مێژووی شکست نەخواردووەکان

مانگانە کێوێک بابەت لەلایەن تاک و دەستە و بزووتنەوەکانەوە کە پێکهاتوون لە ڕزگاربووان و ئەو شۆڕشگێڕانەی شۆڕشی ١٣٥٧ کە چوونەتە تەمەنەوە بڵاودەکرێتەوە. خوێندنەوە و شوین کەوتنی هەموو ئەمانە و بەشداریکردن لە سەرقاڵبوون و دونیا دەروونییەکانی نووسەرانیاندا، هەم بێهودە و هەم زۆر قورسە. بەڵام زەحمەت نییە پرۆسەی "بیرکردنەوەی نوێ" ببینین کە باسی لێوەکرا. دەکرێت سوود لە میتۆدی "تێکەڵکردنی ماناکان" وەربگرین کە ئامرازێکی دەروونناسەکانە و کاردانەوەی ئەم ئەدەبیاتە بەرامبەر بە وشە سەرەکییەکان، بۆ نموونە خودی چەمکی شۆڕش بپشکنرێت. ئەو وێنەیەی کە بەدەست دێت هیچ بوارێک بۆ ناڕوونی ناهێڵێتەوە. شۆڕش: توندڕەو، شۆڕش: توندوتیژی، شۆڕش: سەرکوت، شۆڕش:داڕمان..

و بۆچی نا؟ ئاخر کێ هەیە لەو ڕزگاربووانەی شۆڕشی ١٣٥٧ کە بتوانێت بۆ ساتێک چاوەکانی دابخات و بیر لە ١٧ ساڵی ڕابردوو بکاتەوە و یادگاری شیرینی بێتەوە یاد ؟ بە ملیۆنان کەس مەحکوم کران کە لە کۆنەپەرستانەترین و دڕندەترین سیستەمی کۆمەڵایەتیدا بژین، کۆمەڵگەیەک لەسەر بنەمای ترس و هەژاری و درۆ بنیات نرا کە تیایدا بەختەوەری حەرامە، ژن بوون تاوانە، ژیان سزایە و دەربازبوون مەحاڵە. نەوەیەکی تەواو، ڕەنگە زیاتر لە نیوەی خەڵک، چاویان لەم دۆزەخەدا کردۆتەوە و هیچ یادگارییەکی تریان نییە. وە بۆ زۆر کەسی تریش زیندووترین یادەوەری ڕووخساری لەبیرنەکراوی مرۆڤە پاکەکانە کە لە خوێن هەڵکێشران ئایا ئەوە نییە کە خاڵی دەستپێکی ئەم کابوسە ساڵی ١٣٥٧ بوو، ساڵی شۆڕش؟

ڕەنگە بۆ هەندێک، کۆتایی بێ ئاکامی شۆڕشی ١٣٥٧ ڕۆڵی هەبووبێت لە پرۆسەی ئەم"بیرکردنەوە نوێ"دا. بەڵام نە ڕادەی ئەم پەشیمانییە و نە تاڵیی تۆن و هیستریای بیرمەندە نوێیەکانی ئەمڕۆ هیچ شتێک بە شکستی شۆڕشی ١٣٥٧ ڕوون ناکرێتەوە. وەک ئەوە وایە لە تەنیشت پردێک دابنیشیت و گەڕانەوەی سوپایەکی دۆڕاو ببینیت.

چاوەڕوان نەکراو نییە ئەم دۆڕاوانە بە دڵتەنگ و سەرسوڕهێنەر و بێدەنگ و خەمۆکەوە ببینیت. بەڵام ئەم گروپە مشتەکانیان گرتووە. کاتێک بە وردی گوێی لێدەگریت، بۆت دەردەکەوێت کە ئەوان زە زەمەی سرودێک دەڵێنەوە، بەڵێ، هەڵە ناکەیت، ئەوان دێن بۆ شەڕ، بۆ شەڕی "سەر زەمین" و "ئۆردوگا" و "قەڵاکەی خۆیا"ن، یان بەهەر حاڵ ئەوەی کە خۆیان ڕۆژێک وەهایان بیر کردبێتەوە و ناویان بردووە. ئەمانە دەگەڕێنەوە بۆ تۆڵەسەندنەوە لە "خۆ" و "خۆییەکان"ی دوێنێ. بۆ کەسێک کە لە ناو قەڵاکەوە سەیری دەرەوە بکات، دەبێ ئەمە دیمەنێکی ترسناک بێت

