتە پەراوێزی کۆمەڵگا، ئەوا بەدیلێکی ڕاستەقینەی ئەمڕۆ کە ڕووبەڕووی جیهان دەبێتەوە، جگە لە بەربەریزمی ئاڵۆز لە شێوەی تەکنەلۆجیادا هیچی تر نابێت. دەرئەنجامی سەرکەوتنی ئەم هێرشە ئەتۆمکردنی کرێکار و هاوڵاتی بەگشتی لەدژی سەرمایە و دامودەزگا سیاسی و ئیداری و ئابوری و پڕوپاگەندییەکانی و گاڵتەکردن بە ئایدیاڵە مرۆییەکان وەک بیرۆکەی وەلانراو و بەدی نەهاتوو دەبێت. جەنجاڵی لابردنی پەیکەرەکانی لینین بۆ دوژمنایەتی لەگەڵ بلۆکی سەرمایەداری دەوڵەتی ماوەتەوە و شکستخواردوونییە لە ڕۆژهەڵات. ئەوان لینین وەک ڕەمزی جەسوری چینایەتی کرێکارە بۆ مەیدانی پیرۆزی سەرمایە، وەک هێمایەک بۆ هەوڵی جەماوەری کرێکاران و کەسانی ژێردەستە بۆ گۆڕینی جیهان تێکدەشکێنن.

تەنانەت بەبێ ئەم شەپۆلە نوێیەی هێرشکردنە سەر مرۆڤایەتی کارکەر، جیهانی ئەمڕۆ ئەوەندە تاریکە بۆ هەر کەسێک کە کەمێک ڕێز و ماف بۆ مرۆڤ قایل بێت. لە ناوەندە پیشەسازییەکانی جیهاندا، ڕۆژانە جەماوەری بێکاران لە زیادبووندایە. جیاوازی چینایەتی گەورەتر بووە. ئاسایشی کۆمەڵایەتی و خۆشگوزاریە گشتیەکانی خەڵک بە یەکجار دابەزیوە. خێزانی کرێکار بەبێ دوو کار ناتوانێت بژێوی ژیانی دابین بکات. ڕێکخراوە کرێکارییەکان و تەنانەت پلاتفۆرمی سەرەکی بزووتنەوەی سەندیکاکان کە ماوەیەکی زۆرە بە هەڕەشە بۆ سەر نەزمی بۆرژوازی حساب ناکرێت، خراونەتە ناو مەنگەنەوەو و هێزی کارکردنی خۆیان زۆر لەدەست داوە. تاکایەتی و کێبڕکێ وەک بنەمای حاشا هەڵنەگر و بنەڕەتی کۆمەڵگا لە مێشکدا جێگیر کراوە. ئاسۆی گشتی کۆمەڵگا کە لە هەموو شتێک زیاتر لە بزووتنەوەی ڕۆشنبیران و خوێندەواران و بیرمەندان و کەسایەتییە ڕۆحییەکانی کۆمەڵگای بۆرژوازیدا ڕەنگ دەداتەوە، بە توندی ڕووی لە ڕاست کردووە. بیرۆکەی ڕیفۆرمخواز و لیبراڵی ساڵانی شەستەکان و حەفتاکان و لە ماوەی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا بە نادروست ڕاگەیەندراون. ژیانی جەماوەری بەرفراوانی ژێر هێڵی هەژاری لە ئەوروپا و ئەمریکای پیشەسازیدا دەبێتە شتێکی قبوڵکراو. نیوفاشیزم و ڕەگەزپەرستی بە شێوەی جیاواز سەریان هەڵداوە. شۆڕشی تەکنۆلۆژی نەک هەر ملکەچبوونی ئابووری کرێکاری بەرامبەر بە سەرمایە زیاد نەکردووە، بەڵکو فۆڕمی نوێی بۆ پاراستنی دەسەڵاتی سیاسی بۆرژوازی دابین کردووە. هاوشانی سوپا و زیندان و دادگاکان، میدیای گشتی بە ڕووماڵێکی زەبەلاحەوە، جێگەیەکی تایبەتی لە زامنکردنی دەسەڵاتی سیاسی بۆرژوازیدا دۆزیوەتەوە. گەوجاندن و تۆقاندنی سیستماتیکی تاک لە گۆشەیەکی ماڵەکەیدا، بۆردومانی بەردەوامی پڕوپاگەندەیی کۆمەڵگە بە گێڕانەوەی بۆرژوازیی جیهان و کۆمەڵگە و ئینسان، بووەتە پێکهاتەیەکی تەواوکەر و مەرجێکی پێویست بۆ مانەوەی دیموکراسی ڕۆژئاوا ( دیکتاتۆری پەرلەمانی بۆرژوازی).

لە دەرەوەی ئەم جیهانە پیشەسازییە، نائەمنی ئابووری و نادادپەروەری سیاسی و کۆمەڵایەتی لە ڕەهەندی زۆر گەورەتردا پەرەی سەندووە. ئاسۆی گەشەسەندنی ئابووری لەم وڵاتانەدا بە فەرمی کوێر بووە و لە زۆرێکیاندا شەڕی ڕۆژانە لەگەڵ هەژاری و برسێتیدا چیرۆکی ژیانی ئابووریی خەڵک پێکدەهێنێت. قەرزی وڵاتانی بەناو جیهانی سێیەم بە وڵاتانی ڕۆژئاوا و دامەزراوە داراییەکان گەیشتووەتە ڕەهەندێکی باوەڕپێنەکراو. لە زۆرێک لە وڵاتان تا لەسەدا هەشتای داهاتی گەشەی ئابووری بۆ گەڕاندنەوەی سوودی قەرزەکان بەکاردەهێنرێت. بەپێی ئامارە فەرمییەکان، بۆرژوازی ساڵانە تەنها ٥٠ ملیۆن منداڵ دەکوژێت (لەهەر چرکەیەکدا دوو کەس) و هەژاری و بێ ماڵ و حاڵی و لەشفرۆشی و ئالوودەبوون بەجێدەهێڵێت بۆ ئەوانەی لە ژیاندا ماون.

چەند ملیار کەسی ئەو وڵاتانە لە بچوکترین مافی بەشداریکردن لە ئیدارەی کۆمەڵگاکەیان و کۆنتڕۆڵکردنی چارەنووسی ئابووری و سیاسی خۆیان بێبەشن. حکومەتە سەرکوتکەرەکانی بۆرژوازی و تاوانە سیاسییە دەوڵەتی و نادەوڵەتییەکان کە لە بنەڕەتدا چینی کرێکار و بزووتنەوەی کرێکاری دەکەنە ئامانج، تایبەتمەندی سیستەمی سیاسی ئەم وڵاتانەن. هەوڵدان بۆ پێکهێنانی سەندیکا یان ڕێکخراوێکی کرێکاری سۆسیالیستی لە زۆرێک لەو وڵاتانەدا بە تاوان دادەنرێت و سزای قورسی بەسەردا دەسەپێنرێت. پێگەی کرێکارانی ئەو وڵاتانە وەک مرۆڤی پلە دوو و قابیلی فڕیدان، فرۆشیاری هێزی کاری هەرزان، زیاتر لە جاران لە ئابووری سیاسی جیهانی ئەمڕۆدا پشتڕاست دەکرێتەوە.

ئەم ئاپارتایدە چینایەتییە و پۆلێنکردنی ڕەسمی بەهای مرۆڤ، چ لە سنووری خودی جیهانی پیشەسازی و چ لەسەر ئاستی جیهانی، بە سەرهەڵدانی فۆرمی نوێی فیکریی کۆنەپەرستانە بەهێزتر و بەهێزتر دەبێت. باری تاوانباری بێکاری و بێ ماڵ و حاڵ و هەژاری و بێبەشکردنی ئیمکاناتی سەرەتایی پزیشکی و خۆشگوزەرانی و پەروەردەیی لە سەر شانی کۆمەڵگا و سیستەمی کۆمەڵایەتی لادەبرێت و دەخرێتە سەر شانی تاک. ماف، چ ئابووری بێت یان سیاسی، جارێکی دیکە بە ڕوونی بەستراوەتەوە بە خاوەندارێتی. ناسیۆنالیزم و ئایین دیسان مەیدانێکی فراوان بۆ جووڵە دەدۆزنەوە. هاوکات لەگەڵ ڕاگەیاندنی پیرۆزی بازاڕ و سەرمایە و موڵکایەتی بۆرژوازی، دەستێوەردانی میلیتاریستی لە جیهاندا و چوارچێوەی فیکریی ڕەگەزپەرستانە و ئەوروپائەسڵە [Eurocentism] هاوتای سەرلەنوێ پاک دەکرێتەوە و لە نەزمی نوێی جیهانیدا هەڵکەندرێت.

بۆ کۆمۆنیزمێک کە پێداچونەوەیبە ئامانجی یەکسانی و ئازادیئنسانەکاندانەکردوەتەوە، بۆ کۆمۆنیزمێک کە بزووتنەوەیەکی کرێکاری ڕەخنەگرانە- پراکتیکییە بۆ گۆڕینی تەواوی نەزمی دواکەوتوو و دژە ئینسانی بۆرژوازی، بۆ کۆمۆنیزمێک کە شایەتحاڵی هێرشی ئەمڕۆی مارکسیزم و بیرکردنەوە و بزووتنەوە کرێکارییەکان بووە .، قۆناغی ئێستا مەودای بەرفراوانی لە ڕووبەڕووبوونەوەی فیکری و سیاسی دەخاتە دەستوریەوە. پێویستە پێشوازی لەم ململانێیانە بکرێت و هەموو شتێک ئاماژەیە بۆ ئەگەری سەرکەوتنی کرێکار و کۆمۆنیزم لەم قۆناغەدا. جیهان لە پێداچوونەوەیەکی بنەڕەتیدایە بە بناغە سیاسی و ئابووری و فیکرییەکانیدا و کۆمۆنیزمی کرێکاری، ئەمجارە بەبێ ئەوەی ڕووبەڕووی بلۆک و ئۆردوگای سۆسیالیزمی بۆرژوازی ببێتەوە، توانای فراوانی هەیە بۆ پلانێکی ڕاستەوخۆ و ڕوونی هەڵوێستی ڕەخنەگرانە و بەدیلی کۆمەڵایەتی خۆی. جیهانگیری سەرمایە و بەرهەمهێنانی پیشەسازی چینی کرێکاری مۆدێرنی کردووە بە چینێکی جیهانی ڕاستەقینە. ناڕەزایەتی کرێکاران بۆ باشترکردنی دۆخی چینایەتی و دژی سیاسەتی حکومەت و خاوەنکارەکان لە وڵاتانی جیاوازدا بەردەوامە. مەیلە تەقلیدییەکانی ناو بزووتنەوەی کرێکاری، بە تایبەت بزووتنەوەی سەندیکا و بزووتنەوە سۆسیال دیموکراتییەکان، بێتوانایی خۆیان لە فراوانکردنی ڕێکخستنی کرێکاری و سەرکەوتن لە ناڕەزایەتییە کرێکاریەکاندا نیشان داوە. سەرەڕای هەموو ئەو هاندان و پڕوپاگەندانەی دژە کۆمۆنیستیانەی ئێستا، بزووتنەوەی سۆسیالیستی ڕادیکاڵ لە بزووتنەوەی چینایەتیدا، مەودای کارکردنی فراوانتری دۆزیوەتەوە بۆ ڕاکێشانی چینی کرێکار بۆ لای ڕێکخستن و سیاسەتی کرێکاری ڕادیکاڵ.

