هەڵسەنگاندنێک لەبارەی پێگەی حیزبی دیموکرات و چۆنێتی مامەڵەی ئێمەلەبەرانبەریدا

ئه‌لف- لایەنە گشتییەکانی قەیرانی ئێستای حزبی دیموکرات

١- ناسیۆنالیزم لە کوردستاندا، لەسەر بنەمای پێگەی نەتەوەی کورد وەک نەتەوەیەکی چەوساوە و وەک شێوازێکی دەربڕینی ناڕەزایەتی بۆرژوازیانە لە بەرامبەریدا، لە مێژە بنەمای دروستبوون و گەشەکردنی حزب و ڕەوتە سیاسییە جۆراوجۆرەکان بووە، وەک ئۆپۆزسیۆن لە حکومەتە ناوەندەکان، لە کۆمەڵگای کوردستاندا. وەک چۆن ناسیۆنالیزم لە مێژوودا ئامرازی ئایدیۆلۆژیی بۆرژوازی بووە بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندیی توێژە جیاوازەکانی ئەم چینە. ناسیۆنالیزمی کوردیش لە ڕەهەندە تاڕادەیەک سنووردارەکەیدا هەمان ڕۆڵی هەبووە.

حیزبی دیموکرات ساڵانێکی زۆر نوێنەری سەرەکی ڕەوتی ناسیۆنالیستی لە کوردستانی ئێران بووە. ئەم حیزبە لە ڕووی پەیوەندی چینایەتییەوە حیزبێکی بۆرژوازییە و لە ڕووی ئامانجی کۆمەڵایەتییەوە خودموختاریی دەوێت. بۆ بۆرژوازی کورد، ئۆتۆنۆمی مانای ئەوەیە کە ئەم چینە پشتیوانی سیاسی و حکومی بۆ سەرمایە و وەبەرهێنانەکەی لە شێوەی بەشداریکردن لە دەسەڵاتدارێتی ناوخۆییدا دابین دەکات.

٢- نفوزی کۆمەڵایەتی و بەردەوامی حیزبی دیموکرات وەک ڕەوتی سیاسی دەرئەنجامی مانەوەی چەوسانەوەی نەتەوەیی و بوونی مەیل و نەریتی خەبات لە دژی ئەو چەوساندنەوە بووە.

لە لایەکی دیکەوە، هەڵوەشاندنەوەی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییە کۆنەکان، زاڵبوون و فراوانبوونی پەیوەندییە سەرمایەدارییەکان و پێکهێنانی چینێکی فراوانی کرێکارانی مووچەخۆر لە دەیەکانی ڕابردوودا، گۆڕانکارییەکی گەورەی ئابووری و کۆمەڵایەتی بوو کە دواجار و بە ناچاری و بە قووڵی کاریگەریی لەسەر ڕەوتە سیاسییەکانی ناو کۆمەڵگا هەبوو و پرسەکان، داواکارییەکان و تۆ ڕەوتی نوێ لەگەڵ خۆتدا هاوبەش دەکەیت.

ئەم دۆخە ئەگەری کۆمەڵایەتی پرۆژەکردن و باڵادەستی ئایدیاڵە سۆسیالیستی و دیموکراسیەکانی چینی کرێکار وەک ئاڵای ناڕەزایەتی جەماوەر لەدژی حکومەتی ناوەندی و لەدژی بۆرژوازی لەکوردستاندا ڕەخساند، بناغەکانی ناسیۆنالیزمی کوردی هەژاند و بە پشتبەستن بە هۆکارە ماددییەکانی ڕەوتی دابەزینی ئەم مەیل و حزبی سیاسی خۆراک پێدەری لەو دابین کردووە.

٣- لەم ساڵانەی دواییدا و لەگەڵ بەردەوامیی خەباتی شۆڕشگێڕانە لە کوردستاندا، ئەو واقیعە بنەڕەتییەی سەرەوە کاریگەری یەکلاکەرەوەی لەسەر چارەنووس و ڕەوتی جوڵەی هێزە سیاسییەکان هەبووە. لای کۆمەڵە سۆسیالیزم و ئایدیالی یەکسانی ئابووری لە چوارچێوەی خەبات دژی ڕژێمی کۆماری ئیسلامی دەبێتە تەوەری هۆشیاری و فراوانکردنی نفوز و دامەزراندنی هێزەکان و لە لایەکی دیکەشەوە حیزبی دیموکرات دەسەڵات و هێزی خۆی لێ وەردەگرێت پاشماوەی ئەو وەهمانەی کە بەردەوام لە نێو جەماوەری خەڵکدا بەرامبەر بە ناسیۆنالیستەکان و سەرکردە ناسیۆنالیستەکان کەم دەبنەوە.، لاوازی کاتی حکومەتی ناوەندی و قەڵشتە ناوچەییەکان وەردەگرێت.