بە دەگمەن شۆڕشێکی بەئاکام نەگەیشتوو و بزووتنەوەیەکی شکستخواردوو بەو شێوە تاڵە لەلایەن تامەزرۆیانی دوێنێیەوە بەڕێکراابێت. شۆڕشی دەستووری، بزووتنەوەی بە نیشتمانیکردنی پیشەسازی نەوت، دەسەڵاتی ئالێندێ، شۆڕشی پورتوگال، مانگرتنی کانگەرەکانی بەریتانیا، بۆ نموونە، هەمیشە لە نێو پێشینەکانیان و بەشداربووانی خۆیاندا ڕێزێکی زۆریان هەبووە. لە شوێنێکی دیکەدا بگەڕێین بۆ هۆکاری بیرکردنەوەی نوێی شۆڕشگێڕانی دوێنێی ئێران. ڕاستیەکەی ئەوەیە کە ئەم ساڵانە، ساڵانی دوای شۆڕشی ١٣٥٧، هاوکات بوو لەگەڵ ڕووداوێکی زۆر گرنگتر لەسەر ئاستی جیهانی. داڕمانی بلۆکی ڕۆژهەڵات کە لەم دواییانەدا تەنیا لە پڕوپاگەندەی فێڵبازترین وتەبێژانی پەیمانی وارشۆ و ناتۆ و پیرۆزترین لایەنگرانیاندا بە "کەمپی سۆسیالیزم" ناوزەد کرا، بوومەلەرزەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی بوو کە هەموو جیهانی هەژاند . کردەی لابردنی یەک جەمسەری لە جیهانێکی دوو جەمسەری، جیهانێک کە هەموو شتێک، لە ئابووری و بەرهەمهێنانەوە تا زانست و هونەر، بۆ دەیان ساڵ لەسەر بنەمای دژایەتی ئەو دوو جەمسەرە پێکهاتبوو، بەس نائارامکەر بوو. به ڵام ئه وه ی له کایه ی فکر و ئەندێشەدا چاره نووسساز بوو، ئه وه بوو که حوکمڕانانی جیهان و ڕەوە بەرفراوانه که یان له وته بێژی و بانگەشەکارانی نۆکەریان له زانکۆ و ڕاگه یاندنه کاندا توانیان ڕووخانی بلۆکی ڕۆژهه ڵات وه ک ڕووخانی کۆمۆنیزم و کۆتایی سۆسیالیزم و مارکسیزم نیشان بدەن. بێگومان تەواوی ئەم کردەوەی چەواشەکاریە بۆ ماوەی زیاتر لە شەش ساڵ کۆتایی نەهات و هەموو بەڵگەکانی ئەمڕۆ ئاماژەن بۆ ئەوەی کە ئەم سەردەمی فریوکاریە کۆتایی هاتووە. بەڵام ئەم شەش ساڵە جیهانی هەژاند. ئەمە کۆتایی سۆسیالیزم نەبوو، بەڵکو ئاماژەیەک بوو بۆ ئەوەی کە بەڕاستی کۆتایی سۆسیالیزم دەتوانێت چ کابوسێک بێت و جیهان بەبێ بانگەوازی سۆسیالیزم و بەبێ هیوای سۆسیالیزم و بەبێ "مەترسی سۆسیالیزم" دەگۆڕێت بۆ چ لیتاوێک " لە سۆسیالیزم. دەرکەوت جیهان، لە حاکم و مەحکومەوە، سۆسیالیزم بە گۆڕانکارییەوە دەبەستێتەوە. کۆتایی سۆسیالیزمیان بە کۆتایی مێژوو ناوبرد. دەرکەوت کۆتایی سۆسیالیزم کۆتایی چاوەڕوانی یەکسانییە، کۆتایی بیرکردنەوە و پێشکەوتنی ئازادە، کۆتایی چاوەڕوانی خۆشگوزەرانییە، کۆتایی هیوای ژیانێکی باشترە بۆ مرۆڤایەتی. کۆتایی سۆسیالیزم بە سەروەری بێ مشتومڕی یاسای جەنگەڵ و ڕەسەنایەتی هێز لە ئابووری و سیاسەت و کولتووردا پێناسە کرا. وە یەکسەر فاشیزم، ڕەگەزپەرستی، پیاوسالاری، نەتەوە پەرستی، ئایین، دژە کۆمەڵگە و زۆرەملێ لە هەموو کون و کەلەبەرێکی کۆمەڵگادا هاتە دەرەوە.

