ئیسلام، مافی منداڵان
و حیجاب - گیتیڕای کارگەر

ئه‌و پرسه‌ی ئه‌م دۆستانه‌ی توڕه‌ كردووه‌، دیاره‌ به‌رگریی ئێمه‌یه‌ له‌ داواكاری قه‌ده‌غه‌كردنی حیجابی ئیسلامی بۆ منداڵان. دەڵێن ئەمە "نكۆڵیكردنە لە ئازادی جلوبەرگ بۆ موسڵمانان"، ئەمەش "نكۆڵیكردنە لە مافی دیموكراسی كەمینەكان"، دەڵێن ئێمە دەمانەوێتبڵێین ئەم داوایە "ڕەزاخانی" و "پۆل پوتی" و "فاشیستی" و "ڕەگەزپەرستی"یە.دەڵێن دەمانەوێت بەزۆر حیجاب لە سەری ژنان لاببەین، دەڵێن ئێمە خەڵكمان دابەشكردووە بەسەر " ئوممەتی ئیسلامی و دوژمنەکانی" و بەنیازین دەست بە "جەنگی خاچپەرستی" بکەین. وە ئەمانە تەنها قسە. باشەکانیانە . شتیزۆر زیاتریش دەیڵێنکە لە هەر کۆمەڵگایەکدا کە شەرەف و کەرامەتی هەموو مرۆڤەکان تێیدا پارێزراو بێت و ئەوە "کەمینەکان" بۆ سەلامەتی نەریت و کولتوری ئیسلامی و ڕۆژهەڵاتی "خۆیان" جێناهێڵرێن، کاروباری وتاردەر بە تاوانی سووکایەتیکردن بە کەرامەت تۆمەتبار دەکرێت و ئەو بوختان بە "حکومەت و یاسا و پۆلیس" دەکات.

ناکۆکی لەسەر مافە حاشاهەڵنەگرەکانی منداڵان و پرسی کپ کردن و چەوسانەوەی ژنان لە بنەماڵە ئیسلامیەکاندا جیاوازییەکی ڕاستەقینەی نێوان ئێمە و ئەوانە، کە پێویستە پێناسە بکرێت و جەختی لەسەر بکرێتەوە. ئەمە جیاوازییەکی قووڵ و زۆر گرنگە کە لە خوارەوە دەگەینە ئەوێ. بەڵام هیستریای ئەم ڕاگەیاندنانە بۆ ناکۆکی تیۆری ئەم بزووتنەوەیە لەسەر ئەم بابەتە نییە، بەڵکو دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ئەم دۆستانە لەوە تێگەیشتوون کە هەروەک چۆن پشتگیریان بۆ دەرکردنی ئەفغانییەکان لە ئێران (پێش کەوتنی یەکێتی سۆڤیەت و مەعمودیەتی دیموکراسی ئەم دۆستانە) و کاتێک ئۆردوگای خۆشەویستیان لە شەڕدا بوو لەگەڵ موسڵمانانی ئەفغانستان و بەو هۆیەشەوە هێشتا دیموکراسی بۆ ئەفغانییەکان ڕێگەپێنەدرا بوو) جارێکی دیکە لەبەردەم خەڵکدا وێرانیان کردووە و فەزیحەیەکیان وروژاندووە. ئەم مشتومڕ و هیستریایە سەبارەت بە کۆبوونەوەیەک کە بانگەوازیان بۆ کرد بوو بۆ وەڵامدانەوەی کۆمۆنیستەکان و بەلاڕێدابردنی سەرنجی فراوانی ڕای گشتی لەسەر بۆچونەکانی کەمپینەکە و قسەکانی ئەسرین محەممەدی. بەڵام وەک لە ڕاگەیاندنەکەیاندا دەردەکەوێت، خۆیان بە ڕواڵەت چاوەڕوانی ئەم قبوڵکردنە بەرفراوانە لەلایەن موسڵمانان و بێگونین "بنەماگەراکان" وهات وهاواروتەکبیر و سەڵاوات لێدانیان لەڕیزیپشتیوانانیاندا نەبوون. هەر لەوکاتەدا هەستیان کرد کە دۆڕاندویانن و دەرکیان بەوە کردووە کە دۆڕاون. بڕیار نەبوو ئەوەندە ئیسلامی دەرکەون. بڕیار نەبوو "سنوورەکان"یان بەم شێوەیە لەگەڵ جەماعەتی ئیسلامی "تێکەڵاببێت"، ئەم ئیسلامە داڵدەدراوەڕەنگە سوودی هەبێت بۆڕێکخراویدەرەوەی وڵاتی "حزبی برا" لە وڵاتێکدا کە ئیسلام کاریگەریی هەبێت لەنێو کۆچبەرەکانیدا (کە تا ئێستاش گوماناوییە)، بەڵام بۆڕێکخراوێک کە مامەڵە لەگەڵ کۆچبەرانی ئێران دەکات، کە زیاتر شارستانییە و بە قووڵی دژە ئایین و هەر وەک لە کوراسەکەدا بە "زۆر چاک"، ناویان دەبەن ئەمە بەڕیسواکردن و فەزیحەیەکی سیاسی گەورە دادەنرێت. بۆ ڕێکخراوێک کە دەیەوێت دیسانەوە ئیسلام و بزووتنەوەی ئیسلامی دابەش بکاتەوە بۆ باش و خراپ، میانڕەو و بناژۆخواز، ژەهراوی و شیاوی خواردن، و جەماوەری و دژە جەماوەری، هەمان ئەوڕێکخراوەیە کە هەمووان دەزاننپاش ماوەی هەمان بزووتنەوەی کۆمەڵایەتی و نەریتی سیاسییحزبی توودە و ڕێکخراوی ئەکسەریەت و شوێنکەوتوانی هێڵی ئیمامڕادەستی کۆمەڵگا کراون، بەڕوونی ئیفلاسی سیاسی خۆیان دەرکردووە. ئەمە " حیجابگیتی" و " ئیسلام گیت"ی ئەم بەڕێزانەیە. ئەوان خۆیان لەوە تێگەیشتوون و دەیانەوێت بە ژاوەژاو و مشتومڕبۆ ئەوەی ڕوی کارەکانیان سپی بکەنەو، دەیانەوێت پشتگیری موسڵمانان لە هەڵوێست و بیرکردنەوەکانیان بخەنە ئەستۆی "چەپ" و "بناژۆخوازی" دژە ئیسلامیمان. ئەگەر حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریڕەزاخانی و پۆڵ پۆتی نەبێت،ئەوا موسوڵمانە بناژۆخوازەکاننەیان دەتوانی ببنە خاوەن ماف و لەپشت قەڵغانی دیموکراسیەوە خۆیانبپارێزن، بەناچاری سنووریان نەمێنێ لەگەڵ ڕای کارگەر و گۆڤاری دژە بناژۆخوازی ژنانی سویدی! لۆژیکێکی جوان بەڵام بەدڵنیایی بێ ناوەرۆک.