وەک کۆمۆنیستێک دەبێت زۆر کار بکەیت. زۆر شت دەتوانرێت ئەنجام بدرێت. هەمووسەرکەوتن یان هەمووشکستیش ئەگەری هەیە و چاوەڕوانکراویشن. ململانێ بنچینەییەکانی جیهانین و تایبەتمەندی وڵاتی دیاریکراویان نییە، هەرچەندە دەکرێ لەم دۆخەوە دەرەنجامی ڕوون سەبارەت بە ئەرکە کۆمۆنیستییەکان لە هەر وڵاتێکدا دەربکرێت. وەک کۆمۆنیستێک پێویستە لە سەنگەربەندیەکاندا ئامادە بێت. کۆمۆنیزم ئەمڕۆ تەنها بە بوونی لەم سەنگەرانەدا پێناسە دەکرێت. نەک هەر دەبێ هێرشی فیکریی بۆرژوازی بۆ سەر مارکسیزم ڕابگیرێت، بەڵکو ڕەخنەی مارکسیستی ژێرەو ژورکەر، ڕەخنەی کرێکاری لە جیهانی سەرمایەداری، بە هێز و کاریگەریی زۆر زیاترەوە لە ئاستی کۆمەڵگەدا بخرێتەڕوو. خورافاتی دیموکراسی، ناسیۆنالیستی، لیبڕاڵ، ئایینی و ڕەخنەی بۆرژوازیناڕازی لە پەراوێزی سیستەمی هەبوو، لە گۆڕەپانەکەدا بسڕدرێتەوە. هێڵی سۆسیالیستی کرێکاران بهێنرێتە گۆڕەپانی ململانێ ئابووری و سیاسییەکان کە ئەمڕۆ دیاری دەکەن. پێویستە بەدیلێکی کرێکاری بخرێتە بەردەم جیهانی ئەمڕۆ. شکڵ و شێوازەکانی خەباتی ڕادیکاڵی جەماوەری کرێکاران دەبێ پێناسە و فراوانتر بکرێن. پێویستە حزبی سیاسی کرێکاری ڕۆشنگەر و ڕادیکاڵ و کۆمۆنیستی دروست بکرێن. دروستکردنی یەکێتی چینایەتی کرێکاران لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی وەک بابەتێکی پراکتیکی بەپەلە بخرێتە دەستوری کارەوە.

کۆمۆنیستی ڕاستەقینەی ئەمڕۆ کەسێکە کە لە خێرایی بارودۆخی هاوچەرخ و گرنگی ڕۆڵی خۆی تێدەگات. من وەک خۆم هەرگیز بچووکترین هاوسۆزیم بۆ ئەو کەسانە نەبووە کە خۆیان بە کۆمۆنیست ناودەبەن، بەڵام خۆیان بە خۆپەرست دەزانن بۆ بەشداریکردنی ڕاستەقینە لە گۆڕینی جیهانی هاوچەرخدا. کۆمۆنیزمی لە پەراوێزی کۆمەڵگەدا کۆمۆنیزم نییە. وەستان لە ناو لە هێڵی یەکەمی بەرگریدا لە بەرامبەر هێرشی نێودەوڵەتی بۆرژوازی بۆ سەر ئامانجە ڕەواکانی ئینسان و دەسکەوتە کۆمەڵایەتییەکان تا ئێستا، کێشانی بەرەیەکی کرێکاری سۆسیالیستی نێودەوڵەتی لە دونیای پڕ لە گێژاوی ئەمڕۆدا و هەوڵدان بۆ سەرکەوتنی سۆسیالیزم، ئەمە مەرجی کۆمۆنیستبوونە لە جیهانی ئەمڕۆدا.

کاتێک لەم گۆشەنیگایەوە سەیری تەواوی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران دەکەم، وەک هێڵێکی ئاگادار لەو ئەرکانە و پابەندبوون بە گێڕانەوەی ئەم ڕۆڵە نایبینم. ئەم مەعریفە و ئامادەیی و توانایە تایبەتمەندی گشتی حزبی کۆمۆنیست نییە. حیزبی کۆمۆنیست لە فۆرمی ئێستای خۆیدا، تەنانەت ئەو ڕەوتە لە ناو خۆیدا کە ئاسۆی ئەو جۆرە پراکتیزە کۆمۆنیستییەی لە بەردەمیدا داناوە، سنووردار و دیاریکراو دەکات. جیابوونەوەی ئەمڕۆمان ڕێکارێکە بۆ پێکهێنانی ڕێزێکی کۆمۆنیستیە بە زووترین کات کە بتوانێت بەرەوپیری ئەرکەکانی ئەمڕۆ بڕوات

پرسیاری یەکەم کە پێویستە وەڵام بدرێتەوە ئەوەیە کە بۆ ناتوانرێت وەک پێویست مامەڵە لەگەڵ ململانێکانی کۆمۆنیزمی ئەمڕۆدا بکرێت لەگەڵ خودی ئەم حیزبە و لە چوارچێوەی ئەم حیزبەدا؟ بۆچوونی خۆم سەبارەت بە پێگەی مێژوویی حیزبی کۆمۆنیست و ئەو بەهایەی کە بە نزیکەی دە ساڵ چالاکییەکەیەوە لە کاتە جۆراوجۆرەکاندا دەیبەستمەوە ڕوون کردۆتەوە و هیوادارم بتوانم هەڵوێستی ئەم حیزبە لە مێژووی سۆسیالیزم هاوچەرخی ئێراندا هەڵسەنگێنم و کورتی بکەمەوە. لێرەدا لە وەڵامی ئەو پرسیارەی سەرەوەدا، دەمەوێت ئاماژە بە سنووردارکردنی ماددی و مێژوویی ئەم حیزبە لەم خاڵە تایبەتەدا بکەم.

سنوورداریە مێژووییەکانی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران

یەکێک لەو ئارگیومێنتانەی کە لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا ئێمەی لە جیابوونەوە دوورخستەوە، بەهای مێژوویی و کۆمەڵایەتی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران و تۆمارە شانازییەکەی بوو. بەڵام مێژوو و مێژووی پراکتیکی حیزب، ئەوەندەی دەتوانێ سەرچاوەی هێز بێت، دەتوانێ ڕێگری بکات لە گونجانی حیزب لەگەڵ واقیع و پێداویستییەکانی کۆمۆنیزمی ئەمڕۆدا. پێشهاتە گەورەکانی دونیای ئەمڕۆ، کە ڕاستەوخۆ پەیوەندییان بە بوارەکانی چالاکیی کۆمۆنیستی و ئایندەی کۆمۆنیزمەوە هەیە، وا دەخوازێت کۆمۆنیستی ئەمڕۆ بیر لە ڕێکخستنی کۆمۆنیستی بکاتەوە لەو قۆناغەی کە ئەمڕۆ دەست پێدەکات، سەربەخۆ لە مێژووی چالاکییەکەی. تەنانەت ئەگەر حیزبی کۆمۆنیستی ئێران هیچ کام لەو پرسانەی نەبووایە کە دواتر باسی دەکەم، تەنانەت ئەگەر بزووتنەوەیەکی یەکگرتوو و بێ دوو دڵیش بووبێت، ئێمە وەک کۆمۆنیستەکان کە لە بەردەم واقیعە مێژوویسازدا ئەمڕۆ، دەبوو بڕیارمان لەسەر حیزبێتێک بدایە کە لەگەڵ پێداویستیەکانی خەباتی ئەمڕۆیە. حیزبی کۆمۆنیستی ئێران بەرهەمی مێژوویەکی دیاریکراو و هەندێک لە پێکگەیشتنی کۆمەڵایەتییە. ئەم حیزبە دەرئەنجامی مێژوویەکی دیاریکراوە. مۆری خەباتی فیکری و سیاسیقۆناغێکی دیاریکراوی لە وڵاتێکی دیاریکراویداپێوەیە. هەڵوێستی ئەم حیزبە بەرامبەر خۆی و لەوەش گرنگتر هەڵوێستی کۆمەڵگا بەرامبەری، مەیدانی چالاکیەکانی، جۆری هەڵسوڕاوانی سیاسی ئەم حیزبە، ئەولەویەت و سەرقاڵییەکانی، و بەکورتی کۆمەڵەی خەسڵەت و تایبەتمەندی فیکری و کرداریی و وێنە کۆمەڵایەتییەکانی ، لەلایەن بەم مێژووە و پابەند مەرجدار ئەبێت. بەڵام ئەو حزبایەتییەی کە کۆمۆنیزمی کرێکاری ئەمڕۆ پێویستی پێیەتی، دژایەتی ئەم دیاردە مێژووییە مەرجدار و قاڵبکراوەیە. ئەو حیزبە کۆمۆنیستییەی ئەمڕۆ دەیەوێت ڕۆڵ بگێڕێت، دەبێت لە ئەمڕۆوە ئیلهام وەربگرێت. پێویستە بە ڕەنگدانەوەی پێشهاتە مێژووییەکانی ئەمڕۆ و ئەرکەکانی ئەمڕۆی کۆمۆنیزم خۆی پێناسە بکات. کۆمۆنیزم وەک ڕەخنە و ئامانج و بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی هەمیشەییەو لەگەڵ قۆناغە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان ناگۆڕێت. بەڵام حزبایەتی کۆمۆنیستی و شێوازی ڕێکخستنی کەکۆمۆنیستەکان لە هەر قۆناغێکدا بزووتنەوەکەیانی پێ ئارایشت دەدەن. ڕاستەوخۆ کاریگەریی خاڵی گۆڕانە مێژووییەکان لەخۆدەگرێت. لەگەڵ حیزبێکدا کە لە قۆناغێکی دیاریکراودا لە خەباتی دژە لاداندا(ڕیژیڤیۆنزیم)دا لەدایک بووبێت یان لەخەباتی دژە پۆپۆلیستی لە وڵاتێکی دیاریکراودا پەیدابووبێت و بەو خەباتە لە قاڵب درابێت، ناکرێ بچیتە قۆناغێکەوە کە ئەم مەقولانە تێیایدا گرنگی مێژووی خۆیان لەدەست داوە. بۆیە ئەگەر ئێمە بەتەواوی لە پارتە سیاسییەکەمان، بە پێشهاتەکانی ئەم دواییەی جیهانیش ڕازی بووینایە، دەبوایە سەربەخۆ لە ناسنامەی حزبیی ئێستامان، کۆمۆنیستە کرێکارەکانی دیکەمان لە گۆشەو کەنارەکانی جیهان ئاگادار بکردایەتەوە و سەبارەت بەوەی کە دەبێ ئەمڕۆ چی بکرێت و حزبیەتی کۆمۆنیستی ئەمڕۆ لە جیهاندابڕیاری نوێمان بدایە.