شەپۆلی "بیرکردنەوەی نوێ" کە دوای ئەم ڕووداوە لە هەموو جیهاندا دیار بوو. لە کێبڕکێیەکی نێودەوڵەتی پەشیمانی و نەرگسیدا، باشترینەکانی دوێنێ ڕیسوا کران، پرەنسیپەکانی دوێنێ نەفرەتیان لێکرا و ئایدیالی دوێنێش گاڵتەیان پێکرا. زەلیلبوون و تەسلیمبوون وەک مانای ژیان لەسەر کورسی دانیشتبوو. لە فەرهەنگی تەوابیتی ڕۆشنبیرانی نەزمی نوێدا، هەرکەسێک ژیانێکی باشتری بۆ هاوپیشەی خۆی دەویست و پێیوابوو بارودۆخی هەنووکەیی دەتوانێ و دەبێ بگۆڕێت، هەرکەسێک باوەڕی بە یەکسانی مرۆڤ هەبووبێت و بانگهێشتی ئایندەیەکی باشتری کردبێت، هەرکەسێک پێویستی بە هەوڵی بەکۆمەڵی مرۆڤەکان بۆ کاریگەربوون بزانێت باسی لە چارەنووسی ئەوان و پشکی خۆیان لە جیهاندا دەکرد، هەرکەسێک حکومەت و کۆمەڵگای بە بەرپرسیار لە تاک و ئاسوودەیی و ئازادییەکەی دەزانی، لەلایەن هەزار و یەک تریونییەوە نازناوی لێدەدرا وەک خەیاڵی و مۆدێرن و بێ عەقڵ و پێ لە هەوا. نیشانەی بێ ئومێدی ورد بوو، وازهێنان لە ئایدیاڵە بەرزەکانی مرۆڤایەتی و ڕیالیزم و تێگەیشتووی پێی دەگوترا. لەناکاو دەرکەوت کە هەموو ڕۆژنامەنووسێکی تازە دامەزراو و هەر پرۆفیسۆری یاریدەدەرێکی تازە دامەزراو و هەر عەقیدێکی خانەنشینکراو وەڵامی زەبەلاحە ڕۆشنبیرەکانی جیهانی مۆدێرن، لە ڤۆڵتێر و ڕۆسۆوە تا مارکس و لینین و تەواوی کێشەی ئازادیخوازی و یەکسانییان هەیە و هەوڵەکانی سەدان ملیۆن کەس لە چەند سەدەی ڕابردوو جگە لە کات بەفیڕۆدانێکی بێ ئەنجام لە ڕێگای کۆشکی شکۆمەندی "کۆتایی مێژوو" هیچی تر نەبووە و پێویستە بە زووترین کات لەبیر بکرێت.

هەر لە چوارچێوەی ئەم فەزا نێودەوڵەتییەدایە کە شۆڕشگێڕانی دوێنێ "بیرکردنەوە" لە شۆڕشی ١٣٥٧ و شۆڕشگێڕی بە گشتی؛ وە ئەو ئەنجامانەی بەدەستیان هێناوە، نەک شکستی شۆڕشی ١٣٥٧، قەرزاری ڕەوتی گاڵتەکردنە بە ئایدیاڵ و پرەنسیپەکان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، کە بۆ چەند ساڵێک بوو بە مۆدێلی ڕۆژ.