بایەک بەیەک ئاڕاستەیئەم بابەتە باس بکەین.

مافی منداڵان و حیجابی ئیسلامی

ئێمە باسمان لە"لابردنی باڵاپۆشی سەری ژنان" نەکردووە لەلایەن "پۆلیسەکانەوە". بەرنامەی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری بەڕاشکاوی بەرگری لە ئازادی جلوبەرگ پۆشین دەکات. بەڵام بەرنامەکەمان هەروەها دەیەوێت منداڵان لە دەستێوەردانی ئایین و مەزهەبە ئایینییەکان بپارێزرێن، جگە لەوەش "ڕێگری لە منداڵان بکریت بۆ دەست ڕاگەیشتنیان بە مافە مەدەنی و کۆمەڵایەتییەکانی خۆیان، وەک پەروەردە و کات بەسەربردن، و بەشداریکردن لەچالاکیە کۆمەڵایەتی".یەکانی تایبەت بە منداڵان."بە تاوانی دەزانێت، باسی ئازادی هەڵبژاردنی حیجابی ئیسلامی پێوەندی بە گەورەکانەوە هەیە. پەیوەندی بەو کەسانەوە هەیە کە مافی هەڵبژاردنیان هەیە، لانی کەم بە شێوەیەکینمایشی و بەپێییاسا، و بەرپرسیارێتی دەرئەنجامەکانی هەڵبژاردنی ئازادیان لە ئەستۆ بگرن (هەرچەندە مافی هەڵبژاردنی ژنانێکی پێگەیشتوو کە چەقۆ و شووشەی تێزابی ئیسلامیدەناسنلە نمایشینمایشی ترە). باسی ئازادیپۆشاک هیچشتێک ناڵێت دەربارەی مافی منداڵان و کچە لاوەکان کە لە بنەماڵەیەکی ئیسلامیدا لە ژێر چاودێری دایک و باوکیاندا دەژین. هەڵکەوتوە ئازیزەکانمان دەڵێن جیاکردنەوەی منداڵان و گەورەکان "جیاوازی لە کێشەکەدا دروست ناکات". نەخێر زۆر شت دروست دەکات.

ئێمە دەڵێین لەبەرکردنی حیجابی ئیسلامی لەسەر ئەو منداڵ و هەرزەکارانەی کەبە تەمەنییاسایی نەگەیشتوون پێویستە لەڕووییاساییەوە قەدەغە بکرێت. چونکە ئەمە بەدیهێنانی مافی منداڵ نییە بۆ هەڵبژاردنی جلوبەرگ، بەڵکو بە پێچەوانەوە، لەڕاستیدا سەپاندنی جلوبەرگی تایبەتە بەسەر منداڵدا لەلایەن شوێنکەوتووانی مەزهەبێکی دیاریکراوی ئایینیەوە. بەڕێزان پشتگیریکردن لە ئازادی و مافی هەڵبژاردنی منداڵ (کەڕەها نییە) پێویستی بەوەیە کە لەڕووییاساییەوەڕێگری لەم سەپاندنە بکرێت. منداڵکە ئایین و نەریت و دەمارگیریەکی تایبەتیان نییە. تا ئێستاپەیوەست نەبووە بە هیچگروپێکی ئایینیەوە. مرۆڤێکی تازەیە کە بەڕێکەوت و سەربەخۆلە ئیرادەی خۆی، لە بنەماڵەیەکدا بە ئایین و نەریت و پێشوەختەی تایبەتەوە هاتۆتە ژیانەوە. کۆمەڵگا پابەندە. بۆ بێلایەنکردنی کاریگەرییە نەرێنییەکانی ئەم تیروپشک و تیروپشکی کوێرانە. کۆمەڵگابەرپرسیارەلەڕەخساندنی هەلومەرجییەکسان و دادپەروەرانە بۆ ژیانی هەموو منداڵان و گەشەکردن و ئاوەدانییان و بەشداری چالاکانەیان لە ژیانی کۆمەڵایەتیدا. هەرکەسێک بیەوێتڕێگای ژیانی کۆمەڵایەتی ئاسایی منداڵ کوێر بکاتەوە، هەروەک چۆن کەسێک بیەوێت بە پشت بەستن بە کلتور و ئایین و کۆمپلێکسی شەخسی و گروپی خۆی هێرش بکاتە سەر جەستەی منداڵەکە، دەبێتڕووبەڕووی بەربەستی بەهێزییاسا و کاردانەوەی جددیکۆمەڵگاکە ببێتەوە. هیچ کچێکی نۆ ساڵان شووکردن، خەتەنەکردن (بڕین)، چێشتلێنان و خزمەتکاری ئەندامانی نێرەکان خێزان"هەڵنابژێرێت"، بێبەشبوون لە وەرزش و پەروەردە و یاری. منداڵ لە خێزان و لە کۆمەڵگادا بەپێی داب و نەریت و ڕێسا دامەزراوەکانبەباردەهێنرێت و بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ئەو بیر و داب و نەریتانە وەک شێوازی ژیانی ئاسایی قبوڵ دەکات. قسەکردن لەسەر هەڵبژاردنی حیجابی ئیسلامی لەلایەنخودی منداڵانەوە گاڵتەجاڕترە لە گاڵتەجاڕی. ئەو کەسەی وا پیشان دەدات کە میکانیزمیباڵاپۆشکردنی کچی باخچەی ساوایان "هەڵبژاردنی دیموکراسی" خۆیەتی،یان خەڵکیسەر ئەم گۆی زەویە نییە،یان دووڕووێکە کە شایەنی ئەوە نییە بچێتە ناو باسی مافی منداڵان و بەرەنگاربوونەوەی هەڵاواردنی منداڵان لەگەڵیدا. مەرجی بەرگریکردن لە هەر جۆرە ئازادییەکی منداڵ بۆ ئەزموونکردنی ژیان، مەرجی بەرگریکردن لە هەڵبژاردنیئازادانەی منداڵ، بریتییە لەڕێگریکردن لەم سەپاندنە خۆبەخۆ و باوانە. ئەو کەسەی پێی وایە لە مەسەلەی حیجابدا هیچ جیاوازییەک لە نێوان منداڵێکیان گەورەیەکدا نییە، پێش ئەوەی ببێتە ئەندامی دەستەی سەرنووسەرانی شوێنێک،یاخود کۆمیتەی سکاندیناڤیایی کەسێک دروست بکات، پێویستەلەسەرەتای بابەتەکەتەوە بیر لە دواکەوتوویی فیکریی و نەزانیەکەی خۆی بکاتەوە.