باسکردن لە پێویستی جیابوونەوە لەم ڕابردووە تایبەت و سنووردارە و پەیوەستکردنی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران بە مێژووی نێونەتەوەیی سۆسیالیزمی کرێکارییەوە، شتێکی تازە نییە. لە چەند ساڵی ڕابردوودا ئەمە یەکێک بووە لە تەوەرە سەرەکییەکانی پێناسەکردنی باسەکانی ڕەوتی کۆمۆنیزمی کرێکاری لە حیزبی کۆمۆنیستدا. ئەوەی تازەیە و لانیکەم بۆ من تێزێکی سەرەکییە لە ڕوونکردنەوەی دابڕان لە حیزبی کۆمۆنیست، ئەوەیە کە مێژوو و سیمای دیاریکراوی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران، بەو هەموو شەرەف و وێنەکەی تا ئێستایەوە ، چیتر نابێت ڕۆڵێکی دەست وپێگر دەگێڕن لە بەرامبەر بزووتنەوەی کۆمۆنیزمی کرێکاری ئەمڕۆدا بەردەوامیی لەگەڵ مێژووی پێشووی حیزبدا، ئیتر خاڵی بەهێز نییە، بەڵکو پەیوەندییە بە ڕابردوو و بەربەستێکە بۆ ئامادەبوون بە هێزێکی تەواوەوە لە دیمەنەکانی خەباتی کۆمۆنیستی ئەمڕۆدا. ئەمەش بە مانای چاوپۆشیکردن لە دەستکەوتە بەنرخەکانی خەباتی تا ئێستا نییە. بەڵام مەرجی پشتبەستن بەم دەستکەوتانە لە بزووتنەوەی داهاتوودا، جیاکردنەوەیانە لەو چوارچێوە مێژوویی و تەشکیلاتییە تایبەتەی کە تێیدا دۆزراونەتەوە. ڕوونی تیۆری و سیاسی ئەم ساڵانە، توانا و ئەزموونە بەدەست هێنراوەکان، وێنەی کۆمەڵایەتی کۆمۆنیزمی ئێمە و نفوزی تاڕادەیەک بەرفراوانمان لە ئێران و ڕەنگە لە هەندێک وڵاتی دیکەدا، لە ڕێگەی مرۆڤی زیندوو و چالاکانی زیندووەوە دەگوازرێتەوە بۆ بزووتنەوەی نوێ. ئەوەی کە دەبێت بەجێی بهێڵین فۆرم و وێنەیەکی دیاریکراوی ڕێکخراوەییە کە تێیدا ئەم خاڵە بەهێزە بەدەست هاتووە و ئەمڕۆش زۆر زیاد لە پێویست بزمار ڕێژی کردنی ڕابردوو ، دەست و پێگرو و لەکەوتەیە. کۆمەڵگە لە کۆتایی سەدەی بیستەمدا لە بەرامبەر واقیع و گرفتەکانی جیهانیدا حیزبەکەمان وەک کۆمۆنیزمی ڕێکخراو بناسێت. ئەم ناسنامەیە بەبێ دەستبەرداربوون لە ناسنامە سنووردارەکەی پێشوو بەدەست ناهێنرێت.

تایبەتمەندی هاوپەیمانی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران

پێشتر زۆر باسی ئەم بابەتەم کردووە. حیزبی کۆمۆنیستی ئێران حیزبی مەیلێکی کۆمەڵایەتی یان کۆمەڵێک مەیلی فیکری و پراکتیکی یەک چینی کۆمەڵایەتی نییە. حیزبی کۆمۆنیستی ئێران وەسیلەیەکە بۆ چالاکی چەند مەیلی کۆمەڵایەتی و چینایەتی جیاواز و دەرئەنجامی چەندین مێژووی سیاسی جیاوازە. جێگای سەرەتایی سەرهەڵدانی ئەم حیزبە، وەک تەواوی چەپی ڕادیکاڵ لەم قۆناغەی دوایی لە ئێراندا، شۆڕشی ساڵی ١٣٥٧ و جووڵەی چینە کۆمەڵایەتییەکان بوو لەم شۆڕشەدا. زەمینە کۆمەڵایەتی و سەرەتاییەکانی ئەم چەپە ڕادیکاڵە بە جووڵەی ڕۆشنبیران و خوێندکارانی ناڕازی لە وڵاتێکی ژێردەستەدا پێکهاتبوو، کە ئاسۆی گەشەپێدانی ئابووری و نوێنەرایەتی لە پێکهاتەی سیاسی و بەهێزکردنی کولتووری نەتەوەیی و وەدیهاتنیان لەبەردەم خۆیاندا دانابوو ئەم ئاسۆیە پەیوەست بوو بە دیاریکردنی ئەرکەکانی خۆیان دەزانی لەگەڵ دەسەڵاتی ئیمپریالیستی ڕۆژئاوا و ئەمریکا و ڕژێمی ستەمکاری شاهانە. ئەم ناڕازیبوونە کۆمەڵایەتییە هۆکاری سەرهەڵدانی تەیفێک لە هێزە سیاسییەکان بوو، لە ترس لە بێگانە و نیوفۆبیای ئایینیەوە، بۆ ڕەوتی چەپگەرایی و نیمچە سۆسیالیستی، کە بە کردەوە لە بزووتنەوەیەکی گشتی دژە پاشایەتی-دژە ئەمریکیدا پێش شۆڕشیساڵی ١٣٥٧ کۆبووەوە. سۆسیالیزمی ڕادیکاڵ کە شۆڕشی دەستپێکرد، لە ڕووی ناوەڕۆکەوە جگە لەم ناسیۆنالیزمە ڕیفۆرمخوازە زیاتری لەخۆ نەگرتبوو. شۆڕشی ئۆکتۆبەر و ڕەوایەتی گشتی مارکسیزم لەسەر ئاستی جیهان، نازناوی کۆمۆنیزم و مارکسیزمی بەسەر ڕەوتە ڕادیکاڵەکاندا سەپاند، لەوانە چەپی ڕادیکاڵی ئێران. ئەم ڕەوتە ئامانجە نەتەوەیی و ڕیفۆرمخوازیەکانیان بۆ مارکسیزم گەڕاندەوە و بەم شێوەیە خۆیان ڕوونکردەوە. لە سەردەمی شۆڕشدا، لە ژێر فشاری تیۆری مارکسیستی لە لایەک و بوونی پراکتیکی کرێکاران وەک ڕەوتێکی ڕادیکاڵ ئاراستەکراو بەرەو سۆسیالیزم لە لایەکی ترەوە، ئەم چەپە ڕادیکاڵە دابەش بوو. ڕەوتێکی هاوبەش لە پێکهاتنی حیزبی کۆمۆنیستی ئێراندا، بزووتنەوەی دژە پۆپۆلیستی و دژە پێداچوونەوەیە، کە بە ڕەخنەی ناسیۆنالیزم و ڕیفۆرمخوازی چەپی ڕۆشنبیر لە دەرونی ئەم تەیفەدا پێکهات. ڕەوتێکی مارکسیستی کە ژینگەی چالاکیی کۆمەڵایەتییەکەی هێشتا ژینگەی ناڕەزایەتی ناکرێکاری بوو و هێز و دەسەڵاتی خۆی لەم ژینگەیە وەرگرت. بەشێکی زۆر لە نەوەی یەکەمی هەڵسوڕاوانی حیزبی کۆمۆنیست نەک لە ژینگەی ناڕەزایەتی کرێکاری، بەڵکو لە هەڵوەشاندنەوەی گرووپە چەپە ڕادیکاڵە غەیرە کرێکارییەکانەوە هاتنەدەرەوە.

ئەم هێڵەی مارکسیزم دواتر گۆڕانکاری و دابەشبوونی بەسەردا هات، چ لە کۆمەڵگە و چ لەناو حیزبی کۆمۆنیستی ئێراندا. دواتر باسی ئەوە دەکەم، بەڵام پێویستە جەخت لەوە بکەمەوە کە هەندێک لە تایبەتمەندییە گشتییەکانی ئەم چەپە غەیرە کرێکارە، سەرەڕای هەموو ئەو پێشکەوتنە تیۆری و فیکریانەی تێیدا ڕوویدا، بۆ حزبی کۆمۆنیستی ئێران گوازرانەوە. گرنگترینی ئەو تایبەتمەندیانە، وەرگرتنی سۆسیالیزم و مارکسیزم بوو لەم پرۆسەیەدا. ئەم بزووتنەوەیە دەرئەنجامی گوشارەکانی مارکسیزم بوو لەسەر بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی ناسۆسیالیستی، هەربۆیە مارکسیزم و سۆسیالیزم لەلایەن ئەم بزووتنەوەیەوە وەک چوارچێوەیەکی فیکری و کۆمەڵێک پرەنسیپ قبوڵکران کە ئاسانکارییان بۆ بەدیهێنانی کۆمەڵایەتی ڕاستەقینە و دواجار ناسۆسیالیستی دەکرد پرسی ئەم بزووتنەوەیە. مارکسیزم ئامرازێک بوو بۆ بیرکردنەوە و دانانی ڕێبازێکی سیاسی بەرامبەر بە نیزامی ئیسلامی، ستەمکاری، شۆڕشی ئێران،دروستکردنی ڕێکخستن، کۆکردنەوەی هێز، ڕووخاندن، ئایین و هاوشێوەکانی. ئاسۆی سیاسی هێشتا ئاسۆیەکی نەتەوەیی و وڵاتی هە بوو، ئامانجی سیاسیش هەروا ڕیفۆرمخوازانە بوو. ئەم بزووتنەوەیە ئامادە نییە و ناتوانێت بەرگری لە سۆسیالیزم و مارکسیزم بکات لە ئاستێکی بەرفراواندا. لەو شوێنانەی کە پێویست بوو ئەم کارە بکرێت، لە مەودای ئەو قاڵب و فۆرمولانەی پێشتر پێشکەش کراون تێناپەڕێت. تایبەتمەندییەکی دیکەی ئەم بزووتنەوەیە سیمای ئەبستراکتی کرێکار و خەباتی کرێکارییە بۆی. ئەمە ژینگەیکی سروشتینییە بۆ چالاکیی ئەم بزووتنەوەی کرێکارییە. توانای تایبەتی لەم ژینگەیەدا نییە و بە ئاسانی بەدەستی ناهێنێت. ئاراستەکردن بەرەو کرێکاری و خەباتی کرێکاری بە گوشاری تیۆری و لە ڕێگەی ڕاگەیاندنی دڵسۆزی بۆ مارکسیزمەوە بەسەر ئەم بزووتنەوەیەدا سەپێنراوە.