باس لەوە کراوە کە مێژوو هەمیشە لەلایەن سەرکەوتووەکانەوە دەنووسرێت. بەڵام پێویستە ئەوەش زیاد بکرێت کە ئەو مێژووەی دۆڕاوەکان نووسیویانە زۆر درۆتر و ژەهراویترە. چونکە ئەم دووەمیان هیچ نییە جگە لە یەکەمیان لە بەرگی سەرەخۆشی و ماتەمینی و ملکەچبوون و خۆ فریودان. ئەگەر مێژوو چیرۆکی گۆڕانکارییە، ئەوا مێژووی ڕاستەقینە مێژووی نەدۆڕاوەکانە. مێژووی ئەو بزووتنەوە و مرۆڤانەیە کە تا ئێستاش گۆڕانکاریان دەوێت و هەوڵ بۆ گۆڕانکاری دەدەن. مێژووی ئەو کەسانەی کە ئامادە نین ئایدیاڵ و هیواکانیان بۆ کۆمەڵگای مرۆڤایەتی بنێژن. مێژووی خەڵک و ئەو بزووتنەوانەیەکە لە هەڵبژاردنی پرەنسیپ و ئامانجەکانیاندا دەسەڵاتیان نیە و ناچارن هەوڵی باشترکردنی ئەوەی کە هەیە بدەن. شۆڕشی ١٣٥٧ لە مێژووی هەردوو سەرکەوتوو و دۆڕاودا هەنگاوێکە لە سەرهەڵدانی ئیسلام و ئیسلامیزم و هۆکاری ئەو هەلومەرجەی ئەمڕۆ لە ئێراندا زاڵە. بەڵام لە مێژووی ڕاستەقینەدا شۆڕشی ١٣٥٧ بزووتنەوەیەک بوو بۆ ئازادی و خۆشگوزەرانی کە تێکشکا.