بەڵام لە باسی "پێشێلکردنی مافە دیموکراسیەکان"دا، ئەمانە ئاماژە بە مافی منداڵان ناکەن بەڵکو ئاماژە بە مافی دایک و باوک دەکەن. ئایا قەدەغەکردنی حیجابی ئیسلامی بۆ منداڵان و هەرزەکاران "مافی دیموکراسی" لە دایک و باوک دەبات؟ ئەمە ئیدیعای ئەوانە. خۆشبەختانە کۆمەڵگای مرۆڤایەتی لەو سەردەمە دوور دەکەوێتەوە کە ژن و منداڵ لە ناو موڵکی باوک و مێرددا بوون و مافی ئەوەیان هەبووە بە فەرمی بیانکوژن. ئەوەی ئەم بەڕێزانە وەک مافی دیموکراسی دایکان و باوکان باسی دەکەن، بەردەوامبوونی مافە خێڵەکییەکانی باوکە، کە خۆشبەختانە لەگەڵ پێشکەوتنی کۆمەڵگا و زیاتر و زیاتر "فۆرماڵی"بوونیدا، بە توندی سنووردار بووە. بەڵێ هاوڕێیان مافی دایک و باوک بەرامبەر منداڵ سنووردارە و ملکەچی مافە مرۆیی و گشتگیر و یاساییەکانی منداڵە. ئەرکییاسا (و "حکومەت و پۆلیس")ە لە هەموو وڵاتێکدا کە ئەمە مسۆگەر بکات. هیچ کەس چ باوک ودایک وچ خاڵ ومام وپور مافی لێدان و ترساندنی منداڵیان نییە، کەس مافی ئەوەی نییە ئازادی لە منداڵ زەوت بکات، کەس مافی ئەوەی نییە منداڵ لە خوێندن و وەرزش و پەیوەندی کۆمەڵایەتیدوربخاتەوە.

ڕێگە بە بەکارهێنانی سێکسی منداڵان نادات. کەس مافی ئەوەی نییە منداڵێکپەلکێشی کار بکات یان بیخاتە سەر کار. کەس مافی ئەوەی نییە دەستدرێژی جەستەیی بکاتە سەر منداڵ، تەنانەت ئەگەر بەپێی شەریعەتی ئەنوەریش بێت کەس مافی ئەوەی نییە منداڵێک لە هیچ کام لەو ئاسانکاریانە بێبەش بکات کە کۆمەڵگا بە شێوەیەکی ئاسایی بە مافی خۆی زانیوە. ئەم دەستدرێژیکردنە سەر منداڵانە لە "مافە دیموکراتییەکان"ی هیچ مرۆڤێکدا نین. قەدەغەکردن و سنووردارکردنی چالاکییە نەریتی و خێڵەکییەکانی باوک و مێرد مەرجێکی گرنگە بۆ ئەوەی منداڵان لە مافە سەرەتاییەکانی مرۆڤ بەهرەمەند بن. ئەو مافانەی کە پێویستە چەندین جار لەمەش فراوانتر بکرێن. هاوڕێیانی ئازیز، ئازادیخوازانی نیوەکاتی، بڕوا بکەن، کۆمەڵگا پێشکەوتووە و گەیشتووەتە ئەم ئاستە. مەبەستم ئەوەیە ئایا بەڕاستی ئەوەندە قورسە لەمڕاستییە سادانە تێبگەین؟

بەڵامڕەنگە حیجابی ئیسلامی ئەم دەستدرێژیکردنە سەر منداڵانە لەخۆ نەگرێت. ئاخر حیجاب "نەتەوەیی"یە، "خۆماڵی"، سەر بە "کۆچبەرە بێبەشەکان"ە، بەشێکە لە کلتوری "ئێمە-ڕۆژهەڵاتییەکان"، جلێکی "دژە ئیمپریالیزم"ە،ڕەگەزپەرستەکانیش هەروەهاخۆشییان پێی نایەت، خودی وەزیری کۆچبەری سویدیش خۆیباڵا پۆش نیە. ئەم دەستخۆشی و بێمانایانە لە دەمی موسوڵمانێکی "نا بناژۆخواز"، یان مەزهەبی مەسعوود و مریەم و ئەوانی دیکە، چاوەڕواننەکراو نین. بەڵام ئایا ئەوانەی بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ژنن و دەیانەوێت پێشبکەون، و تەنها سڵاو لە "چالاکانی خاوەن مێژووی بزووتنەوەی ژنان و بزووتنەوەی دژەڕەگەزپەرستی لە سوید" دەکەن، هێشتا مانای کۆمەڵایەتی حیجابی ئیسلامی، و کاریگەرییە تێکدەرەکانی لەسەر دەروونو ژیانی کچان و هەرزەکارانی گەنج لە سوید نازانن؟ بەڕاستی پێویستەبۆئەوانە ئازار و دڵتەنگی منداڵێک کە گۆشەگیر و بێدەسەڵاتەو، نازانێت بۆچیڕێگەی پێنادرێت بگەڕێت و هەستێتەوە و یاری بکات و مەلە بکات و لەگەڵ هاوپۆلەکانیدا پەیوەندی کۆمەڵایەتی بکات و ئەویش نایکات بچووکترین بژاردەتان هەیە بۆ دەرچوون لەم دۆخە و ڕزگاربوون لەم کابوسە.؟ بزانە پەروەردەیتودەئیستی چەندە قوڵ و ڕەگ و ڕیشەی لەمڕیزەدا هەیە، کە تەنانەت جارێکیش بەڕێکەوت، ناکەونە هەڵوێستێکی بیرکردنەوەی ئازادانە دژی ئیسلام.

قەدەغەکردنی حیجابی "ئیجباری" بۆ منداڵان

ئەم دروشمە بەڵگەی ئەوانە دژی پرسی سەپاندنی حیجاب بەسەر منداڵاندا. پێیان وایە فۆرمولێکی باش و کاریگەر و دیموکراسییان دۆزیوەتەوە. بەڵام ئەم دروشمە هیچ ناڵێت و بچووکترین کاریگەری لەسەر واقیعی دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان و بەتایبەتی کچانی گەنج لە ژینگە ئیسلامیەکاندا نییە. بۆچی؟سەرنجی مانای پراکتیکی ئەم فۆرمولەیە بدە. ئه‌گه‌ر ئه‌م بڕیاره‌ ببێته‌ بنه‌مای كارپێکردنی كۆمه‌ڵگا، ته‌نها منداڵانێک له‌ حیجابی ئیسلامی بێبه‌ش ده‌بن كه‌ ده‌توانن له‌ به‌رده‌م دادگا یان ده‌سه‌ڵاتدا بیسه‌لمێنن كه‌ دایك و باوكیانبەزۆر حیجابیان به‌سه‌ردا كردووه‌. تا زۆرەملێ نەسەلمێنرێت، هیچی دژ بەیاسا نەکراوە. ڕاستگۆیانە ئەم فۆرمولەیە پێشکەوتنێکە. هەر منداڵێکی ئازا و تەمەن ٩ ساڵ کە دەرچووی خوێندنییاسا بێت، کە بە باشی ئاگاداری مافە مەدەنییەکانیبێت و ئامادە بێت لە بنەماڵەکەیڕەت بکرێتەوە و بە ئاشکرا و بە فەرمی شایەتی دژی دایک و باوکە موسڵمانەکانی بدات و بەڵگەی تەواویان هەبێت بۆ ئەوەی ئیجباریلایەنی حیحاب نیشان بدات دەتوانرێت بخرێتە بەردەم دادگا و ئەگەری هەیەکە وەڵامیپارێزەرانیبەرگری لە دایک و باوک تەواوی پرسی کولتووری ڕێژەیی لە قۆڵی خۆیدابێت.(بێگومان ئەگەر پیشەسازییەکانی سوید لە هەمان ساتدا هیچ شتێک هەناردەی "جیهانی ئیسلامی" نەکەن) پێویستەڕێگەی پێبدرێت حیجابەکەی لاببات. بێگومان ئەم منداڵە دواتر لە کوێ دەژی و لە هێڵی پاس و لەڕێگای قوتابخانەدا چی دەکات لە کێشەکانی ئەو هاوڕێیانە نییە.

