دوا پەردە:
هەندێک یاداشت سەبارەت بە قەیرانی سیاسی ڕێژیمی ئیسلامی

۳ - سەرهەڵدانی جەمسەری سێیەم

بەڵام وەک وتمان دۆخی ئابووری ئێران، و بزووتنەوەی ڕووخاندن کە سەربەخۆ لە کارلێکەکانی نێوان فراکسیۆنەکانی حکومەت گەشە دەکات و فراوان دەبێت، بوارێکی ئەوتۆ بۆ ئەم سیناریۆی کات بەفیڕۆدانە ناهێڵێتەوە. دوای هەر خولێک لە فراکسیۆنە سازشکارەکانی ئۆپۆزسیۆن، ئەوە ئەم خەڵکە و بزووتنەوەی ڕووخاندنن کە هەنگاوێک بەرەو پێشەوە دەنێت. لەگەڵ هەر خولێکدا هاوسەنگی هێز لە نێوان خەڵک و حکومەتدا دەگۆڕێت بە زیانی تەواوی حکومەت. لە حاڵێکدا کە هەردوو حیزب و هەروەها ئۆپۆزیسیۆنە دووی خوردادیەکان و میدیای نێودەوڵەتی هەوڵی زۆر دەدەن بۆ وێناکردنی دیمەنی سیاسیی ئێران وەک دیمەنێکی ململانێی نێوان لایەنگران و نەیارانی ئەوەی پێی دەڵێن "چاکسازییەکانی خاتەمی"، لە ماوەی ساڵی ڕابردووی ئەوێدا ئۆردوگایەکی بەهێزە دژی هەردووکیان، دەرەوەی ئەم دوو جەمسەرە سیاسییە حاشا هەڵنەگرن. ڕووداوەکانی مانگی حوزەیران، شەپۆلی ناڕەزایەتی جەماوەری لە چەند مانگی ڕابردوودا لە شارە جۆربەجۆرەکان و ئێستاش گۆڕینی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری بۆ بابەتی پڕوپاگەندە و ئاژاوەی ڕۆژانە لەلایەن وتاردەرانی حکومەت و میدیاکان لە ئێران، چ لە باڵی ڕاستەوە و چ لە لایەن دووی خوردادییەکان، وێنەیەکی تەواو جیاوازە لە دۆخی سیاسی ئێران بە بەراورد بە چوار ساڵ لەمەوبەر. ئێستا حکومەت خۆی بە ئاشکرا دان بە بوونی ئەم هەڕەشەی ڕووخاندن و ئەم جەمسەرە سێیەمدا دەنێت. لە ڕادیۆ و تەلەفزیۆنەکانی حکومەتدا دروشمی ڕووخاندنی حکومەت پەخش کراوە. خامنەیی لە نوێژی هەینیدا دەچێتە مینبەر دژی کۆمۆنیزم و مارکسیستەکان، ئەو دوو فراکسیۆنە یەکتر تۆمەتبار دەکەن بەوەی کە ئاویان فڕێداوەتە ناو میلەی ئۆپۆزیسیۆنی دژە ئایین و بەتایبەت حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری. لە کاتی هەڵبژاردنی خاتەمی لە چوار ساڵی پێشوودا زۆر باسی جەمسەرێک و هێزی سێهەم نەدەکرا. لە دۆسیەی مانگی ئەمساڵدا حكومەت لە زاری هەردوو فراكسیۆنەوە دانی بە بوونی مەیلێكدا ناوە كە سەرەڕای خواستی هەردوولا ناڕەزایی هێنایە سەر شەقام و لە دژی ئەو مەیلە هەڕەشە و تۆقاندنیان دەستپێكرد. لە قۆناغی دوای كۆنفرانسی بەرلین تەنانەت حكومەت ناچار بووە مامەڵە لەگەڵ ناسنامەی سیاسی و رێكخراوەیی ئەو گروپ و هێزانەی كە لەم جەمسەری سێیەمدا بەشدارن و بۆ یەكەمجار دوای ساڵانێك باس لە بوونی بزووتنەوەیەكی "ڕووخێنەر" بكات و ئۆپۆزسیۆنێکی کۆمۆنیستی لەبەردەمیدا، ململانێ لەگەڵ ئەم جەمسەرەدا بخاتە ڕێزبەندی پڕوپاگەندەی دامەزراوەکانی و قسەکەرانی.