نەهامەتیەکانی قۆناغی دوای شۆڕش لە ئێران دەبێ بە پێی هۆکارەکانیان بنووسرێن. خەڵک مافی ئەوەیان هەبوو کە دەسەڵاتی پاشایەتی و هەڵاواردن و نایەکسانی و سەرکوت و بەکەمزانین کە بناغەکەی پێکهێنابوو نەیوێت و دەست بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەرێت. لە کۆتایی سەدەی بیستەمدا خەڵک مافی ئەوەیان هەبوو کە پاشایان نەوێت، ساواکیان نەوێت، ئەشکەنجەدەر و ئەشکەنجەخانەیان نەوێت. خەڵک مافی ئەوەیان هەبوو کە چەک هەڵبگرن لە دژی ئەو سوپایەی کە کوشتاری کردوون بە یەکەم نیشانەی ناڕەزایەتی. شۆڕشی ١٣٥٧ بزووتنەوەیەک بوو بۆ ئازادی و دادپەروەری و کەرامەتی ئینسانی. بزووتنەوەی ئیسلامی و دەوڵەتی ئیسلامی تەنیا بەرهەمی ئەم شۆڕشە نەبوون، بەڵکو چەکێک بوو کە بە ئاگادارییەوە هێنرایە مەیدان بۆ سەرکوتکردنی ئەم شۆڕشە، لە کاتێکدا لاوازی و داکشانی ڕژێمی شا پێشتر پشتڕاستکرابووەوە. بە پێچەوانەی بۆچوونە باوەکان، کۆماری ئیسلامی بە پلەی یەکەم بوونی خۆی قەرزاری تۆڕی مزگەوتەکان و مەلا زۆرەکان نەبووە. سەرچاوەی ئەم دەسەڵاتە، دەسەڵاتی ئایین لە نێو خەڵکدا، دەسەڵاتی شیعەگەری، بێ بایەخی خەڵک بە مۆدێرنیزم و بێزاری خەڵک لە کولتوری ڕۆژئاوا، خێرایی لە ڕادەبەدەر لە شارنشینی و نەبوونی "پراکتیکی دیموکراسی" و هتد نەبووە. ئەم قسە بێمانایە ڕەنگە زیان بە پیشەی "ڕۆژهەڵاتناس" و شرۆڤەکارانی میدیا بگەیەنێت، بەڵام ئەم بێمانایە هیچ پەیوەندییەکی بە ڕاستییەوە نییە. بزووتنەوەی ئیسلامی هێنرایە بەرەی گۆڕەپانی شۆڕشی ١٣٧٩ لە لایەن هەمان ئەو هێزانەوە کە تا دوێنێ ڕژێمی شایان گرتبووە ژێر باوەش و فێرکەری ساواکیش بوون. ئەوان توانای ڕادیکاڵبوون و چەپدەستی شۆڕشی ئێرانیان دەزانی و وانەی خۆیان لە مانگرتنی کرێکارانی پیشەسازی نەوت وەرگرتبوو. لە شەڕی سارددا پێویستیان بە پشتێنێکی سەوز بوو. بۆ "ئیسلامکردنی" شۆڕشی ئێران، پارە خەرج کرا و پلانێک داڕێژرا و کۆبوونەوەیەک ئەنجامدرا. هەزاران کەس لە دیپلۆماتکارانی ڕۆژئاوایی و ڕاوێژکاری سەربازییەوە تا دەگاتە ڕۆژنامەنووسانی هەمیشە شەرەفمەندی جیهانی دێموکراسی، بۆ ماوەی چەند مانگێک ئارەقەیان بۆ دروستکردنی "ڕابەری شۆڕش" و حکومەتێکی ئەڵتەرناتیڤ بۆ نەریتێکی دواکەوتوو، پەراوێز، قاڵب و گۆشەگیر لە مێژووی سیاسی ئێراندا ئارەقیان ڕشتووە .بۆ بنیاتنانی کۆمەڵگەیەکی شارستانی و نوێی پیشەسازی لە ئێران لە ساڵی ١٣٥٧. کاک خومەینی لە نەجەف و قومەوە نەهاتووە و بە سەر قافڵەی مەلا کەرسوارەکان و بەسواری کەر لە ڕێگای دیهاتەوە نە هاتووە، بەڵکو لە پاریسەوە و لەگەڵ هەڵاتنی شۆڕشدا هاتووە. شۆڕشی ساڵی ١٣٥٧ بەرجەستەی ناڕەزایەتی ڕاستەقینەی خەڵکی بێبەشی ئێران بوو، بەڵام "شۆڕشی ئیسلامی" و نیزامی ئیسلامی بەرهەمی شەڕی سارد بوون، بەرهەمی مۆدێرنترین هاوکێشەی سیاسی لە جیهاندا ئەو سەردەمە . تەلارسازەکانی ئەم رژێمە ستراتیژیست و داڕێژەری سیاسەتی زلهێزەکانی ڕۆژئاوا بوون. ئه وانه ی ئه مڕۆ له ناو تاڵاوی ڕێژه گه ڕیی کولتوورییه وه ، جارێکی دیکه دێوه زمەی دروستکراوی خۆیان وه ک به ڕهه می سروشتی "کۆمه ڵگه ی ڕۆژهه ڵات و ئیسلامی" و شایسته ی خه ڵکی "جیهانی ئیسلامی" ڕەوای پێدە ده ن. تەواوی دامەزراوە ئابووری و سیاسی و پڕوپاگەندەییەکانی ڕۆژئاوا بۆ چەند مانگی پێش بەهمەن و دوای بەهمەن ١٣٥٧ کۆکرانەوە بۆ ئەوەی ئەم دەسەڵاتە بخەنە سەر تەخت و لەسەر پێی خۆی بهێڵنەوە.