ڕیزێکی تری ناو حیزبی کۆمۆنیستی ناسیۆنالیزمی کوردییە. ئەگەر لە شۆڕشی ١٣٥٧دا ناسیونالیزمی چەپی سەراسەری بە توندی ڕەخنەی لێ گیرا، ئەوا ناسیۆنالیزمی چەپی کوردستان لە ژێر چەتری بزووتنەوەی جەماوەری چەکداریدا لە هەر ڕەخنەیەکی جددی ڕزگاری بوو و تەنانەت هاندرا و پیرۆز کرا. ئەم ناسیۆنالیزمە هاوشانی چەپی کوردستان دەچێتە ناو حزبی کۆمۆنیست. هەروەها تیۆری مارکسیستی و فۆرمەکانی دەربڕین لە ئاستی فەرمیدا قبوڵ دەکات و وەک ئامرازێک بۆ بەدیهێنانی دۆزی ناسۆسیالیستی خۆی سەیری حزبی کۆمۆنیست دەکات. مێژووی کۆمەڵایەتی ئەم ڕەوتە و بۆچوون و نەریتە کردەییەکانی، هەرچەندە لێکچوون و خاڵی هاوبەشی لەگەڵ چەپی ڕادیکاڵی جیهانی هەیە، بەڵام ئەوەندە سەربەخۆ و ناوازەیە کە ئەم بزووتنەوەیە دەکاتە ڕەوتێکی دیاریکراو لە حزبی کۆمۆنیسدا. ژینگەی کۆمەڵایەتی ئەم پرۆسەیە ناڕەزایەتی نەتەوەیی لە کوردستان و ڕۆشنبیرانی ناڕەزیە لە کۆمەڵگای کوردییدا.

و لە کۆتاییدا پێویستە ئاماژە بە ڕەوتی سۆسیالیزمی کرێکاری لە حیزبدا بکەین. بنەمای کۆمەڵایەتی ئەم ڕەوتە پێویست ناکات ڕوون بکرێتەوە. لە ئاستی فیکریدا ئەم ڕەوتە پشت بە بیرکردنەوەی سۆسیالیستی دەبەستێت، کە جیا لە مێژووی ئایدیا و ئامانجە سیاسییەکان لە ئێراندا، لە مارکسیزمدا نوێنەرایەتی و دەربڕینی هەیە. ئەم مەیلە بۆ بڵاوکردنەوە و پەلهاویشتنی ئەم بیرکردنەوە و بەرگریکردن شێلگیرن. لە ڕوانگەی پراکتیکییەوە ئەم ڕەوتە دەرئەنجامی چالاکبوونی کرێکارانە لە شۆڕشی ١٣٥٧ و جوڵەی کرێکاری لە قۆناغی دوای ئەوە و مەیلیان بۆ پەیوەست بوون بە حیزبی کۆمۆنیستی لە لایەک و درێژەدان بە ڕەخنەی سۆسیالیستی لەحزبی کۆمۆنیست و لەلایەن حزبی کۆمۆنیستەوە لە لایەکی ترەوە. گۆڕانی حیزب بۆ بزووتنەوەی کرێکاری، هاتنە ناوەوەی بەشێکی فراوانتری کرێکارانە بۆ ناو حیزب، یان پتەوبوونی پێوەندی حیزب لەگەڵ بازنە کرێکاریەکان، زەمینەی گەشەکردن و بەهێزبوونی ئەم ڕەوتە لە حیزبدا ڕەخساندووە. ئەم پرۆسەیە لە ساڵانی ڕابردوودا ڕووی گشتی حیزبی بەتایبەتی بەرامبەر چینی کرێکاری ئێرانی نیشان داوە و سەرچاوەی ئەو پێشوازییەشە کە حیزبی کۆمۆنیست لە نێو کرێکارانی ئێران و وڵاتانی ناوچەکەدا ڕووبەڕووی بووەتەوە.

پێویستە ئاماژە بەوە بکەین کە ئەگەرچی سۆسیالیزمی کرێکاری لە ژێر چەتری گشتی باسەکانی کۆمۆنیزمی کرێکاری لە حیزبدا هاتۆتە پێشەوە، بەڵام ئەمە هێشتا بە مانای یەکگرتوویی تیۆری و پراکتیکی ئەم ڕەوتە لە دەوری ئەو بۆچوونانە نییە. لە ناخی مەیلی سۆسیالیزمی کرێکاری لە حیزبدا، مرۆڤ هێشتا کاریگەریی مەیلەکانی دیکە لە چینی کرێکاردا دەبینرێت، وەک ئانارکۆ-سەندیکالیزم و سەندیکاگەرایی چەپ. تەواو چاوەڕوان دەکرێت لە داهاتوودا شاهیدی مشتومڕی زیندوو بین لەناو ئەم بزووتنەوەیەدا لەسەر ئەم هێڵانە. بەڵام ئەوەی ئەم بزووتنەوەیە دەکاتە یەک بزووتنەوە و بە بڕوای من بنەمایەکی تۆکمە بۆ حزبێکی کۆمۆنیستی کرێکاری، هەمان بنەمای چینایەتی ئەم بزووتنەوەیە و پێگەی بەرچاوی سۆسیالیزمی کرێکارییە تێیدا. لە داهاتوودا ململانێکان لە چوارچێوەی ئەم ڕەوتەدا لە یەک چوارچێوەی چینایەتیدا ڕوودەدەن.

بوونی مەیلی جیاواز و بنەچەی چینایەتی مێژوویی جیاوازیان، سیمایەکی هاوپەیمانی و ئیفلیجکەری بە حیزبی کۆمۆنیست بەخشیوە. بوونی هێڵ و فراکسیۆن لە حیزبە کۆمۆنیستەکاندا شتێکی سروشتی و حەتمییە. بەڵام لەم حاڵەتە تایبەتەدا ئێمە بەرەوڕووی مەیلی سیاسی و ئاسۆی جیاوازی چینێک نین، بەڵکو ئاسۆ و مەیلی چینایەتی جیاواز. پڕۆسەی حەتمی بزووتنەوەی حیزبێکی لەو جۆرە، دابڕانی سیاسی و ڕێکخراوەیی بەشە پێکهێنەرەکانی ئەم بەرەیە.

ڕووداوە جیهانییەکانی ساڵانی ڕابردوو، مەیلە ناوخۆییەکانی حیزبیکۆمۆنیست زۆر لەیەکتر جیا کردۆتەوە. قەیرانی سۆسیالیزمی بۆرژوازی و داڕمانی بلۆکی ڕۆژهەڵات، وەک لە ڕاپۆرتی کۆنگرەی سێیەمدا جەختمان لەسەر کردەوە، گوشاری گشتی لەسەر کۆمۆنیزم و چینی کرێکار و لەسەر مارکسیزم بە گشتی زیاتر کردووە. نەک هەر ڕادیکالیزم، بە هەر جۆرێک بێت، لاواز بووە، بەڵکو فەزای ڕزگاری ڕادیکالیزمی ناکرێکاری لە فۆرمە سەپێنراوەکانی مارکسیزم ئاسانکاری بۆ کراوە. لە لایەکی ترەوە ئاسۆی جیاواز لە دژی ناسیۆنالیزم و گەشەسەندنی ئابووری نەتەوەیی و پەرلەمانتاریزم و چاکسازی سیاسی و ئیداری دانراوە. یەکگرتوویی فۆرماڵی ناوخۆی حیزب لاواز دەبێت و ڕێبازی کۆمەڵایەتی و سیاسی ڕەوتە جیاوازەکانی ناو حیزب لەیەکتر جیا دەبێتەوە. ئاسۆ بە تەواوی ناڕونە بۆ مەیلی چەپی توندڕەوی ناکرێکاری. لە دەرەوەی حیزب، ئەم ڕەوتە نە پاداشتی کۆمەڵایەتی هەیە و نە ژینگەیەکی هاندەرانەی بۆ چالاکیی هەیە. مارکسیزم بەخێرایی تایبەتمەندی خۆی بۆ ئەم ڕەوتە لەدەست دەدات و سەرەڕای ئەوەی ئەم ڕەوتە لە بیری مارکسیستی دەکشێتەوە و ڕوو لە ڕەخنەی ڕەنگاوڕەنگی مۆدێرن لە مارکسیزم دەکات، هێشتا لەژێر فشاری هێڵی فەرمی لە حیزبی کۆمۆنیستدا بێدەنگ دەکرێت و هیچ بەڵگەیەک نیشان نادات ، دەرئەنجام ئەم جارە لە شێوەی بێباکی سیاسی فراوان و نەبوونی تەواو لە مەیدانی بەرگریکردن لە مارکسیزم و کۆمۆنیزم خۆی نیشان دەدات. ڕەوتی ناسیۆنالیستی کورد، هاوشێوەی ناسیۆنالیزمی گەلانی سۆڤیەت، بە هیوای ڕێگای نوێ بۆ بەدیهێنانی ئامانجە کۆنەکانی لە پێچ و پەنا سیاسی و دیپلۆماسییەکانی زلهێزە بۆرژوازییەکان و گێژاوی ئێستادا، خەریکە زەبری هێز پەیدا دەکات. دەربڕینی دڵسۆزی ئەم بزووتنەوەیە بۆ کۆمۆنیزم و مارکسیزم و حیزبی کۆمۆنیستی کۆتایی دێت و ڕووبەڕووبوونەوەی ناسیۆنالیزم و سۆسیالیزم لە حیزبی کۆمۆنیستیدا زیاتر دەبێت. لە لایەکی دیکەوە ڕەوتی کۆمۆنیستی کرێکاری پێداگری لەسەر قوڵایی ناکۆکیەکان دەکات و هەوڵ دەدات بۆ پێکهێنانی ڕەوتی کۆمۆنیستی بەهێز کە خواست و توانای ئەوەی هەبێت کە ئەمڕۆ لە بەرامبەر شەپۆلی دژە کۆمۆنیزمدا بوەستێتەوە و ڕۆڵی هەبێت لە گێژاوی حەتمی ئەم دەیەدا ڕۆڵی بگێڕێت. ئەو پێشهاتە جیهانییانەی کە ئاسۆی ڕەوتەکانی تری ناو حیزبی کۆمۆنیستی کوێر کردووە، وایکردووە بزووتنەوەی مارکسی و سۆسیالیستی لە حیزبدا هەستیارتر بێت بەرامبەر بە بەپەلەیی و گرنگی ئەرکەکانی.

گومانی تێدا نییە کە پێویستە ئەم دێڕانە لەیەکتر جیابکرێنەوە. حزبی کۆمۆنیست چیتر ناتوانێت وەک بەرەی هاوپەیمانی کار بکات. ئەم پرۆسەی دابڕانە بەردەوام بووە و ڕۆیشتنی ئەمڕۆ لە حزبی کۆمۆنیست تەنها لە چوارچێوەی ئەم پرۆسەیەدا تێدەگەین.