بە تێکۆشان لە پێناو خۆشگوزەرانی و داواکارییە ئابوورییەکانی کرێکاران و چین و توێژە زەحمەتکێشەکانی کۆمەڵگا، ڕووبەڕووبوونەوەی خورافات و دواکەوتوویی نەریتی، پشتیوانی لە خەباتی شۆڕشگێڕانەی زەحمەتکێشانی گوندنشین، بەرەنگاربوونەوەی چەوساندنەوەی ژنان و پشت بەستن بە هۆشیاری و بەئاگاهێنانەوەی جەماوەری فراوان ، بنەمای کاریگەرییە فراوانەکەی.پەرەسەندوو بووە

به پێچه وانه وه حیزبی دیموکرات له بەربەرەکانێی له گه ڵ گه شه سه ندنی کاریگەریی دروشم و سیاسه ته کرێکاری و سۆسیالیستیەکاندا، تا دێت نکۆڵی له سەرمایەداریی بوونی کوردستان و نکۆڵی لە بوونی چینی کرێکار کردووه و به م شێوەیە هه وڵی داوه سه رمایه داری وه ک هۆکاری مانەوەی هەموو نایەکسانییەکان - بە ستەمی نەتەوەییەوە - لە هێرشی جەماوەر بپارێزێت. لە درێژەی ململانێی توندی چینایەتیدا کە لە نێوان ئەم مەیلانەدا لە کوردستان بەردەوام بوو، حیزبی دیموکرات زیاتر پشت بە پاشماوەی دواکەوتوویی نەریتی و خورافات و دەمارگیری کۆنەپەرستانە لە ڕووبەڕووبوونەوەی کۆمەڵەدا دەبەستێت. بەڵام هۆشیاری سیاسی، ئەزموونی جەماوەری کرێکار و ئاستی چاوەڕوانییەکانیان لە کوردستان ئەمڕۆ لە ئاستێکدایە کە ئەم جۆرە بیانوانە ناتوانن بۆ ماوەیەکی زۆر بمێننەوە. وە حیزبی دیموکرات، وەک ڕەوتێک کە سەرسەختانە لەبەردەم واقیعە نوێیەکانی کۆمەڵگەی کوردستاندا وەستاوە، بە ناچاریدوچاری گۆشەگیری زیاتر وبێ ئاسۆیی سیاسی قووڵتر و دوژمنایەتی سیاسی توندتر لەگەڵ ڕەوتی کۆمۆنیستیدا دادەڕما.

٤- لە بەرامبەر ئەم ڕەوتی ڕوولەلێژی و ئەم قەیران و سەرلێشێواوییە سیاسییەیە کە حیزبی دیموکرات دوا تاکتیکی خۆی لە مامەڵەکردن لەگەڵ کۆمەڵەدا دەگرێتەبەر، واتە بە بەکارهێنانی هێزی سەربازی لەسەر ئاستی سەرتاسەری. بۆ حیزبی دیموکرات، شەڕ لەگەڵ کۆمەڵە درێژەپێدەری سیاسەتی ئاسایی ئەم حیزبە بوو کە بەرددانان بوو لەسەر ڕێگای گەشەی هۆشیاری و ڕێکخستنی چینایەتی کرێکاران و ئاشنابوونی جەماوەری کرێکار بە مافە سەرەتاییەکانیان. حیزبی دیموکرات کە نەیتوانی لە ڕێگەی سیاسییەوە پێش بە گەشەکردن و فراوانبوونی ئەڵتەرناتیڤی کرێکاری و کۆمۆنیستی لە نێو جەماوەردا بگرێت، هەوڵیدا بە زۆر و بە ڕێگەی توندوتیژی و شەڕ ڕابگرێت و پێگەی لەدەستچووی خۆی بۆ هێزە چەکدارەکان بگەڕێنێتەوە.