تەواوی تایبەتمەندی ئەم فۆرمولەیە ئەوەیە کە بیرکردنەوەیساویلکەیی و نەزانی بەرگریکارەکانی لە میکانیزمەکانی ژیانیڕاستەقینە و تەواوی کێشەی دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان لە کۆمەڵگا و لە خێزاندا نیشان دەدات. هاوڕێیانی ئازیز، بیرمەندە گەورەکان، میکانیزمی زۆرەملێ و سەپاندن لە بنەماڵەدا لەمانە بنەڕەتیتر و شاراوەتر و سیستماتیکترە. کەس بەزۆر حیجاب ناخاتە سەر سەری منداڵان، چونکە منداڵەکە ئیرادەی دایک و باوک ناخاتە ژێر پرسیارەوە. لە هزری خۆیدا تەنانەت كاتێك لێی دەدرێت و دەستدرێژیی جەستەیی دەكرێتە سەر، ئەوانە بە دروست دەزانێت و خۆی بە تاوانبار دەزانێت. تەسلیم بوون بە ئیرادەی دایک و باوک بە ئەرکێکی ئاشکرا دادەنرێت. بۆ منداڵ، لەدەستدانی خۆشەویستی دایک و باوک، نەبوونیڕەزامەندی ئەوان، ئازاردانی کابوسێکە. نازانرێت بۆچی ئەم برادەرانە ئازایەتیەککە خۆیان بە کۆمەڵ ناتوانن لەبەرانبەر موسڵمانەکان نیشانی بدەن،بەلام چاوەڕوانیئەوەیان لەمنداڵێکی بچووک هەیە لە خێزانێکی ئاینی و لەبەرچاوی دایک و باوک و سەرکردەکانیاندا ئەو ئازایەتیە لەخۆی نیشانبدات. ئەم دۆستانە بڕیار بوو ماددەیەک،یاسایەک، سیاسەتێک، بۆ بەرگری لە مافی منداڵان پێشنیار بکەن، بەڵام بەم دروشمە، ئەوەڕوون دەبێتەوە کە بەپێچەوانەوە ئەوە ئەم منداڵانەن کە دەبێ پەرۆش بن و ڕێگای کرێکار(رای کارگەر) و گۆڤاری سویدی ژنان و بناژۆخوازی لە چەقبەستوویی سیاسی ڕزگاریان بکەن با لەمانە بپرسین بەڕاستی لە ماوەی ساڵێکدا باڵاپۆشی ئیسلامی لەسەر چەند منداڵ، سێ، چوار، حەوت،یازدە، بەم فۆرمولەیە لادەبرێت؟ ئایا بڕیارە ئەم دروشمە وەڵامی کێشەی نەوەیەکی منداڵان و هەرزەکاری چەوساوەیئەمڕۆی سوید بداتەوە؟ با بپرسین بۆچی، لە حاڵەتی هاوشێوەدا، باری سەلماندنی تاوانەکە،یان تۆمارکردنی سکاڵا، لەسەر شانی منداڵ نییە؟ ئایا ئامادەی تەنها کاری "زۆرملێ"ی منداڵان قەدەغە بکەیت؟ ئایا ئامادەی تەنها دەستدرێژی سێکسی "زۆرملێ" بۆ سەر منداڵ قەدەغە بکەیت؟ ئامادەی تەنها لێدانی منداڵ بەپێچەوانەی ویستی ئەو قەدەغە بکەیت؟ ئامادەی هاوسەرگیری "بەزۆر"ی کچانی خوار تەمەنییاسایی قەدەغە بکەیت؟ ئایا ئامادەی تەنها خەتەنەکردنیبە"زۆر"ی کچان مەحکوم بکەیت؟ئایا ئەگەر لەهەریەکێک لەم کەیسانەدا منداڵەکە خۆی گوێ نەداتێ یان ڕازی بێت،سکاڵا تۆمار نەکات و یان سکاڵاکەی بکشێنێتەوە،ئیتر تاوانێک ئەنجام نەدرواوە و ئەرکی ئێوە کۆتایی هاتووە و ویژدانتان ئاسودەیە و دەتوانیت بگەڕێیتەوە بۆ کۆبوونەوەیدەستەی نووسەرانی سویدیو کۆمیتەی سکاندیناڤیایڕێکخراوەکەت؟