بەڵام ئەوەی کە توانی ئەم ئەندازیارییە کۆمەڵایەتییە لە ئێراندا جێبەجێ بکرێت، بەهۆی هێزە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی ناو ئێرانەوە بوو. مادەی پێویست بۆ ئەم کارە هەبوو. بزووتنەوەی ئیسلامی لە هەموو وڵاتانی ناوچەکە بوونی هەبووە. بەڵام تا ڕووداوەکانی ئێران، لە هیچ خاڵێکدا ئەم بزووتنەوەیە نەبووە ڕەوتی سیاسی بەرچاو و یاریزانێکی سەرەکی لە گۆڕەپانی سیاسی ئەو وڵاتانەدا. (دژی) شۆڕشی ئیسلامییان نە بە هێزی بێ بایەخی بزووتنەوەی ئیسلامی، بەڵکو لەسەر شانی نەریتە سەرەکییە سیاسییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی ئێران بنیات ناوە. دژە شۆڕشی ئیسلامییان لەسەر شانی نەریتی نەتەوەیی و بەرەی نەتەوەیی بەناو لیبراڵ بونیادنا، کە لە هەموو شتێک زیاتر لە کرێکاران و کۆمۆنیستەکان دەترسا و هەموو تەمەنی خۆی بە گازگرتنی لە نینۆکەکانی لە ژێر بەرگی پاشایەتی و ئاییندا بەسەر بردبوو. نەریتێک کە بە درێژایی مێژووی خۆی نەیتوانی تەنانەت هێرشێکی نیمچە عەلمانی بۆ سەر ئایین لە سیاسەت و فەرهەنگ لە ئێراندا بکات. نەریتێک کە سەرکردە و کەسایەتییەکانی لە یەکەم کەسەکان بوون کە بەیعەتیان بە بزووتنەوەی ئیسلامی داوە. شۆڕشی دژەئیسلامیان لەسەر شانی نەریتی حیزبی تودە بنیادنا، کە دژە ئەمریکیبوونەکەی بە نرخ و بەهێزکردنی ئۆردوگای نێودەوڵەتییەکەی فەلسەفەی وجودگەرایی خۆی پێکهێنا و نیزامی ئیسلامیش بێ گوێدانە ئەوەی کە چی بۆ خەڵک و ئازادی دەهێنێت زەوییەکی بەپیت بۆ مانۆڕکردن و دەستکاریکردن دەبینیت. ڕژیمی ئیسلامییان لەسەر شانی نەریتی داڕوخاوی دژە مۆدێرنیستی، دژە "ڕۆژئاواییبوون"، بێگانەپەرست، ڕابردوودۆست و ئیسلامی کراو، حوکمڕانی بەسەر زۆرینەی کۆمەڵگەی هونەری و ڕۆشنبیری ئێراندا، کە ژینگەی سەرەتایی لاوانیان پێکهێنا و ناڕەزایەتی خوێندکاران. خومەینی سەرکەوتنی بەدەست هێنا، نەک لەبەر ئەوەی خەڵکی خورافات وێنەکەی ئەویان لەسەر مانگ بینیبوو، بەڵکو لەبەر ئەوەی ئۆپۆزیسیۆنی تەقلیدی و ئەم کولتوورە نەتەوایەتییە خراپ و دواکەوتووە ڕەتیان کردەوە، کە لە ڕاستیدا هاوردەترین و دەستکردترین کەسایەتی سیاسییە لە مێژووی هاوچەرخی ئێراندا بووە"دروستکراوی ئێران"، وەک کەسێکی ناوخۆیی و دژە ڕۆژئاوایی ناسی و بۆ ستایشکردنی هەستا. دژە شۆڕشی ئیسلامی بەرهەمی ئەو ڕاستییە بوو کە دەستپێشخەری لە گۆڕەپانی ناڕەزایەتیدا لە دەستی بزووتنەوەی مۆدێرنیستی- سۆسیالیستی کرێکارانی پیشەسازی نەوت و پیشەسازییە گەورەکان کەوتە بەر دژایەتیی نەریتی ئێران. ئەوانە بوون کە سیمای خومەینی و سیناریۆی شۆڕشی ئیسلامییان لە ڕۆژئاوا وەرگرت و بە کردەوە بە جەماوەری خەڵکی ناڕازییان فرۆشت.