کادرەکان و نەریتەکان

یەکێک لە دەرەنجامەکانی ئەم دۆخە تێگەیشتنە لە جیاوازییە سیاسی و فیکرییە قووڵەکان کە ئێمە لە بەشێکی زۆر لە کادیرە کۆنەکانی حیزب دوور دەخاتەوە. لەم وتووێژانەدا بۆ ئێمە ڕوون بووەوە و بۆ لایەنە بەرامبەرەکانیشمان پێم وایە کە هەیکەلی کادری حیزبی کۆمۆنیست لە هەڵسوڕاوان و بیرمەندانی بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی و نەریتێکی خەباتکارانەی یەکگرتوو پێک نایەت. وەک ئەندامێکی سەرکردایەتی و وەک کەسێک کە لە بنەڕەتدا هەڵوێست و ئاسۆی ئەم حزبەی لەم ساڵانەدا پێناسە و ڕوونکردۆتەوە، ئەو ڕاستییەی کە تەنیا ژمارەیەکی سنووردار لەوانەی کە حیزب لەسەر شانی ئەوان بنیات نراوە، هاوبەشی ئەو ئاسۆیانە و ئەم هەڵوێستەن بۆ من ، گومانی جددی لەسەر ئایندەی کاری سیاسی هاوبەشی لەگەڵ ئەو هاوڕێیانەدا دروست کردووە. لە پلینۆمی هەژدەهەمەوە، کە دوای ماوەیەک لە کشانەوە، ئەمجارە وەک ناوەندی کۆمۆنیزمی کرێکاری لە سەری کاروبارەکان دانراین، ئەم جیاوازییە فیکری و سیاسییە لەگەڵ چینێک لە کادیرە باڵاکانی حیزب تایبەتتر و زیاتر بوو هەنگاو بە هەنگاو یەکلاکەرەوەتر. ئەگەرچی دژایەتی سیاسی کادرەکان بە ئاشکرا لە پەراوێزی ڕێکخراوەکاندا دەبینرێت، بێدەنگی یان پەسەندکردنی ئۆتۆماتیکی بۆچوونی ڕابەرایەتی لە لایەن کادیرەکانەوە میتۆدێکی باوی حزبی کۆمۆنیستە، بەڵام لە پشت ئەم ڕەزامەندییە فەرمییانە، دیارە خەڵک دەبینین بە ئاسۆ و ئەولەویەتە جیاوازەکانیەوە، و لە زۆر حاڵەتدا یەکتریان لەدەست دەدەن. دووپاتکردنەوە و بێدەنگیی فەرمی بەرامبەر بە بۆچوون و سیاسەتەکانی ڕابەرایەتی، وەرگێڕانی بۆ بێباکی، بەرەنگار بوونەوەی نەرێنی، دوودڵی سیاسی و پەراوێزخستن. ئەم تایبەتمەندییە لە کۆمیتەی ناوەندییەوە تا خوارەوە دەبینرێت. تەنانەت لە نێو زۆرێک لە کادرەکانیشدا کە بە ڕواڵەت بەردەوامن لە ڕاگەیاندنی ڕێککەوتنەکەیان لەگەڵ ئێمەدا، ئەو جۆش و خرۆش و خۆبەخۆییەی سیاسی و پراکتیکی کە تایبەتمەندییەکی سروشتی کۆمۆنیستێکە کە دان بە گرنگی ڕۆڵی خۆیدا دەنێت لەم قۆناغەدا و پەلە دەکات لە ڕۆڵی خۆیدا، بە دەگمەن بەرچاو دەکەوێت. چاوخشاندنێکی سادە بەو هاوڕێ کۆنانەی کە ئێمە ئەم حیزبەمان لەگەڵیان پێکهێنا، ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ئێمە بە باوەڕ و ئەولەویەتە سیاسییەکانمانەوە، نامۆین لەم حیزبەدا و پێویستە یەکڕیزی تەشکیلاتی خۆمان لەگەڵ زۆرێک لە کادری تەقلیدی لە ئاستی ناوەند و سەرەوەی ڕێکخراوەکاندا نوێ بکەینەوە .دوبارە خوێندنەوەی بۆ بکەینەوە

ڕێبازی کۆمەڵایەتی ئێمە بە ڕوونی لە زۆر کەس دابڕاوە کە تا ئەمڕۆ لەگەڵیان لە حزبی کۆمۆنیستدا بووین (یان جیابوونەوەکەی بە ڕوونی سەلمێنراوە) و بێدەنگی و پشتڕاستکردنەوەی فەرمی ئەمە ناشارێتەوە. ماوەی گەشبینی پێش کۆنگرەی دووەم تێپەڕی. ئەزموونی چەند ساڵی ڕابردوو دەریخستووە کە نیشاندەرێکی بنەڕەتی حوکمدانی کۆدەنگی ئەوەیە کە پرسیاری هاوبەش و ئەولەویەتی هاوبەش هەبێت. ڕێککەوتنی زارەکی و لەوەش خراپتر، بێدەنگی، کە دەکرێت وەک خواستی کەسێک بۆ ڕێککەوتن و ناکۆکی لێکبدرێتەوە، نیشاندەری هیچ شتێک نییە. پێویستە بزانین سەرقاڵی ڕاستەقینەی مرۆڤ چییە، گرنگی بە چی دەدات و لە چیدا بێباکە، چی دەیجوڵێنێت و لە کام قەڵا و بەرەدا ئامادەیە، بە غەریزە چی دەکات و هەرگیز فێری چی نابێت. لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا گەورەترین هێرشی ئایدیۆلۆژی و سیاسی بۆرژوازی بۆ سەر مارکسیزم و هەموو بیرێکی یەکسانیخوازانەی کرێکاران بەردەوام بووە. دەتوانن پێداچوونەوە بە ئەدەبیاتی هەمان قۆناغی حزبیکۆمۆنیستدابکەن و بزانن بەڕاستی ئەم دیاردەیە چ بەشێک و لەسەدی ڕابەرایەتی و کادیرانی ناوەندی حیزب بووە. لەوەش تاڵتر، دەبێت بزانین ئەگەر ناچار بکرایە، لە چ بەشێک و لەسەدی کادیرانی حیزبدا توانایی بابەتیی بەرگرییان لە مارکسیزم و سۆسیالیزم لە بەرامبەر ئەم هێرشەدا دەبوو. لەم قۆناغەدا بەشێک لە شاعیر و موزیکژەنی ئێرانیش بەریەککەوتنیان هەبووە، ناسیۆنالیزمی کوردیش لەرزۆک بووە، هەندێک حکومەت یاسای دژە پەنابەرییان دەرکردووە، هەندێک دۆستی کۆنیش سەرزەنشت کراوە بەهۆی نەدانی پارەی ئەندامێتی و دەتوانن کاریگەرییەکانی ئەمانەش لە ژیانی سیاسی زۆرێک لە هاوڕێیان بیبینن و بەراوردی بکەن. کێشه ی ئێمه له م حیزبه دا ته نیا گه ڕان به دوای وه ڵامدا نییه بۆ مه سه له ی تیۆری و کرده یی خه باتی چینایه تی، به ڵکو ڕاکێشینی سه رنجی کادیره ته قلیدییه کانی حیزب بۆ ئه و پرسانه. جیاوازی سەرقاڵی لەو ئەرکەی کە بۆ خۆمان دیاری دەکەین، لە پێوەرەکانی حوکمدانی پراکتیکی سیاسی و هاوشێوەکانیدا، بەڵگەی جیاوازییە بنەڕەتییەکانی نێوانمانە. دابڕان تاکە ڕێگای بنەڕەتییە بۆ وەڵامدانەوەی ئەم دۆخە.

پێم وایە ئەم ڕوونکردنەوانە بەسە بۆ ئەوەی زەروورەتی جیابوونەوە لە ڕیزەکانی دیکە لە حیزبی کۆمۆنیستی ئێراندا نیشان بدات. ئەمە باسی کۆنی ئێمە بووە. دۆخی ئەمڕۆی جیهان تیشک دەخاتە سەر بەپەلەیی ئەم دابڕانە. بەڵام فۆڕمی تایبەتی ئەم دابڕانە، واتە کشانەوەی من و هاوڕێیانی هاوفکرم لە حیزب بۆ پێکهێنانی حزبێکی سیاسی دیکە، دەرئەنجامی هەڵسەنگاندنێکی تایبەتترە بۆ ئەو ستراتیژییە جیاوازانەی کە دەکرا بۆ جێبەجێکردنی ئەم دابڕانە بگیرێنەبەر. لێرەدا پێویستە ئاماژە بە هۆکارەکانی هەڵبژاردنی ئەم شێوازە تایبەتەی جیابوونەوە بکەین، و هەندێک لایەنی پراکتیکی ئەم کردارە و وردەکارییەکانی بۆ کاتێکی تر بەجێدەهێڵم. پێویستم بەوەیە بۆ خوێنەرانی ناحیزبی ئەم نووسینە ڕوونبکەمەوە کە ئەم ڕوونکردنەوانە لە چەند مانگی ڕابردوودا بە شێوەی جۆراوجۆر لە شێوەی شریتدا بۆ هاوڕێیانی حزبی، وتارێک لە کۆنفرانسی فراکسیۆنکۆمۆنیزمی کرێکاری ، و لەڕونکردنەوە پلینۆمی بیستەمدا هاوڕێیانی ڕێکخستنەکان لێ ئاگادارکراوە.

١- پلانی پێشوومان سەبارەت بە جیاکردنەوەی هێڵە سیاسییەکانی ناو حزب لەسەر بنەمای پلاتفۆرمی ڕوون بە کردەوە نەهاتەدی و هیچ ئومێدێک بۆ کرانەوە لەو بوارەدا نەبوو چونکە لە ماوەی ڕابردوودا سەلمێندرا کە هێڵەکانی تر جیاوازی خۆیان هەیە، تەنانەت وەک تا ئەو جێگایەی سروشتی سیاسییەکەی ڕوونە، ئەوان ڕواڵەتێکی ڕێکخراوەیی و تەنانەت کەسی دەبەخشن و خۆیان لە ڕووبەڕووبوونەوەی سیاسی ئاشکرا بەدوور دەگرن. کۆتایی ئەم پرۆسەیە خۆش نەبوو. وردە وردە تا ئەو ڕادەیەی نەیارەکانمان لە حیزبدا ناچارن بوونی ناکۆکی لەگەڵ ئێمە لە هەڵوێست و هێڵی سیاسی خۆیان بشارنەوە، بە پێی بەرژەوەندییە سیاسییەکانیان، بە هەمان ڕادە، نوقم دەبن لە ناکۆکی و بیانوو بۆ ڕێکخراوەکان. تا زیاتر جیاوازی سیاسی ڕاستەقینە کەمتر دەربکەوێت، چڕبوونەوەی دەربڕینی ڕێکخراوەیی و تەنانەت کەسی لەسەر بنەمای جیاوازییە ناوخۆییەکانی حیزب زیاتر دەبێت. گفتوگۆ ناوخۆییەکانی ئەم دواییە سەبارەت بە شەڕی کەنداو و پێشهاتەکانی کوردستانی عێراق بێ هێچ گومانێک ئەمە دەسەلمێنن. پێدەچێت خۆبەستەملێکراوی ڕێکخراوەیی نیشاندان تایبەتمەندییەکی پراکتیکی زیاتری هەبێت بۆ نەیارەکانمان لەوەی لە پاڵ بۆچوونەکانیاندا بوەستین و دان بە بوونی جیاوازی سیاسیدا بنێین. ئەم پرۆسەیە بێهودەیی پلانی جیابوونەوەی هۆشیارانە و ئارەزومەندانەی هێڵە جیاوازەکان ئاشکرا دەکات.