ئەم دروشمە بێ ناوەڕۆک و دووڕووییە. فۆرمولێکە بۆ دوورکەوتنەوە لە کێشەکە و موسڵمانان زویر نەکەن. لەبەرکردنی حیجابی ئیسلامی بەسەر کچانی گەنجدا بە پێناسە سەپاندنی ئایینی و کولتوورییە لەلایەن مەزهەبێکی دیاریکراوەوە. هەروەک چۆن موریدەکانی مەزهەبی "دەروازەی بەهەشت" مافی ئەوەیان نییە منداڵەکانیان لەگەڵ خۆیان بکوژن لەکاتی خۆکوشتن بۆ چوونە ناو "کەشتی دایک"، خەڵکی مەزهەبی ئیسلامی مافی ئەوەیان نییەکە گۆشەگیری ، کۆیلایەتی و بێمافی ژن لە ئایینەکەیاندا سوک وئاسانی.بەسەر ئەو کچانەبسەپێنن کەلەناو خێزانەکانیاندا چاویان بە دونیا هەڵهێناوە. کۆمەڵگە مافی خۆیەتی، بەڵام ئەرکیشی هەیە، بەرگری لە مافی ئەم منداڵانە بکات، تەنانەت ئەگەر خۆیشیان بێ ئاگابن لە ئەوبەڵایانەی کە بەسەریاندا دێت. بێ ئاگابێیان بەباوەشی کراوەوە قبوڵکرا بێت. کۆمەڵگا مافی خۆیەتی داوای ئەوە بکات کە ئەو پێوەرانەی کە بە تێچوویڕۆشنگەری و خەباتی مافخوازی خەڵکی بێشومار گۆڕدراون بۆ ستایڵی ژیان، بە هەمان شێوە بۆ ئەم منداڵانەڕەچاو بکرێن. ئەمانە تەنها موڵکی دایک و باوکیان نین. هاوڵاتیانیڕێزدارو خاوەنی کۆمەڵگان و کۆمەڵگا بەرپرسیارە لە پاراستنی مافەکانیان. ئەوەی بەڕاستی دەیەوێت سەپاندنی حیجاب بەسەر منداڵاندا قەدەغە بکات، ئەو کەسەی کە بەڕاستی دەیەوێتڕزگاری بێت لەم کچانەی ئەمڕۆ قوربانی حیجابی ئیسلامین، هەروەها لەوە تێدەگات کە پێویستەداوای قەدەغەکردنی حیجابی ئیسلامی بۆ منداڵان بکات. تەنها ئەم داوایە بەڕاستی پشتگیری کچانی خێزانە ئیسلامیەکان دەکات. تەنها ئەم داوایەڕێگە بەو خێزانانە دەدات کە نایانەوێت حیجابی ئیسلامی لەبەر بکەن، بەڵام لە ژێر فشاری گروپە ئیسلامیەکان و ئەو کەشوهەوایەی کە ژینگەی ژیانیان بەڕێوەدەبات، دەبنە هەمانڕەنگی گروپەکە، بەرەنگاری ئەو فشارانە ببنەوە و مرۆڤانەتر مامەڵە بکەن. تەنیا ئەم داواکارییەڕێگە بەو دایکانە دەدات کە ساڵانێکە هەست بەو زوڵمە دەکەن و هاوسۆزییان لەگەڵ کچەکانیان هەیە، پاڵپشتی منداڵەکانیان بکەن و دەنگێک لە ژینگەی خێزاندا بدۆزنەوە. تەنها ئەم داواکارییە بەڕاستیبازرگانانی ئایینی لە ژینگەی کۆچبەراندا گۆشەگیر دەکات. تەنیا ئەم داواکارییەدەستەبەری کەمترینسەختی و بەپرەنسیپیترینڕێگەیە بۆڕزگاربوونی منداڵان لەو ستەمکارییەی کەڕەوایەتی پێدراوە بەسەریاندا.

دێوەزمەی "یاسا و پۆلیس"

دیارەیەکێک لە تاوانە قورسەکانمان ئەوەیە کە ویستمان بەیاسا ئەمزوڵمە بوەستێنێت کەبەرامبەر کچان و هەرزەکارانی گەنج لە ژینگەئیسلامیەکاندا ئەنجام ئەدرێن. داوامان کردووە جۆرێکی دیاریکراو لە دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان و لێسەندنەوەی ئازادیان بە یاسا قەدەغە بکرێت. کاردانەوەیان بەرامبەر بەم پرسە باوەڕپێنەکراوە. ئەمە "بانگەوازییاسا و هێز"ە، "پۆل پوتی"ە، "ڕەزا شاهی"یە، "لومپنی"یە، "بگرە و دابخە". وەک ئەوە وایەیەکەمجار بێت گوێیان لە کەسێک بێت کە داوای گۆڕینییاسا دەکات بۆ بەرگریکردن لە مافێک و دەستەبەرکردنی گەرەنتییاسایی لە دژی نادادپەروەری. دیار نییە کە ئایا دژایەتیکردنیان بۆ دەستێوەردانی حکومەت لەبەرگریکردن لە منداڵان دەبێ بگەڕێنرێتەوە بۆ ئەنارشیزم و سوپەرشۆڕشگەرایی نوێیان،یان بۆ پەیوەستبوونیان بە بزووتنەوەی بێ حکومەت و پەرستنی بازاڕەوە، کە مەرجێکە بۆ ئەوەی بە ئا دیموکراسی لە جیهانی دوای سۆڤیەتدا. بۆچی کەسێک لەم "بزووتنەوەی ژنان و فێمینیست و دژەڕەگەزپەرستانەی سوید" بۆ دۆستە دیموکراسییە نوێیەکانمانیڕوون نەکردۆتەوە کە تەواوی خەبات بۆ چاکسازی و نەهێشتنی هەڵاواردن خەباتێکە بۆیاسا و بۆ گۆڕین و هەموارکردنەوەییاساو بەکارهێنانییاسا. بۆچی کەس بۆیڕوون نەکردۆنەتەوە کە کرێکاران و ژنانییەکسانیخوازخەباتیان کردووە تا پرەنسیپییەکسانی نێوان ژن و پیاو و مۆڵەتی منداڵبوون و بیمەی بێکاریبخەنە ناو یاساوە تا ئەو دۆستانە سوود لەدەستکەوتەکانی وەربگرن. بۆچی کەس پێی نەگوتون کە تەواوی بزووتنەوەی ژنان، بزووتنەوەی مافی مەدەنی لە ئەمریکا، بزووتنەوەی دژە ئاپارتاید، بزووتنەوەی ژینگەپارێزی، بزووتنەوەیەک بوون بۆ گۆڕینییاسا و وەرگرتنی پشتیوانییاسا بۆ خواستەکانی خۆیان. یاسا جێگەی سەرنجی خەباتە بۆ چاکسازی لە کۆمەڵگادا. چۆن دەکرێت پێشوەختە کەسێک کە باس لە پشتیوانی خۆی لە مافی ژنان و منداڵان بکات رابگەیەندرێت؟ ئه‌و ده‌ڵێت هیچنیازێکم بۆ گۆڕینی‌ یاساكانی وڵات‌ نییه‌ و پێویست ناكات بگۆڕدرێت. باشە ئێمە تێدەگەین،نەزمی نوێ ڕویداوە،سپۆنسەرەکانی سویدیش فارسی نازانن، بەڵام ئیتر ناتوانیت هیچ قسەیەکی بێمانا بڵێیت. ئەگەر ئەم بیرکردنەوە ئاگرینانە بگێڕنەوە کە بەفارسی لە بڵاوکراوەی پەیوەندیدار بە سویدی دۆبلاژ کراون، ئەگەر بە هەمان شێوە پییان بڵێن "لۆمپنن و پۆل پۆت" بۆ بزووتنەوەی فێمینیست کە دەیەوێتیاسا لە بەرژەوەندی ژنان دەربکات، ئەگەر هێرش بکەنە سەر سەندیکاکان بۆچی ئەوان دەیانەوێت کاری منداڵان قەدەغە بکەن، ئەوان،ئەگەر سووکایەتی بە خانەنشینەکان بکەن کە پێداگری دەکەن لەسەر کۆنترۆڵکردنی حکومەت و یاسا و "پۆلیسەکان" لەسەر پاشەکەوتەکانیان لە سندوقەکانی خانەنشینی و ڕێگریکردن لە تەماحکردنیان.، ئەوایەکەمین کەسانێک کە داوای لێبوردنیان لێ دەکەن ودەرگای دەرچوونیان نیشانئەدەن، ئەم "بزووتنەوەی فێمینیست و دژەڕەگەزپەرستانە" ی سوید دەبن.