سەرەڕای هەموو ئەمانە، چاوبەستی ئیسلامی تەنیا دەیتوانی پچڕانێک لە پڕۆسەی شۆڕشی ١٣٥٧دا دروست بکات. ڕووداوەکانی ئەو قۆناغە ڕاستەوخۆ دوای ڕاپەڕینی بەهمەن نیشانی دا کە دینامیزمی شۆڕش هێشتا هەر ماوە. دەریخست کە خەڵک بۆ ئیسلام نەک بۆ ئازادی و خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی هاتوونەتە گۆڕەپانەکە و هەر لە گۆڕەپانەکەدا ماونەتەوە. لە کۆتاییدا، وەک زۆربەی شۆڕشەکان، شۆڕشی ١٣٥٧ لە کۆتاییدا نەک بە فێڵ و شانۆگەری، بەڵکو بە سەرکوتێکی زۆر خوێناوی شکستی هێنا. ماوەی نێوان ٢٢ بەهمەن ١٣٥٧ تا ٣٠ خورداد ١٣٦٠ هەموو ئەو دەرفەتە بوو کە ئیسلام و بزووتنەوەی ئیسلامی بەو هەموو وەبەرهێنان و هەوڵانە بۆ فەرمانبەرانی بێ ئومێدی ڕژێمی شا بکڕن. وە بێگومان پێویستیان بەم شتە زیاتر نەبوو. لە مێژووی ڕاستەقینەی ئێراندا ٣٠ خورداد بۆ ١٧ شەهریوەرەوە گرێدراوە و بەستەری داهاتووە. خومەینی، بازرگان، سەنجابی، مادانی، فروەر، یەزدی، بەنی سەدر، ڕەجایی و بەهەشتی ئەو ناوانەن کە پێویستە محەممەد ڕەزا پەهلەوی، ئامووزگار، شەریف ئیمامی، بەختیار، ئەوەیسی، ئەزهەری و ڕەحیمی، وەک ئەو پارچانەی کە یەکێک لە دوای یەک دێنە سەر شانۆ بۆ ئەوەی ڕێگە لە شۆڕش و ناڕەزایەتی خەڵک بگرن. ڕژێمی شاهانە و پیاوە ڕەنگاوڕەنگەکانی بە لێدانی یەک لە دوای یەک لە بزووتنەوەی ناڕەزایەتیەکاندا شکستیان هێنا. حکومەتی ئیسلامی لەبری ئەوە توانی دەرفەتێک بکڕێت و هێزی کۆنەپەرست ببوژێنێتەوە و شۆڕشی خەڵک بە خوێناویترین شێوە تیکبشکێنێت. بەرنامەی کاری هەردوو ڕژێمەکە وەک یەک بوو.

زیاتر لە نیوەی خەڵکی ئێران زۆر گەنجن کە تەنانەت یادەوەرییەکی ناڕوونیان لە شۆڕشی ١٣٥٧دا هەبێت. پەیوەندیی ئەوان لەگەڵ ڕووداوەکانی ئەو قۆناغەدا جیاواز نییە لە پەیوەندی نەوەی شۆڕشگێڕانی ساڵی ١٣٥٧ لەگەڵ ڕووداوەکانی سەردەمی موسەدیق و ڕووداوی ٢٨ی مورداد. سەردەمێکی ڕابردوو و دەست لێنەدراو کە پێدەچێت تەنها لە مێشکی نەوەی هاوچەرخیدا زیندوو و گرنگ بێت. گێڕانەوەکانی ئەو سەردەمە زۆرن و جیاوازن، بەڵام لەجیاتی ئەوەی شتێک لەسەر حەقیقەتی مێژوویی بڵێن، حوکم لەسەر خودی گێڕەرەوە و شوێنی خۆی لە جیهانی ئەمڕۆدا دەدەن. مرۆڤ هەمیشە لە پەنجەرەی ئەمڕۆوە ئاوڕێک لە ڕابردوو دەداتەوە و بەدوای پشتڕاستکردنەوەی ئیرادە و کردارەکەی ئەمڕۆدا دەگەڕێت. بە ئاوڕدانەوە لە شۆڕشی ساڵی ١٣٥٧، بیرمەندە نوێیەکانمان چاویان لە هەڵکردنی ئاڵایەک لە ئێران لە ساڵی ١٣٧٥دایە. بەڵام ئەم ئاڵایە هەمیشە بوونی هەبووە. بابەتێکی لاوەکییە کە هەموو جارێک کێ لە ژێر ئەم ئاڵایە کۆدەبێتەوە، بە چ مەراسیمێک و بە چ دوعا و ئایەتێک.

مەنسور حیکمەت

چاپی یەکەم: وەرزنامەی نوختەی ژمارە ٤ و ٥، زستانی ١٣٧٤ و بەهاری ١٣٧٥
ئەم بابەتە لە مانگی لە خوردادی ساڵی ١٣٧٥، لە بڵاوکراوەی ئینتەرناسیۆناڵی ژمارە ٢٩دا بڵاوکراوەتەوە.
لە هەفتەنامەی ئینتەرناسیۆنالی ژمارە ٤٠ - ٢١ی بەهمەنی ١٣٧٩ - ٩ی شوباتی ٢٠٠١وە وەرگیراوە

وەرگێڕانی بۆ کوردی:کاوە عومەر