سیاسەتی کومەڵە لەم شەڕەدا بەرگریکردن بوو لە ڕێکخستنی سەربەخۆی پرۆلیتاریا لە کوردستان و زامنکردن و چەسپاندنی دەستکەوتە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی بزووتنەوەی کۆمۆنیستی. سەرکەوتن لەم شەڕەدا بە واتای بێلایەنکردنی سیاسەتی دژە شۆڕشگێڕانەی حیزبی دیموکرات و لابردنی ئەو ئاستەنگانەی کە حیزبی بۆرژوازی لەسەر ڕێگای ئاگادارکردنەوە و ڕێکخستنی کرێکاران و زەحمەتکێشان و فراوانکردنی چالاکیی کۆمۆنیستی دانابوو.

دوای سێ ساڵ و نیو شەڕ، حیزبی دیموکرات نەیتوانی کۆمەڵە ناچار بکات لە هەڵوێستە سیاسی و چینایەتییەکانی بکشێتەوە، بە پێچەوانەوە لە ڕووی سیاسییەوە گۆشەگیر بوو. ئەو بەتەواوی دەرکی بە بێتوانایی و شکستی خۆی کرد لە بەدیهێنانی ئامانجە کۆنەپەرستانەکانی و سەرەڕای خواستی خۆی لەبەردەم هەمووان نمایشی کرد. لە ئێستادا حیزبی دیموکرات لە ڕووی توانای پراکتیکییەوە پێگەیەکی دۆزیوەتەوە کە توانای ئەوەی نییە کە بتوانێت ئاڵۆزی و پشێوی جددی لە سەر ڕێگەی چالاکییەکانی کۆمەڵەدا دروست بکات.

ب- قەیرانی ئێستای حیزبی دیموکرات و شێوە مامەڵەی ئێمە لەگەڵیدا:

* هەڵوەشاندنەوە و قەیرانی حیزبی دیموکرات، بە پشتبەستن بەو بوارانەی لەسەرەوە ئاماژەمان پێدا، لە چەند ساڵی ڕابردوودا بەردەوام قووڵتر بووەتەوە و ئێستاش دوای چەندین کشانەوە و پاکتاوکردن و دابەشکاری بچووک، دواجار بووە هۆی دابەشبوونێکی تەواو لە دوای کۆنگرەی هەشتەم ، و بە کردەوە ئەم حزبە دابەشکراوە بەسەر دوو بەشدا. هۆکارەکانی دابەشبوونی ئەم دواییە دەتوانرێت بەم شێوەیە کورت بکرێتەوە:

١) لاوازبوونی بناغە کۆمەڵایەتییەکانی حیزبی دیموکرات، گەشەی ڕەوتی سۆسیالیستی شۆڕشگێڕانە کە لەسەر بنەمای هێزە بزوێنەرە نوێیەکانی خەباتی شۆڕشگێڕانە لە کوردستان و لاوازبوونی گشتیی نەریتی ناسیۆنالیستی، نامۆبوونی حیزبی دیموکرات لە پرسە کۆمەڵایەتییەکان و ئەو داواکاری چینایەتیانەی کە بنەمای بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانە لەم قۆناغەی دواییدا پێکدەهێنن، حیزبی دیموکرات بووەتە هۆی سەرلێشێواوییەکی قووڵی سیاسی. حیزبی دیموکرات تا دێت کاریگەری خۆی لە نێو چینی کرێکار و هەژارانی کوردستاندا لەدەست دەدات و لە ڕوانگەی کردەیییشەوە؟؟ قەبارەکەی تا ڕادەی دەسەڵات و توانای چینایەتی بۆرژوازی کورد لە کوردستانی ئەمڕۆدا کەم دەبێتەوە.

٢) تێکشکاندنی سیاسەتی شەڕی حیزبی دیموکرات لە دژی کوملە و سەلماندنی ئەو ڕاستییەی کە حیزبی دیموکرات نەک هەر توانایی نییە پێش بە گەشەی ئەڵتەرناتیڤی کرێکاری و کۆمۆنیستی لە کوردستان بگرێت، بەڵکو بەرو پەراوێزی گۆڕەپانی سیاسی لە کوردستان کێش دەکرێت ،بۆ هەڵچونی قەیران و بێهیوایی کردەیی حیزب زیاد.