جگە لەوەشڕوون نییە بۆچی پەسەندکردنی هەریاسایەک دەبێ بە "بیگرە و بیبەستە" لێکبدرێتەوە. ترساندنی خەڵک لەڕێگای مەلاکان و دوبارەکردنەوەی تووتی ئاسای سووکایەتی و درۆی شەڕی ساردیەکانی وڵاتانیڕۆژئاوا بەرامبەر بەکۆمۆنیستەکان، هەرچەندە زۆر قێزەونە، بەڵام ئێمە چیتر بە زمانەکەیان سەرمان سوڕنابێت. واقیعەکە ئەوەیە کە پەسەندکردنییاسای قەدەغەکردنی حیجابی ئیسلامی بۆ منداڵان، وەکڕێسا مەدەنییەکانی دیکە، دەبێتە هۆی ئەوەی زۆرینەیڕەهای خەڵک بە شێوەیەکی ئاساییڕەچاوی بکەن. وە لە ئەنجامدا ژمارەیەکی زۆر لە کچان لە بنەماڵە ئیسلامیەکان بەبێ خەباتیڕۆژانەڕزگاریان دەبێت لەم دیلێتییە. ئەوەی پێویستە لە حاڵەتەکانی پابەندنەبوون بەمیاسایەوە بکرێت، شتێکە کە پێویستە بە جیا سەرنجی لەسەر بدرێت و لایەنە جیاوازەکانی پرسەکە لەبەرچاو بگیرێت. وەستانی ئۆتۆمبێل لەبەردەمبەلوعەی ئاوی ئاگرکوژێنەوەدا قەدەغەیە و کەس بەهۆی ئەم تاوانەوە "دەستگیرنەکردوە" تەنانەت لە ئێران و ئەندەنوسیاشدا. هەروەها سواربوونی ماتۆڕسکیل بەبێ کڵاوی سەلامەتی قەدەغەیە و ئەمەشیاسایەک کە دژایەتی ئایینی سیخ و عەمامە دەکات. بەڵام ئەمەڕێگر نەبوو لە پەسەندکردنی ئەمیاسایە و هیچ سیخێکیش بە "ڕەزاشاهی" یان "پۆل پوتی" یان پلانی "دەستبەسەرداگرتن و بەستنەوەی" سیخەکان ناوی نەبرد. پرەنسیپەکە ئەوەیە کە بە پەسەند کردنی ئەمیاسایە،ڕەسەنایەتی مافی منداڵ و ئەوڕاستییەی کە ئایین بابەتی تایبەتی و شەخسی دایک و باوکە و نابێت بەسەر منداڵەکەدا بسەپێنرێت و مافە مەدەنییەکانی منداڵەکە سنووردار بکرێت،ڕادەگەیەنرێت و وەک نۆرمێکی کۆمەڵایەتی جەختی لەسەر دەکرێتەوە. وە لە کۆتاییدا پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە ئەوە دایک و باوکن کە بەرپرسیارن لە پێشێلکردنی ئەمیاسایە نەک منداڵ. منداڵێک کە حیجاب لەبەر دەکات تاوانی ئەنجام نەداوە.

بەڵام بەدیلێکی پێشنیارکراوی ئەمانە چییە؟ ئەگەر بڕیار نییەیاسا دەستێوەردان بکات، چۆن کۆتایی بە کابوسی کچان لە بنەماڵە ئیسلامیەکان بهێنرێت. وەڵام: دیالۆگیڕەخنەگرانە،ڕێنماییکارانە، "زیادکردنی پشتیوانی بۆ کچان لە بنەماڵە ئیسلامیەکان"، "زیادکردنی دەسەڵات و بەشداریڕێکخراو و دامەزراوە جەماوەرییە سەربەخۆکان". بە واتایەکی تر پرسەکە بۆ کەرتی تایبەت و میکانیزمی بازاڕی ئایدیاکان جێبهێڵرێت. پێویستە ئاسانکاری و "دەسەڵات"ی زیاتر بدرێت بەڕێکخراوەکانی وەک "گۆڤاری ژن و بناژۆخوازی سویدی" و "کەسایەتییە تیڤییە بەناوبانگەکان" کە دەزانن چۆن "سەرپەرشتی کۆبوونەوەکە بکەن" بۆ ئەوەی موسڵمانانی میانڕەو بجوڵێنن و ئیسلامی لێبوردە بەرەوپێش ببەن.ئەو شێوازەی کە بینیمان لەگەڵبەرەنگاربوونەوەی گەشەی بناژۆخوازی لە نێو کۆچبەراندا. كچانی بنەماڵە ئیسلامیەكان پێویستە تا ئێستا سەبریان هەبێت، رێز لە مافە دیموكراسیەكانی دایك و باوكی ئایینییان بگرن، بەدڵنیاییەوە لە كاتی گونجاودا لە رێگەی بەرنامەی موزایكەوە لە ئەنجامی رزگاركردنی ئەو هەوڵانە ئاگادار دەكرێنەوە.

لە خوارەوە دەبینین بنەما "ماددی"یەکانی ئەم جۆرە هەڵوێستە چین. بەڵام بۆ کەسێک کە ئازاریڕاستەقینەی بێبەشکردنی منداڵانی ئەم جیلەی ئەم کۆمەڵگایە لە مافە ئینسانیەکانی خۆیان، ئەم بۆچوونانە بێمانا و بێ بەهان. مافی منداڵان دەبێ بە هەمان میکانیزم مسۆگەر بکرێت کە هەموو مافێک لە کۆمەڵگادا زامن دەکات. یاساکە لە بەرژەوەندی نەهێشتنی هەڵاواردن لە دژی کچان لە بنەماڵە ئیسلامییەکان بگۆڕدرێت. یاسا پێویستە ئەم کچانە لە دەستدرێژی مەزهەب و ئایینییەکان بپارێزێت. یاسا مافی ئەوە بدات کە ئەم ئەندامە فەرامۆشکراوانەی کۆمەڵگای سویدی کاتێک دەگەنە تەمەنییاسایی بە ئازادی بڕیار لەسەر ئایینەکەیان بدەن و لەم نێوەندەشدا هیچ بیروباوەڕ و شێواز و داب و نەریتێکی ئایینی تەنانەت بەو ئەنجامە وێرانکەر و تێکدەرانەشەوەبەسەریاندا نەسەپێنرێت، ئەوەی ئامادە نییە پاڵپشتی ئەم قوربانییە دیارانەیدەستدرێژیکردنە سەر منداڵان و توندوتیژی ژنانە بکات، وبەئەرکی ڕاستەوخۆییاسا و حکومەت بزانێت، ئەگەر بەڕونی بیرکردنەوەکەی چەقۆکێش نەبێت، بەدڵنیاییەوە بێتوانایە لە تێگەیشتن لە سروشتی کێشەکە.