هەروەها ئەم دۆخە بە خێرایی دەگۆڕێت. حیزبەکانی دەرەوەی حکوومەت و دژ بە هەموو ڕێژیمی ئیسلامی لە ناوەندی سەرنجی خەڵک و کۆمەڵگا و بە ناچاری خودی حکوومەتی ئیسلامی دەبن. دوو جەمسەری باڵی ڕاست - دووی خورداد بە خێرایی جێگەی خۆی دەداتە وێنەیەکی هەمەچەشنتر و فرەلایەنتری سیاسەت لە ئێراندا. ڕووداوەکانی ئەم دواییە بەم مانایە بە تایبەتی گرنگ بوون، چونکە کۆتایی بە چیرۆکی کۆنی دژایەتی "ناوخۆیی" و "دەرەکی" هێنا. دەرکەوت کە "ئۆپۆزیسیۆنی دەرەکی" کە لە ووشەی دووەمی خوردادی و میدیای رۆژئاوادا ناونیشانێکە بۆ وەسفکردنی نەیارانی هەردوو فراکسیۆن. هێزێکی "ناوخۆیی" لەڕادەبەدەر بەهێزە کە ڕاستەوخۆ لە چارەنووسی دەسەڵاتی سیاسی ئێراندا دەوری هەیە.خولی نوێی ڕووبەڕووبوونەوەی فراکسیۆنەکان کە بە پێشکەوتنی هەڵبژاردنی خوردادییەکان دەستی پێکرد و بەرپەرچدانەوەی بەرفراوانی باڵی ڕاستی لێکەوتەوە، ئێستا بۆ قۆناغێکی دیکە لە خاڵی سازان نزیک دەبێتەوە. چەند رۆژی داهاتوو و راسپاردنی پەرلەمانی شەشەم تایبەتمەندییەكانی ماوەی چەند مانگێك دیاری دەكات. بەڵام شتێک دڵنیایە. لەم خولە نوێیەدا جەمسەری سێیەممان بە زیندوویی و چالاک لە دیمەنی سیاسیی ئێراندا دەبێت. چەواشەکاریەکانی ڕۆژنامەکانی دووی خوردادیەکان دژ بە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری و لایەنگرانی ڕووخاندن بە شێوەیەکی ڕەمزی دەسپێکی ئەم قۆناغە نوێیە ڕادەگەیەنن. سەردەمی کۆتایی هاتنی "بەڵێ یان نەخێر" لەسەر هەمان کاغەز کۆتایی هاتووە. سیاسەت لە ئێران بە ئامادەبوونی سەربەخۆی خەڵک دەست پێدەکات.

چ هێز و بزووتنەوە و حزبێکی سیاسی لەم سەردەمە نوێیەدا بەرز دەبێتەوە؟ چ ڕەوتێک کاریگەری لەسەر چارەنووسی داهاتووی ئێران دەبێت؟ ململانێکانی داهاتووی کۆمەڵگا لە نێوان کام هێزدا؟ لە دەرەوەی حکومەت و بەرگریکارەکانی، سێ ڕەوتی کۆمەڵایەتی سەرەکی دروست دەبن. پێویستە بە وردی گرنگی بە هەر سێ ئەمانە بدەین.

(بەردەوامە)

مەنسور حکمەت

ئینتەرناسیۆناڵی هەفتانەی ژمارە ٢
٣٠ی ئایاری ١٣٧٩ - ١٩ی ئایاری ٢٠٠٠

وەگێڕانی بۆ کوردی:کاوە عومەر - ١٣\١٠\٢٠٢٢