٣) پێشکەوتنە نیزامییەکانی کۆماری ئیسلامی، مەیدانی چالاکیی سەربازی، فۆڕمی سەرەکی و بنەڕەتیی دەربڕینی حیزبی دیموکرات، بەرتەسک کردووەتەوە. ڕوانگەی کردەیی چالاکییەکە، فراوانکردن یان تەنانەت ڕاگرتنی بوون لە ڕەهەندەکانی ئێستادا بۆ حیزبی دیموکرات تاریکە. حیزبی دیموکرات توانای ئەوەی نییە سیاسەتێکی ڕوون بۆ دەرچوون لەم دۆخە دابین بکات.

٤) ئەم دۆخە وردە وردە وایکردووە کە حیزب نەتوانێت یەکڕیزی سیاسی و کردەیی لە نێوان مەیلە جیاوازەکانی ناو بۆرژوازی کورددا بپارێزێت. ئەم ڕەوتانە بە تایبەت لە ڕووی نزیکبوونەوە لە کەمپە جۆراوجۆرە نێودەوڵەتییەکانی وەک (سۆڤیەت، سۆسیال دیموکراسی و هتد)، ڕادەی پشتبەستن بە ناسیۆنالیزمی کورد و شێواز و جۆری هاوپەیمانی لەگەڵ هێزە سیاسییە سەرتاسەریەکاندا لە ئێران، جیاوازییان هەیە لەو بۆشاییەدا کە بەهۆی قەیران وبێ ئاسۆیی سیاسی و نەبوونی هێل و ڕێبازێکی سیاسی یەکگرتووکەر، بەردەوام چالاک دەبێتەوە و ململانێی نێوانیان توندتر دەبێتەوە.

٥) وە سەرئەنجام لە وەها بارودۆخێکدا بەشێک لە کادر و سەرکردەکانی حیزبی دیموکرات دەوێرنفصتوڕەیی خۆیان لە شێوەی ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە سەرکردایەتیی قاسملو کە لە حیزبی دیموکراتدا نەریتیەن لەئۆتۆریتەی دەسەڵاتێکی جێکەوتوو لە حزبی دیموکراتدا بەهرەمەندە دەرببڕن. نەگۆڕی قاسلمۆ لەبەرامبەر بە ئۆپۆزسیۆنەکنیدا لە لایەک و بیرۆکەی ئەوەی کە فاکتەری لەبار بۆ دروستبوونی ئەم جیابوونەوەیە لە دەرەوەی حیزبی دیموکرات هەن، ڕێگەی بە ئۆپۆزسیۆن لە حیزبی دیموکرات دا ئەمجارە دەست بەجیابوونەوەیەکی ڕێکخراو بکەن.

یەکەم: کەم تا زۆر هەموو مەیلەکانی ناو حیزبی دیموکرات لە ڕەوتی نوێدا ئامادەن و دووەم: ئەم بەڵگەنامەیە زیاتر بە مەبەستی ڕاکێشانی هێزەکان و ڕەخساندنی کەشێکی لەبار بۆ مانەوەی ڕەوتی دابەشبوون لە نێوان لایەنە سیاسییەکانی دیکەدا ڕێکخراوە نەک بەرزکردنەوەی ئاڵای بۆچوونە سیاسییە تایبەت و جیاوازەکان. بەم مانایە هێشتا دابەشبوونی ئەم دواییە بەڵگەی دابڕانێکی پلان بۆ داڕێژراو لە حیزبی دیموکرات نییە. هەرچەند جەختکردنەوەی ئەو بەیاننامەیە لەسەر پێویستی نزیکبوون لە ئۆردوگای بەناو سۆسیالیستی ئاماژەیە بۆ بوونی مەیلی لایەنگری سۆڤیەت لەم پرۆسەیەدا، بەڵام بەو مانایە نییە کە ئەم ململانێیە لە چوارچێوەی هیچ یەکێک لە دوو بەشەکەیدا یەکلایی نیە.