٢- لە دۆخێکی وادا کۆنگرەی چوارەم لە گرێیەکی لەکارەکان نەکردوە. ئەگەریسیناریۆکانی کۆنگرەی چوارەم، پشتڕاستکردنەوەی تەقلیدی بۆچوونەکانمانە بە زۆرینەی یەکلاکەرەوەی کۆنگرە، ڕەنگە پیاهەڵپژانی زۆر لەسەر پرسە ڕێکخراوەییەکان لەلایەنڕەوتی ناسیۆنالیستیی کورددا، و پاشان بانگەشەی هەڵبژاردن لە ڕاڕەوەکاندا بۆ ئەوەی چەند کەسێک لە هاوڕێ خوازراوەکانی ڕەوتی دیکە لە کۆمیتەی ناوەندیدا. نەک هەر دابەشبوونە سیاسییە ڕاستەقینەکان ڕوونتر نەدەبوونەوە، بەڵکو هەمان ڕادەی جیاوازییە سیاسییەکان کە سەرکردەکانی مەیلەکانی دیکە لە بازنەکانی دەوروبەریاندا دەریدەبڕن، بێدەنگ دەکرا. تا ئێستا ئەمە پراکتیکی هێڵەکانی تری ناو حیزب بووە. بە پێچەوانەی خواستی ئێمە، کۆنگرە بە دەربڕینی دڵسۆزی بەهێزی نەیاران بۆ بۆچوونەکانمان، تەنانەت بە ورەی ڕەخنەگرانەی چەند کەسێکی کەم لە بواری ڕێکخراوەکاندا، ژیانێکی نوێی بە وێنەی درۆی ڕیزبەندی سیاسی بەخشی.

٣- پێویستی دابڕانی سیاسی تەنها لەلایەن ئێمەوە وروژێندرا. بۆ هێڵەکانی تر و هەڵسوڕاوەکانیان لە ئاستە جیاوازەکاندا، لە کۆمیتەی ناوەندییەوە تا یەکە ناوخۆییەکان، پاراستنی یەکێتی ڕێکخراوەیی لەگەڵ بزووتنەوەکەمان تا ئەم خاڵە زۆر گرنگ بووە. چەپی ڕادیکالی تەقلیدی لە حیزبدا ئاڵایەکی سەربەخۆی نییە و ناتوانێت خۆی وەک بزووتنەوەیەکی ڕێکخراوەیی لە گۆڕەپانی کۆمەڵایەتیدا پێناسە بکات. ئەمەش بەشێکە لەو چەپانەی کە لەم قۆناغەدا ئاسۆ و پلانی کاری کۆمۆنیستی نییە و لەژێر فشاری دژە کۆمۆنیزمدا بە ناچاری لە باشترین حاڵەتدا ئەتۆمیزە دەکات. ڕەوتی ئەگەری زیاتری بزووتنەوەکەیان، وازهێنانە لە مارکسیزم وەک هەڵوێست و سۆسیالیزم وەک بزووتنەوەیەکی پراکتیکی. حیزبی کۆمۆنیست بۆ ئەم کۆمەڵە کادیرە وەسیلەیەکی گونجاوە بۆ پاراستنی شوناسی چەپ وەک کەسانی دیاریکراو و بەدەستهێنانی دەرفەتی هەڵبژاردنی تاکەکەسی سیاسی. بۆ ناسیۆنالیزمی کورد، هەڵبژاردنی جیابوونەوە پێویستی بە بوونی هەلومەرجی بابەتیی گونجاو هەیە لە بزووتنەوەی کوردستاندا، کە دەبێتە هۆی پێکهێنانی دەستبەجێی ڕێکخراوێکی ناسیونالیستی چەپ کە قەبارەی ڕێکخراوەیی بەرچاوی هەبێت. دابڕان لە حیزبی کۆمۆنیست بۆ ئەم ڕەوتە ناتوانێ بە پلەیەک دوورکەوتنەوە لە کۆمۆنیزم بە گشتی و چوونە ناو ڕادیکالیزمی نەتەوەیی لەگەڵدا بێت. تا ئەو مەرجە بابەتیانە نەبن، خوازراوترە لە حزبی کۆمۆنیستدا بمێنێتەوە و وێنەی خۆی وەک کادیری سیاسیی ڕێکخراو کە بەشدار بووە لە ڕوداوەکانی کوردستاندا. ئەمڕۆش دەرکەوتووە کە بوێری هێڵی ناسیۆنالیستی کورد لە حیزبی کۆمۆنیستدا پەیوەندییەکی ڕاستەوخۆی لەگەڵ بزووتنەوەی ناسیۆنالیزمی کوردی لە ناوچەکەدا هەیە. کۆکردنەوەی گشتی ئەم دواییەی کۆمەڵگەی کوردستان و خستنەڕووی پرسی کورد لەسەر ئاستی جیهان، ئەم ڕەوەی بۆ ماوەیەک گەشبینی کرد و ڕێگەی دا "ماندوێتی پلینۆمی ١٦" تا ڕادەیەکی دیاریکراو لەبیر بکرێت. ئەمڕۆ پێدەچێت دیسان ئاسۆی جیابوونەوەی خۆبەخشانەی ئەم بزووتنەوەیە لە حیزب تاریک بووبێتەوە.

بەڵام مەیلەکانی تر جوداخوازییان ناوێت و چاویان لە خەتی ئێمە و بەتایبەت خۆمان وەک کەسانی دیاریکراو وەک تاکە بەدیلێکی ڕاستەقینە بۆ پاراستنی بناغەی ئەو حزبەی کە موڵک و ماڵی خۆی بۆ ئەوان هەیە. نەک هەر ئەمە، بەڵکو ئەوەش دەزانن کە داننان بە بوونی جیاوازی سیاسی لە دەستی ئێمەدا دەبێتە هۆی ئارگیومێنتێک بۆ داواکاری ڕەوای کشانەوەی ئەو ڕەوتە لە حیزب. ئەمە تێکەڵەیەک لە تیژترین هێرشی شەخسی سەرکردەکانی ئەم جەریانە بۆ سەر ئێمە و لە هەمان کاتدا ئەستوورترین سوێندخواردنی بۆچوونەکانمانە.

ڕۆیشتنمان لە حیزب بەشێوەیەکی سیاسی و پرەنسیپی ئەم بنبەستە دەشکێنێت. لە کۆتاییدا پێویستە ئەو بزووتنەوەیەی کە پێداگری لەسەر جیاوازییە سیاسییەکانی دەکات، پێشەنگی جیابوونەوە بگرێت. ئەمڕۆش ئەمە ڕوویدا.

٤- بیرۆکەی پاکسازی بیرۆکەیەک بووە کە بەردەوام لەلایەن لایەنگران و نەیارانی ئێمەوە لەم ماوەیەدا لەبەردەم ئێمەد دانراوە. یەکێکیان بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕێت بۆ دیاریکردنی ئەرکی حیزب، ئەوی دیکەشیان کردوویەتی بە پرسێک بۆ دەستپێکردنی ئارامکردنەوەی ڕێکخراوەیی. لە ژمارەی یەکەمی کۆمۆنیستی دوای پلینۆمی ١٨، گوتم پاکسازی هێڵی ئێمە و ئامرازی ئێمە نییە لەم ململانێیانەدا. ئێمە دابڕانێکی سیاسی و هۆشیارانەی هێڵەکانی ناوەوەی حیزبمان دەوێت. بێگومان ئەم لێدوانە نەیتوانی ڕێگری لە کۆمەڵێک کادیر بەتایبەتی لە نێو مەیلی میللی کوردبکات، بۆ ماوەی دوو ساڵ کە زەنگی هەر پۆستەچییەک وەک فەرمانی دەرکردن لە خەیاڵدا بخەینە بەرچاو و بەردەوام خۆڕاگریمان بخەینە بەر تاقیکردنەوە. بەڵام ئێمە بە دڵسۆزی ئەم هێڵە ماینەوە. لێرەدا دەمەوێت ئاماژە بە چەند خاڵێک بکەم سەبارەت بە بێهودەیی و زیانبەخشی کۆتایی پێهێنانی ڕێکخراوەیی لەم دۆخە تایبەتەدا لە وەڵامی ئەو هاوڕێیانەی کە دەڵێن "ئەمە حزبی ئێمەیە، بۆچی ناڕۆن؟"

یەکەم: پاککردنەوەی مرۆڤەکان ناتوانێ هەمان دەرئەنجامی جوداخوازی سیاسی بەرهەم بهێنێت. جودایی سیاسی ئەرێنییە و نەرێنی نییە. هەرکەسێک لەسەر بنەمای بیروباوەڕی خۆی ڕێگای خۆی دەگرێتەبەر، هەربۆیە پاککردنەوەیەکی جددی و قووڵ دەبێتە پراکتیکی. کەرامەتی مرۆڤ و پێگەی یاسایی یەکسانیان لە کاتی جیابوونەوەدا دەپارێزرێت. جگە لەوەش ڕوونکردنەوەی مەیلی ئەرکەکانی داهاتوویان لە ستاتۆی ڕێکخراوە سەربەخۆکانیاندا لەکاتی سنووردارکردنی سیاسیدا پشکنینی بۆ دەکرێت و پچڕانێکی سیاسیی بنەڕەتیتر لە نەریتی هێڵەکانی دیکەوە ڕوودەدات. لە لایەکی دیکەوە پاڵاوتنی تاکەکەسی، تەنانەت ئەگەر لەسەر بنەمای سەربەخۆیی ڕاگەیەندراوی مرۆڤەکان بە دێڕی تایبەت و نووسراوەوە بێت، هێشتا بە حوکمدانی بابەتیی و پێوەری ئارەزوومەندانە ئالودە دەبێت. بەم شێوەیە خەڵک زەلیل دەکرێن. ئه گەر له دەرەوەی حیزب ئاسۆی چالاکی له به رده میاندا نەبینن، کەلەم حاڵه ته دا زۆر ڕاسته ، کەش و هەوای دووڕوویی و خۆشکاندنەوە گه شه ده بێت. کۆتای پێهێنانێکی لەو شێوەیە جێپەنجەی خۆی لەسەر هەستی ڕاستودروستی ئەو کەسانە بەجێدەهێڵێت کە دەمێننەوە. پاڵاوتنی تاک، لەم حاڵەتە ڕوونەدا کە نەک تەنها تاکەکان بەڵکو لە بنەڕەتدا نەریت و بیروباوەڕ و تێڕوانینی سیاسی جیاواز ڕووبەڕوو دەبنەوە، ئەم کەموکوڕییە بنەڕەتییەی هەیە کە تەنها لە تاکەکاندا بەدوای ئەمانەدا دەگەڕێت و سیمای کۆمەڵایەتی ئەو ڕووبەڕووبوونەوانە پشتگوێ دەخات. تەنیا دابەشبوون و دابڕانی سیاسیی بیرلێکراوە و هۆشیارانە دەتوانن گواستنەوەی ڕاستەقینە لە نەریتێکی خەباتگێڕییەوە بۆ نەریتێکی دیکە بکەنە مومکین.