"کەمینە" و ڕێژەیی کولتووری

میحوەری سەرەکیهەڵوێستی ئیسلامی و ڕاستڕەوانەی ئەم بەڕێزانە باسکردنیڕێژەیی فەرهەنگی و ناوی کەمینەکانە. پێویستە لە بۆنەیەکی تردا بە وردی باسی ئەم بابەتە بکرێت. لێرەدا پێویستە بگوترێ تێزی رێژەگەرایی کولتووری و هەموو سیاسەت و میتۆدە حکومی و ناحکومییەکان کە لە رۆژئاوادا لەسەری دامەزراون، دیاردەیەکی فیکریی رەگەزپەرستی قووڵە. رێژەگەرایی رۆشنبیری بەرگێکە بۆ دروستکردنی ئاپارتایدێکی هەمەلایەنەی کۆمەڵایەتی،یاسایی، فیکری، سۆزداری، جوگرافی و مەدەنی لە نێوان دانیشتوانی وڵاتێکدا، لە بنەڕەتدا لە رووی رەگەز و نەتەوە و ئایینەوە و دەرئەنجامەکەی جگە لە دروستکردنیکۆمەڵگە بچوکەکانهیچی تر نییە کۆمەڵگەی "کەمینە" بچووک و دواکەوتوی، غەیرە ئەوروپیایی "زۆرینە"ێکی سپی پێست و ئەوروپی لە دڵی کۆمەڵگادا بەرهەم ناهێنێت.

دەبێت ئەم پرۆسەیە بوەستێنرێت. هەموو خەڵکی سوید هاوڵاتیانیخاوەن مافییەکسانی کۆمەڵگەن و پێویستە لە ژێر هەمانیاسا و ڕێسا کۆمەڵایەتییەکاندا بژین. ئێمە بە پێچەوانەی ئەم گروپانە کۆمەڵگا دابەش ناکەین بەسەر زۆرینە و کەمینەکانی کولتووری، ئایینی، نەتەوەیی و ڕەگەزی. ئێمە باوەڕمانبە ماف و ئازادیییەکسان و گشتگیر بۆ هەموو مرۆڤەکان هەیە، کە پێویستە هەمووانلێی بەهرەمەند بن، بەبێ گوێدانەڕەگەز و نەژاد و نەتەوە و هتد. ئێمە خۆمان بە بەشێک لە هیچ کەمینەیەک نازانین. ئەو منداڵانەی ئەمڕۆ جێگەی سەرنجی ئەم مشتومڕەن، سەر بە هیچ کەمینەیەک نین. ئەمانە منداڵانی دانیشتووی سویدن کە پێویستە لە هەموو ئەو ماف و ئازادی و ئاسانکاریانە بەهرەمەند بن کە لە سایەی هەوڵ و ماندووبوونی نەوەیەک لە دواییەکەکان و مرۆڤە بیرمەندو ئازادیخواز و یەکسانیخواز و پێشکەوتنخوازەکانی ئەم کۆمەڵگایە بۆ منداڵان دابین کراوە کە چێژیان لێ وەربگرن.

لەم مشتومڕەوە لەسەر حیجابی ئیسلامی بۆ منداڵانڕوونە کە کێ بەرگریکارانیڕێژەیی فەرهەنگی و قڕکردنی کەمینەکانن. بۆرژوازی سوید کە کۆچبەران و بیانییەکان بۆ هەمیشە بە توخمێکی نامۆ بۆ ئەم کۆمەڵگایە دەزانێت و ئامانجیشی بریتییە لە کۆنتڕۆڵکردن و کۆنترۆڵکردنیان و دوورخستنەوەیان لە میتابۆلیزمی کۆمەڵایەتی سوید بە هەرزانترین شێوە. ڕێژەیی فەرهەنگی لە گۆڕەپانی فیکری و کۆمەڵایەتیدا هەمان ئەو کارە دەکات کە گێتۆیزەکردنەکان لە کایەی نیشتەجێبووندا دەیکەن. لەم دیوی هاوکێشەکەدا، ئەو کەمینە درۆینەیەی کە بەم شێوەیە دروست دەبێت، پێویستی بە خان و شێخ و ڕێنیشاندەر و ڕێکخەر هەیە. ئەوانەی لە جۆر و ڕەگەزی "خۆیان"ن کەیارمەتی کۆمەڵگەی زۆرینە دەدەن لە بەڕێوەبردنی ئەم پێکهاتە کەمینانەدا، ئەوانەیڕێگری لە گرژی و ئاڵۆزی لە ئۆردوگای کەمینەکاندا دەکەن، ئەوانەی دەیانەوێت لە ناو کۆمەڵگەی کەمینەوەڕێگریلە دروستبوونی کۆمەڵگەیەکی تاک و یەکگرتوو بکەن. چاوەڕوانییەکان بە نزمیی بهێڵنەوە و ئایدیۆلۆژیای ئاپارتاید بە زمان و کولتوریڕەوایەتی بەکۆمەڵگەی کەمینەکان بدەن.

ئەمە کارێکیشەریفانەیە کە ئەم گروپانە سەریان هەڵداوەبۆی. داوای "دەسەڵات و نفوز" لە حکومەت دەکەن. ئەوان ئاگادارن کە نابێت زیان بە ئایین و ڕێباز و داب و نەریتی ئەم پێکهاتە کەمینەیە و "مافی دیموکراسی پیرۆزیە ئیسلامییەکان" بگەیەنرێت.لە دژی پەسەندکردنی یاسایەکی سەرتاسەری کە بیەوێت دەسەڵاتیسەرچاوە نەریتیەکانی کۆمەڵگە لە ناو کەمایەتیەکاندا سنوردار بکات هات وهاوار بەرپا دەکەن وژەهر دەڕێژن بەڵێنی "پشتیوانی زیاتر" بە کچانی کەمینەکان دەدرێت. ئاشنابوون و پاڵپشتی بەرپرسان و کەسایەتییە ناسراو و خەمخۆرەکانی جیهانی زۆرینە وا دەکات کەمینە شانازی بکات، و تەکبیر و سەڵاوات و ڕەزامەندی خەڵکی ئایینی ئۆردوگای کەمینەکاننیشانی دەسەڵاتدارانی جیهانی زۆرینە دەدەن. ئەوان هیوادارن ببنە بەڕێوەبەری ناوخۆیی جیهانی کەمینەکان. ئەوانەی کە پێیان لە هەردوو دونیادا هەیە، لە ناوەنددا جینز لەبەر دەکەن، دەبنە فێمینیست و بە زمانی سویدی ئیدیعای ئازادی دەکەن، و لەناوخۆیاندا مێزەو باڵاپۆش وعەبا و کەواو سەڵتە دەپۆشن و بە زمان و قسەی مەلاکانی گوند و منداڵی زیارەتکاران، ئەوانەی کەسانێک کە قسە لە مۆدێرنیزم دەکەن و گۆرانی "فەکلی" دەڵێنەوە. هەروەها بە باشی لە کارنامەکەیان تێگەیشتوون و خەریکی دانانی هەموو بەردێکن. ئامانج لێی دوورخستنەوەی کۆمەڵگەی کەمینە لە کۆمەڵگەی زۆرینە و کەرەنتینە کلتوری و سیاسی و مەعنەوییەکەی. ئامانج لێیڕێگریکردنە لە دروستبوونی کەشێکی جەمسەری و گرژ. ئامانج لێیڕێگریکردنە لە "گەشەی بناژۆخوازی لە نەوەی دووەمی بیانییەکان". ئامانج لێی پاراستنی سوێدە لە تیرۆریزمی ئیسلامی.