١) ئاراستەی گشتیی بزووتنەوەی ئەم دە ساڵەی کۆتایی کۆمەڵە بۆ گۆشەگیرکردنی حیزبی دیموکرات، گۆڕینی بزووتنەوەی کرێکاری و کۆمۆنیستی لە کوردستان وەک بزووتنەوە و وەسلەی سەرەکی خەبات و ناڕەزایەتی لە کوردستان و زاڵبوونی نەریتی سۆسیالیستی بەسەر نەریتی ناسیۆنالیستیدا لە خەباتەکانی خەڵکی زەحمەتکێشدا دەبێت بەبێ هیچ ناڕونیەک بەردەوام بێت. پێویستە بارودۆخی ئێستای ئەم حیزبە وەک خاڵێک لە ڕەوتی بێهیوایی تەواوەتیی لە نێو کرێکاران و زەحمەتکێشان بەرامبەر ئەم حیزبە و نەریتەکانی هەژمار بکرێت و چالاکییەکەمان بە ئامانجی بەردەوامیی شێلگیرانەی خەباتی سیاسی و چینایەتی بۆ بەردەوامی و خێراترکردنی ئەمە پرۆسەیە بێت.

٢) ڕاستییە چینایەتییەکان سەبارەت بە ماهیەتی حیزبی دیموکرات وەک بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتی بەردەوام بە ڕوونی بانگەشەی بۆ بکرێت. ئەم جیابوونەوەیە نابێت ڕەخنەی چینایەتیمان لەم ڕەوتە خاو بکاتەوە.

٣) سەبارەت بە شەڕی ناوخۆی کوردستان هەڵوێستی ئێمە ئەوەیە کە ئاگربەستی تاکلایەنە بە هەردوو فراکسیۆن ڕابگەیەنین و پەیوەندی سیاسی دیاریکراو لەگەڵ هەر کوتلەیەک کە ئەم ئاگربەستە قبوڵ بکات، دروست بکەین.

٤) هاوکات لەگەڵ ڕاگەیاندنی ئاگربەستی تاکلایەنە، پێویستە ئامادەیی سەربازی و وریایی خۆی بپارێزێت و بەتایبەتی لە حاڵەتی پێداگری ئاشکرای فراکسیۆنی قاسملو لەسەر شەڕ، ئەگەری کردەی سەربازی لەدژی هێزەکانمان لەلای ئەوانەوە زۆر جددیە و ئەگەری هەیە و ئەبێت هۆشداری بدرێتە حزبی دیموکرات لەبەرانبەرهەر جۆرە شەڕفرۆشیەکی سەربازی لە دژی کۆمەڵە و لە حاڵەتێکی لەو جۆرەدا ئەم کوتلەیە وەڵامێکی یەکلاکەرەوە بەپێی ئەوەی کەخۆمان بە ڕاستی دەستنیشانی دەکەین، وەربگرێت.

٥) پڕوپاگەندەی ئێمە بەرامبەر بە حزبی دیموکرات بە شێوەیەکی سەرەکی ئاراستەی جەماوەری زەحمەتکێش و لە ڕوانگەی ڕۆشنگەریان سەبارەت بە بەرژەوەندی و ئەرک و ئاسۆی بزووتنەوە لە ڕوانگەی کۆمەڵەوە، جودایی حیزبەکانی وەک حیزبی دیموکرات لە داواکاری و ئایدیاڵە بنەڕەتییەکانی خەڵکی زەحمەتکێش لە کوردستان. کۆمەڵە پێویستە بە تەواوی لە هەڵوێست و بەرپرسیارێتی خۆی وەک نوێنەری کرێکاران و زەحمەتکێشان و سەرکردە و ڕێکخەری شۆڕش لە کوردستان بە خەبات بۆ نەهێشتنی ستەمی نەتەوەیی تێبگات و هەڵسوکەوت بکات.

٦) ئەگەر لە مەسەلەی نەتەوەیی و خودموختاریدا، واتە ئەو دۆزە هاوبەشەی کە هەم حیزبی دیموکرات و هەم کۆمەڵە داوای دەکەن و لەخەبات دژ بە نیزامی کۆماری ئیسلامی، هاوپەیمانی بە کارێکی بەسوود و ڕاست دەرکەوت، . پاشان دەتوانرێت ئەنجام بدرێت.

لە هەمان کاتدا تا ئەو ڕادەیەی کە هەرکام لە چین و توێژەکانی حیزبی دیموکرات ڕوانگەیەکی ئاشتیانەتر لەپەیوەند بە کۆمەڵە یان داواکاری و سیاسەتی کرێکاری و دێموکراسی پەسەند دەکات، دەکرێ پێوەندییەکی پراکتیکی نزیکتر لەگەڵیان دابمەزرێت.