دووەم: کۆتایی پێهێنان و ڕەواوی و ناڕەوایی دەبێتە بەشێک لە مێژووی ڕاستەقینەی ئەو حزبەی کە دەمێنێتەوە. ئەمەش لە کەشوهەوای دژە کۆمۆنیزمی ئەمڕۆدا، کە بازاڕێکی فراوانی بۆ کۆمۆنیزمی ڕێکخراو هەیە، زۆر زیانبەخشە. ئەو حیزبەی لەم کۆتایی پێهێنان سەرهەڵدەدات دەبێت خۆی بۆ ماوەیەکی دوورودرێژ ئامادە بکات بۆ وەڵامدانەوەی ئەو تۆمەتانەی کە لە هەموو لایەکەوە فڕێدراونەتە سەری، بۆ ئەو شێواندنە گەورانەی کە لەسەر بنەمای ئەمە لە مێژوو و ناسنامەی سیاسی خۆیدا دەکرێت و بە بۆچوونی منیش دەیکات بە ئاسانی لەم قۆناغە ڕزگارت نەبێت. بەداخەوەپرۆسەی شێواندنی مێژووی ئەم حیزبە لە گۆشەوکەنارەوە لەم دواییانەدا لە ئاستە باڵاکانی خودی ئەم حیزبەوە دەستی پێکردووە. ئەو ڕاستییەی کە گوایە هەستی پێدەکەین سەبارەت بەم پاککردنەوەیە بەس نییە. جیهانی بۆرژوازی لە دەرەوە سەرمایەگوزاری لەم ڕوداوە دەکات. ئەمە ئەو جیهانەیە کە لە بەر چاوی ئێمەدایە، لە دەمی کۆمەڵێک ڕۆژنامەنووسی تازەپێگەیشتووەوە، لینین کە دیلێتی گەلانی ڕووسیای تزاری هەڵوەشاندەوە، بە ستەمکاری نەتەوەیی دەزانێت و خەڵک بەقەبارەیەکی گەورەخەریکی بە باوەڕکردنن بەم شتە. ئەو نامیلکانەی کە حیزب بڕیارە دواتر بینووسێت و لە وەڵامی پاکتاوکردنەکانو شێواندنەکانی ماسمیدیای بۆرژوازی و مێژوونووسە ساختەکانیدا، ڕوون دەکاتەوە، تەنانەت ناتوانن وەڵامی گۆشەیەکی ئەم ئاماژە گشتییە بدەنەوە. من وازلەبەفیڕۆدانیئەو وزەیەی دەهێنم کە دەبێ لە نووسینی ئەو جۆرە بەرگریانە لە حیزبی سەرفبکرێت.

سێیەم: ئەگەر من بەشێکی زۆر لە کادیرە کۆنەکان و تەنانەت دامەزرێنەرانی ئەم حیزبە پاک بکەمەوە کە هێشتا هەندێکیان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە خودی ونبووی خۆیان لە باسەکانی کۆمۆنیزمی کرێکاریدا دۆزیوەتەوە، ئەوا حەزی شەخسیی من ئەوە دەبێت کە خۆم بچم. ئەم هەڤاڵانە جێگای منیان لە دونیادا لەدەست نەداوە. هێزی شۆڕشگێڕی سەرەکی کە من بەدوایدا دەگەڕێم لە دەرەوەی ئەم حیزبەیە. زۆربەی ئەو مارکسیستە بەسۆز و بەتوانایانەی کە دەبێ لە بەردەم ئەم شۆڕشە چینایەتییە بوەستن، دەبێ لە دەرەوەی ئەم حیزبە بدۆزرێنەوە. پاککردنەوەی ئەرێنی و دوورکەوتنەوە و کۆکردنەوەی کەسانی هاوفکردا ڕێگەیەکی پرەنسیپیتر و کەمتر قورستر و ڕاستەوخۆترە بۆ ئەو ئامانجەی کە من بەدوایدا دەگەڕێم.

به ڵام میتۆدی پاککردنه وه ڕێگه یه ک نییه به ڵکو تەڵەیه لەبەردەمماندا و سەرمایه بۆ نەیارانی کۆمۆنیزم و ڕێکخستنی کۆمۆنیستی له کۆمه ڵگادا دابین ده کات.

٥- دەوترێت ئەمە حزبی ئێمەیە و نابێ چاوپۆشی لە ئیعتبار و کاریگەری و ئیمکاناتەکانی بکەیت. منیش پێم وایە ئەمە حزبی ئێمەیە. بەڵام کۆمەڵگاش ئەمە دەزانێت. کاریگەری و ئیعتباری ئەم حیزبە لە ئاسمانەوە نەهاتووە. دەرئەنجامی کاری مرۆڤە کۆمۆنیستەکان و ڕێبازێکی سیاسی دیاریکراوە. ئه م حیزبه له سەر مۆدێلی کۆمۆنیزمی ئێمه خۆی به کۆمه ڵگا ناساند و له چینی کرێکاردا ئیعتباری به ده ستهێنا. وە بە بۆچوونی من ئەگەر ڕواڵەتی یاسایی مەسەلەکە ئەوە بێت کە ئێمە لە حیزب دەڕۆین، واقیعی کۆمەڵایەتی و سیاسی ئەم ڕووداوە ئەوەیە کە ئەوەی لەمەودوا خۆی بە حزبی کۆمۆنیست ناودەبات، ئەو کەسەیە کە ئێمەی بەجێهێشتووە. وە ئەم ڕۆشتنە زۆر لەمەوبەر دەستی پێکردبوو. بۆ هەر چاودێرێکی حزبی کۆمۆنیست، هیچ پرسیارێکی جددی نییە کە حزبی داهاتوومان لە کوێی کۆمەڵگادا دەوەستێت و چی دەڵێت و چی دەکات. ئەگەر لەدەرەوەی ئێمە هیچ ناڕوونییەک هەبێت ئەوە حزبی ئێستا لە کوێ دەبێت دوای ئەوەی ئێمە ڕۆیشتن. ئێمە ناتوانین زیاتر لەوەی ئێمە و هێڵەکەمان لە کۆمەڵگادا هەیەتی کریدت لەگەڵ خۆماندا ببەین و بە وازهێنان لە حیزب ئەو کاریگەری و کریدتەش ڕادەستی کەس ناکەین. کۆمەڵگای دەرەوەی ئێمە، لە کرێکارانی ئاشنای حیزب و گرووپە سیاسییە چەپەکانەوە تا دەگاتە حیزبە بۆرژوازییەکان و چاودێرانی سیاسی، لەگەڵ ئەوەشدا بە شێوەیەکی بابەتیانەتر لە ئێمە و حیزبی کۆمۆنیست دەڕوانن و حەتمەن، بە پێچەوانەی هەندێک هاوڕێ کە بەنکوڵیکردنی سەرسەختانە لە شتەکان بۆ ڕازی کردنی دڵی خۆیان بە کافی دەزانن، لەگەڵ واقیعەکانی بوونی سیاسی حزبی داهاتووداڕووبەڕووبوونەوە. بۆیە من بچوکترین خەمی لەدەستدانی کاریگەری و دەسەڵاتی سیاسیم نییە. دەزانم ناوەندە بۆرژوازی و وردەبورژوازیە ئێرانی و غەیرە ئێرانی بە کان ڕێک ڕۆیشتنی ئێمە بە ڕۆیشتنی "کەلەڕەقە" مارکسیستی و "یەکلایەنە ڕوانینی" کرێکاری حزبی کۆمۆنیست دەزانن و هەوڵ دەدەن حیزبی داهاتوومان گۆشەگیر بکەن و بیکەنە ئەو حزبەی کە ماوەتەوەخۆشەویست بکەن. بەڵام ئەمە خاڵی بەهێزی ئێمەیە و دەبێتە فاکتەرێک بۆ فراوانکردنی کاریگەریمان لە چینی کرێکار و بزووتنەوەی سۆسیالیستیدا.

پرسی ئیمکاناتی حیزب بەتەواوی یاساییە. بە بڕوای من کەسێک کە لە حیزبی کۆمۆنیست دەربچێت، لەڕوی یاساییەوە ناتوانێ داخوازییەکی سەبارەت بە ئیماکاناتەکانی ئەم حیزبە هەبێت. بێگومانلە دەرەوەی لایەنی یاسایی، لایەنێکی پرەنسیپی و سیاسی هەیە. بەڵام داننان بە مافی سیاسی ئەو کەسانەی کە جیا دەبنەوە، بە تەواوی پەیوەستە بە خودی حزبی کۆمۆنیستەوە. لە ڕوانگەی یاساییەوە، بە تەواوی ئازادە لە دانپێدانانی فەرمی بەم مافە یان نا. من بە وەک خۆم نەک هەر ئەوە دەزانم کە هەموو ئەو ئیمکاناتانەی کە هەن هی حزبی کۆمۆنیستن و هیچ داواکارییەکم لەو بارەیەوە نەکردووە، بەڵکو لە ڕوانگەی سیاسییەوە پێموایە پاراستنی تەواوی ئەو ئیمکاناتانە بە قازانجی حزبی نوێ دەبێت . ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە هەڵبژاردنی سیاسی ڕاستەقینەیە بۆ هەڵسوڕاوانی حزبی گونجاوتر بکات. هەرکەسێک دەیەوێت بچێتە ناو حزبەکەمانەوە پێویستە ئاگاداری سنوورداربوونی پێویستیەکانمان بێت و خۆی بۆ ماوەیەک لە هەوڵدان بۆ دروستکردنی سەرەتاییترین پێویستیەکان بۆ ئەم حیزبە ئامادەبکات. تەنها لە یەک حاڵەتدا داواکارییەکمان بۆ پێویستییەکانی حیزب کرد، ئەویش پەیوەندی بە دابینکردنی پێداویستییەکانی ژیانی کورتخایەن و بەرگریی ئەو هاوڕێیانەی لە ئۆردوگاکانی کۆمەڵە جێگیرکراون کە لە حزبی کۆمۆنیست دابڕاون. پێشنیاری ئەم داواکاریەش پێویست بوو چونکە لەم حاڵەتە تایبەتەدا بەهۆی هەلومەرجی تایبەتی کار و ژیانی ئەو هاوڕێیانە، هیچ ئەگەرێک نییە بۆ توانای هەبوونیانلە کورتخایەندا.