بەداخەوەنوسخەکەی ئەوان تەنیا دژی کچانی بنەماڵە ئیسلامیەکان نییە، بەڵکو لە راستیدا رێگایەکیتەختە بۆ سەرهەڵدانی تیرۆریزمیکۆنەپەرستی ئیسلامی لەو کۆمەڵگایانەدا. چەند جار دەبێ بسەلمێنرێت کە ناتوانرێتپاشەکشە بە ئاین وکۆنەپەرستی ئایینیبکرێت بەبێ بەرگریکردنی ڕاشکاوانە لە بەها مرۆییەکان بەڕوونی لەبەرانبەر ئاییندا. ئەبێ چەند جار بسەلمێندرێت کەڕێگایڕێگریکردن لە دڕندەیی ئایینیباجپێدان نییە و هەوڵ دان نیە بۆ ئەوەیڕووخسارێکی مرۆڤۆستی لێدروست بکەیت، بەڵکو بەرەنگاربوونەوەی خورافات و داب و نەریتە ئایینییەکانە. دەبێت چەند جار و بە چ بەهایەک بۆیان بسەلمێندرێت کە ئیسلام و ئایین لایەنی پێشکەوتنخواز و جێگەی پشتیوانیان نییە. چەند جار دەبێ بسەلمێندرێت کە تەنیایەک بەدیلێکی ئازادیخوازی رادیکاڵ و راستەقینە هەیە کە دەتوانێت لە ژێر پێی ئیسلامی سیاسییەوە زەویڕاماڵێت. چۆن لەوە تێناگەن کەڕێگایڕێگریکردن لەکۆنەپەرستی و تیرۆریزمی ئیسلامی ئەوەنیە کە لە چوارچێوەی بنەماڵەدا شەرعیەتبدەیت بەمچەقبەستوی و تیرۆرە. چۆن تێناگەن كەمینەگەرایی و سیاسەتی رێژەگەرایی كولتووری خزمەتێكیبێبەرانبەر و هۆکارە بۆکۆنەپەرستی ئیسلام و پاشخانی كۆمەڵایەتی و كولتووری و ژینگە بۆ راكێشانی هێزەكانی دەڕەخسێنێت.

کێشەکە لەوەدایە کە ئەم جەماعەتانە هیچ چانسێکیان نییەتا ڕۆڵیئەم نێوەندگیرییە بگێڕن، چونکە مامەڵە لەگەڵنەوەیەکی کۆچبەر دەکەن کە نەک تەنها ئاییندارنین، بەڵکو بە قووڵی دژە ئایین. پرسی حیجابی ئیسلامی بۆ منداڵان کێشە نییە بۆ کۆچبەرانی ئێران. ئەمە ئەو بەشەی ئەوکۆچبەرانەیە کە هاوسۆزییەکی زۆریان بۆ ژیانی ئەوروپی هەیە و رێک لەبەر بێزاری لە ئیسلام هاتوونەتە ئێرە. ڕەنگە ئیسلام پەناهی لە نێو کۆچبەرانی وڵاتانی دیکەدا بتوانێت دوکانی سیاسی کەسێک بە ئاوەدانی بهێڵێتەوە، بەڵام ئەم وشانە لە نێو ئەمتوێژە کۆچبەرانەدا هیچکڕیارێکیان نییە. لە لایەکی دیکەوە ئەمڕاستییە جەخت لەسەر ئەوڕۆڵە گرنگە دەکاتەوە کە کۆچبەرانیئێرانی دەتوانن لە داهاتووی کۆمەڵگای سویددا و لە دیاریکردنی چارەنووسی کۆنەپەرستی ئیسلامی لەم وڵاتەدا بیگێڕن. ئەمە سپێکترۆمێکە کە لە لایەکەوە دەتوانێت ببێتە مۆدێلێکی مۆدێرنیزم بۆ کۆچبەرانی دیکەی وڵاتانی بەناو ئیسلامی، لە لایەکی دیکەشەوە دەستێکی کراوەی هەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەیکۆنەپەرستی ئیسلامی، چونکە سروشتی مۆدێرنیزمی دەزانێت ئایین و حکومەتی ئایینی زیاتر لە هەموو کەسێک، و دەتوانێت دژایەتی پڕوپاگەندەی ئیسلامی و وەکڕای کارگەر و لایەنگرانیڕێژەیی کولتووری پێویستەڕاستیەکان بڵێن. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لە سوید چالاکانە لە هەوڵدایە بۆ هێنانی ئەم کۆچبەرانە بۆ مەیدان بۆ بەرگریکردن لە مافی منداڵان و پێشگرتن لە پەرەسەندنیکۆنەپەرستی ئیسلامیو سیاسەتیڕەگەزپەرستانەی گێتۆی فەرهەنگی.

ئەو پرسەی کە هاتۆتە ئاراوە زۆر گرنگە. ئەو جەمسەرگیرییەی کە هاتۆتە ئاراوە، واقیعی و قووڵە. تا چەند ژاوەژاو و دیماگۆگی ئەم گرووپانە دەتوانن فەزیحە سیاسییە نوێیەکەیان چارەسەر بکەن، شتێکی لاوەکییە. گرنگەئەگەر ئازادیت دەوێت لە بەرامبەر هەمووڕەگەزپەرستی ئۆرگانە دەسەڵاتدارەکانی ئەم کۆمەڵگایانە و تێز و سیاسەتەڕەنگاوڕەنگەکانیان بۆ دروستکردنی ئاپارتایدێکی کولتووری و کۆمەڵایەتی و دژی هەمووڕەوتە کۆنەپەرستانە و دواکەوتووەکان و نان بەنرخی ڕۆژخۆرەکان لە ناو کۆچبەراندا. بەیەکسانیوسکۆلاریزم بە هەموو هێزی خۆیەوە بێنە مەیدان. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لە سوئید پابه‌نده‌ به‌م خه‌باته‌وه‌. داکۆکی کردن لە مافی کچان لە ژینگە ئیسلامیەکان و بنەماڵە ئیسلامیەکان بەشێکی دانەبڕاوە لەم خەباتە.

لە خورداد ١٣٧٦ی خەرمانانی ١٩٩٧ لە ژمارە ٢٤ی ئینتەرناسیۆناڵدا بڵاوکراوەتەوە.
کۆمەڵە بەرهەمەکانی مەنسوور حکمەت، بەرگی هەشتەم، لاپەڕە ٣٧٩ تا ٣٩٢
بڵاوکراوەکانی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران، چاپییەکەم، تشرینی دووەمی ۱۹۹۷، سوید، ISBN 91-630-5761-1

وەرگێڕانی لەفارسیەوە: کاوە عومەر ٢٠٢٢/٧/١٩