٦- جیابونەوەی ئەمڕۆ دووکەرت بوونی حزبی کۆمۆنیست نییە. هەروەک چۆن بە شێوەی جۆراوجۆر و لە پلینۆمی بیستەمدا وتم، لە ڕوونکردنەوەی ڕەسمی هۆکاری جیابوونەوەمدا، جیابوونەوەم جیابوونەوەیەکی تاکەکەسییە لە حیزبی کۆمۆنیستی ئێران بە مەبەستی پێکهێنانی حیزبێکی کرێکاریی کۆمۆنیستی. بانگەوازی جیابوونەوەم بە هیچ کام لە ئەندامان و هەڵسوڕاوانی حیزبی کۆمۆنیست نەداوە و نایدەم، هەروەها هانی هیچ کەسێکم نەداوە و نادەم بۆ جیابوونەوە لەو حیزبە. هەر لە سەرەتای گەیشتن بەم بڕیارە، بە هاوڕێیانی حیزبی خۆم و بە هاوڕێیانی مەکتەبی سیاسیم ڕاگەیاند کە بڕیارەکەی من کۆتاییە و دەتوانن خۆیان بڕیاری تاکەکەسی یان بەکۆمەڵ سەبارەت بەو کارە بدەن. لەم ماوەیەدا تەنانەت یەک هەنگاویشم نەناوە بۆ ئەوەی کەس ڕازی بکەم کە یاوەریم بکات لەم بزووتنەوەیەدا، تەنانەت خۆم لە هەر گفتوگۆیەک لەگەڵ هاوڕێ کۆن و نزیکەکانم کە گومانێکی وا بەجێبهێڵێت، خۆم بەدوور گرتووە. لە کۆنفرانسی فراکسیۆنەکەدا جەختم لەوە کردەوە کە کارەکەم بە مانای بانگەوازکردن نییە بۆ دابەشبوونی فراکسیۆن و بڕیار نییە حزبێکی نوێ لەلایەن فراکسیۆنەوە پێکبهێنرێت. من وەک خۆم تەنیا پێشوازی لە هاوڕێی ئەو کەسانە دەکەم کە دەیانەوێت سەربەخۆ لە هاندان و لەسەر بنەمای زانینی خۆیان لە واقیعە سیاسییەکانی حیزب و جیهانی ئەمڕۆ ئەم ڕێگایە هەڵبژێرن. من هیچ ئیدیعایەکم لەسەر میراتی سیاسی و ماددی حزبی کۆمۆنیست نییە، شانازی بەو کارانە دەکەم کە لە حزبی کۆمۆنیستدا کردوومانە و دان بە مافی ئەو کەسانەدا دەنێم کە دەیانەوێت لە دوای ئێمە لە حیزبدا بمێننەوە و بەم ناوەوە کار بکەن. بۆ من ئەم هەڵوێستە لە پێویستی و خۆبەزلزانینی ئەخلاقی نییە. بەڵکو لەبەر ئەوەیە کە ئاسانکاری بۆ پێکهێنانی حیزبی داهاتوو دەکات لە ژینگەیەکی سیاسیدا کە لەسەر بنەمای پرەنسیپەکان دامەزراوە و شوناسێکی سیاسی شەفافتری پێدەبەخشێت.

لە هەمان کاتدا گومانم نییە کە ڕاگەیاندنی جیابوونەوەم لەگەڵ گۆڕانی بنەڕەتی لە حیزبی کۆمۆنیست دەبێت و نەک هەر کەسە هاوبیرەکانم لەم حیزبەدا ئەم حیزبە لەگەڵ مندا جێدەهێڵن، بەڵکو بۆ مەودای بەرفراوانتر لە گومانی جددی سەبارەت بە یەکڕیزی و ئایندەی حیزبی کۆمۆنیستی.ئێران و توانای سەرکردەکانی داهاتووی لە ڕێنوێنی و بەڕێوەبردنی کاروباری حیزب. بۆیەکۆمیتەی ناوەندیی حیزب و بەدوای پلینۆمدا، سەرجەم ڕێکخراوەکانم ئاگادار کردەوە، بۆ ئەوەی هەمووان کاتی پێویستیان هەبێت بیر لە هەڵبژاردەی سیاسی بکەنەوە و خۆیان بۆ ئەرکە کردەییەکانی داهاتوو ئامادە بکەن. بەم شێوەیە ئێمە ئامادەیی خۆمان ڕاگەیاند بۆ کارکردن لە قۆناغێکی ئینتقالیدا، تا پلینۆمی بیست و یەکەم، و ڕێکخستنی جیابوونەوەیەکی ڕێک و پێک بە کولتوورێکی سیاسی هاوتەریب لەگەڵ بنەما کۆمۆنیستییەکان.

٧- چەند هەفتەیەک پێش پلینۆمی بیستەمی کۆمیتەی ناوەندی، دەقی نووسراوی ڕاگەیاندنی دەستلەکارکێشانەوەی نزیک ڕوودانم دا بە حیزب تا لە پلینۆمدا باسی لێوە بکرێت. هەروەها ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی حیزبم لە بڕیارەکەم ئاگادار کردەوە. لە پلینۆمەکەدا بە کورتی باسم لە هۆکارەکانی دەستلەکارکێشانەوەم کرد. لە لایەن هاوڕێیانی ئێستاوە هیچ دژە باس و پرسیار و سەرنجێک لەسەر ئەم بڕیارە نەهاتە ئاراوە. لە وەڵامی پرسیاری یەکێک لە هاوڕێیاندا هەریەک لە ئامادەبووان بە کورتی کاردانەوەی خۆیان بەرامبەر بەم بابەتە ڕاگەیاند. من و هاوڕێیانی تری مەکتەبی سیاسی هێشتا تا پلینۆمی بیست و یەکەم، کە بە فەرمی لە حیزب دەکشێینەوە، خۆمان بۆ ئەم دەستەیە کاندید دەکرد و وەک لە ڕاپۆرتی کۆتایی پلینۆمدا هاتووە، دوو کەسمان بە کۆی دەنگ و دوو کەسمان بە ١١ دەنگ دەنگمان دا. ئێمە لە ١٥ دەنگی یەکلاکەرەوەی ئێستا هەڵبژێردراینەوە بۆ مەکتەبی سیاسی. ئامانجی مانەوەمان لە مەکتەبی سیاسی سەرەتا ئەوە بوو کە بە ڕوونی ئەوە بڵێین کە کشانەوەی ئێمە لە حیزب بە هۆی هیچ فشارێکی ڕێکخراوەیی هێڵەکانی دیکەی ناو حیزب یان بوونی قەیرانی سەرکردایەتی لە حیزبی کۆمۆنیسدا نییە، بەڵکو جیابوونەوەیەکی سیاسیی دڵخوازانەیە. دووەم: با گەرەنتی ئەوە بدەین کە پڕۆسەی دابڕانی تەشکیلاتی لە حیزبدا، وەک ئەوەی شایستەی حیزبی کۆمۆنیستی ئێرانە، بە شێوەیەکی پرەنسیپی و ڕێکوپێک بەرەوپێش دەچێت و هەرجۆرە پشێوییەک ، کە نەک تەنیا زیانی سیاسی بە هەموو ئێمە دەگەیەنێت کە ئەمڕۆ لەحزبی کۆمۆنیستیدا چالاکین ، بەڵکو دەتوانێت ببێتە هۆی زیان و لێدانی ماددی بە حزبە. ڕونەدات.

سێیەم: با چاودێری ڕەنگدانەوەی پرسەکانی ئەم دابڕانە لە ئۆرگانەکانی حیزبدا بکەین و ڕێگری لە شێواندنی وێنەی سیاسی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران لەو نەریتە دواکەوتووانە بکەین کە بە ناچاری لەم جۆرە هەلومەرجەدا بوار بۆ گەشەکردن دەدۆزنەوە. و لە کۆتاییدا، چوارەم، ئێمە پێمان وابوو تا ئەو کاتەی حزبی کۆمۆنیست بەو پێکهاتەیەی ئێستایەوە بوونی هەیە و خۆمان بە هەڵسوڕاوی ئەو دەزانین، پێویستە وتەبێژە سیاسییەکانی ئەو هێڵە کە تا ئەمڕۆ هێڵی فەرمی حزبی کۆمۆنیست بووە، نوێنەرایەتی ئەم حیزبە بکەن لە ڕووی سیاسییەوە و سەرکردایەتی حیزب لە دەستی باڵی چەپدا دەمێنێتەوە. لە پلینۆمی بیست و یەکەمدا، دوای خستنەڕووی ڕاپۆرتی ڕێوشوێنەکانی قۆناغی ئینتقالی، بە فەرمی لە حیزب دەکشێینەوە و بەرپرسیارێتی چالاکییەکانی حزبی کۆمۆنیست ڕادەستی ئەوهاوڕێیانەی لە کۆمیتەی ناوەندیدا مانەوە دەکەین.

پێکهێنانی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی ئێران لە کۆتایی بیست و یەکەمین پلینۆمی کۆمیتەی ناوەندی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران ڕادەگەیەنرێت. دەزانم ڕاستتر دەبێت ئەگەر لە پلاتفۆرمێکی جیاوە ڕوونکردنەوەیەکی زیاتر لەسەر حیزبە نوێیەکە بدەم، هەروەها بۆچوونی خۆم سەبارەت بە چارەنووسی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران دوای کشانەوەی ئێمە و شێوازی مامەڵەکردنمان لەگەڵیدا بدەم.

جیابونەوەمان تاکە ڕێگای گەیشتن بە ئامانجی سەربەخۆیی و سیاسەتی کۆمۆنیزمی کرێکاری و حیزبێکی کۆمۆنیستی کرێکاری یەکگرتوو نەبوو. دەکرا چەند ساڵێکی تر لەسەری ئەم حیزبەدا بیت، موناقەشەی بکەیت، بنووسێت، بڕیاردەربکەیت، "ناڕوونی لابەریت"، "فێر بکەیت"، بزووتنەوەی سۆسیالیستی و کرێکاری لە حیزبدا بەهێز بکەیت، مەیلەکانی دیکەی گۆشەگیر بکەیت، پاک بکەیتەوە و شتی تر. ڕەنگە لە کۆتاییدا سەرکەوتوو بین. بەڵام کێشەکە هەمان "چەند ساڵێک"ە. ئێمە ئەم ساڵانەمان نییە. لە وەڵامی ئەوانەی سبەی لێمان دەپرسن، لە ساڵانی تاریکدا چیتان کرد کە کۆمۆنیزم و لەگەڵیدا کەرامەتی ئنسانیان خستبووە بەر هێرش، لەو ساڵانەی کە کرێکار بوون دیسان بە مانای بێبەشبوون و زەلیل بوون دەناسان چیتان کرد، ناتوانین وەڵام بدەینەوە، " بڵێین ئێمە سەرقاڵی ". چاکسازی بووین لە حزبەکەماندا”. جیهان بە هەموو فراوانییەکەیەوە ئامادەیە پێشوازی لەو کۆمۆنیزمە ئیرادەدار و ڕۆشنگەرە بکات کە دەیەوێت ئەمڕۆ سەرلەنوێ دەستپێبکاتەوە.


مەنسور حیکمەت