مقام زن در اسلام و مقام اسلام نزد زن

مساله زن مجاهدين را کلافه کرده است."آزادى زن در جامعه" براستى در اذهان ميليونها مردم محروم ايران، اعم از زن و مرد به "معيار آزادى جامعه" و آزاديخواهى هر نيروى سياسى بدل شده است. در اين ميان سازمان اسلامى اى که ميخواهد دمکرات نمائى کند چه کند؟ اگر اسلامش را نگاهدارد چگونه در برابر تجربه زن در اسلام، يعنى در برابر تجربه دردناک ميليونها زن محروم و بى حقوق در ايران امروز، موضع بگيرد؟ اگر سخن از آزادى زن بگويد اسلامش را کجا پنهان کند؟ اسلامى که ماهيت ضد دمکراتيک خود را بالاخص در رابطه با حقوق اجتماعى زن، به روشنى در عملکرد جمهورى اسلامى به ثبوت رسانيده است. بايد اذعان کرد که اين بن بست هولناکى است و خروج از آن به نبوغ توحيدى حاصى در وارونه جلوه دادن اسلام و آزادى زن هر دو نياز دارد.

خانم مريم رضوانى و آقاى مجيد شريف دو نابغه اين چنينى اند که ظاهرا بر خلاف ميل خود به عرصه بحث حول مساله اسلام و مجاهدين و رهايى زن پرتاب شده اند.

اسطوره اسلام "راستين" مدافع حقوق زن

خانم رضوانى ("زن مجاهد چگونه تولد يافت" و بررسى مساله زن در دو ديدگاه :"اسلام خمينى و اسلام مجاهدين") مدعى است که آنچه توسط رژيم اسلامى خمينى پياده ميشود اسلام واقعى نيست بلکه تفاسير عقب افتاده و فئودالى از اسلام است. حال آنکه مجاهدين با حرکت از خود قرآن و آموزشها و پراتيک محمد و صدر اسلام، نمايندگان راستين اسلام اند. آقاى شريف ("زن ايرانى قربانى دو نظام") اضافه ميکند که "در ديدگاه سنتى و ارتجاعى زن موجود شکننده، قابل ترحم و حمايت است و نه تنها از نظر اقتصادى و اجتماعى، که از نظر عاطفى، شخصيتى و روانى نيز، مرد تکيه گاه، پناهگاه و حامى وى شمرده ميشود". و على الظاهر قرآن از چنين ديدگاه سنتى و ارتجاعى مبرا است. محک زدن اين ادعاها براى هر زن ايرانى چند دقيقه بيشتر فرصت نميخواهد. رجوع به قرآن و بالاخص آياتى که بطور مشخص در باره زن و حقوق اجتماعى او است. براى تسهيل کار، ما صرفا فهرست وار چند آيه را بطور نمونه ذکر ميکنيم تا مقام زن در اسلام به زبان خود قرآن و محمد روشن شود:

سوره نساء آيه ٣٨: مردان را بر زنان تسلط و حق نگهبانى است، بواسطه برترى که خدا بعضى را بر بعضى مقرر داشته و هم بواسطه آنکه مردان از مال خود بايد به زنان نفقه دهند.^(١)

سوره بقره آيه ٢٢٨: مردان را بر زنان افزونى و برترى خواهد بود.

سوره بقره آيه ٢٢٤: زنان شما کشتزار شمايند، براى کشت به آنها نزديک شويد، هرگاه معاشرت آنها خواهيد.

سوره نساء آيه ٣٨: و زنانى که از مخالفت و نافرمانى آنها بيمناکيد، بايد نخست آنان را موعظه کنيد. اگر مطيع نشدند او خوابگاه آنها دورى گزينيد. باز اگر مطيع نشدند، آنها را به زدن تنبيه کنيد. اگر اطاعت کردند، ديگر حق هيچگونه ستم نداريد...

سوره نساء آيه ٣: اگر بترسيد که مبادا با يتيمان مراعات عدل و داد نکنيد، پس آنکس از زنان به نکاح خود درآوريد که شما را مناسب باشد، دو، سه يا چهار، و اگر بيم ستم ميرود يک زن برگزينيد...

سوره بقره آيه ٢٢١: با زنان مشرک ازدواج نکنيد، مگر ايمان آرند و همانا کنيزکى با ايمان بهتر از زن آزاد مشرک است...

سوره نساء آيه ٢٤: و نکاح زنان محصنه نيز بر شما حرام شد، مگر آنکه متصرف و مالک شده ايد.

سوره نساء آيه ١٩: در مورد زنا هر گاه چهار شاهد مسلمان گواهى دهند بايد زن را تا پايان عده در خانه نگه داشت، اگر توبه نکرد حد مقرر را در باره او اجرا کرد.^(٢)

و اگر هنوز کافى نيست اجازه بدهيد به "خطبه وداع" خود محمد گوش کنيم:

"اى مردم، اينک من راجع به زنهاى شما صحبت ميکنم، زنهاى شما بر شما حق دارند و شما هم بر زنهاى خويش حق داريد. وظيفه آنها اينست که نگذارند شخصى وارد بستر شما شود (جز خود شما) و کسانى که مورد محبت شما نيستند به خانه راه ندهند. اگر آنها به اين وظايف عمل نکردند، خداوند به شما اجازه داده است که در بسترى جداگانه استراحت کنيد و آنها را کتک بزنيد، ولى نه بشدت و همينکه از شما اطاعت کردند و وظيفه خود را به انجام رسانيدند، به آنها غذاى مناسب بخورانيد و لباس مناسب بر آنها بپوشانيد. شما بايد با زنهاى خود به بهترين وجه رفتار نمائيد، چون آنها در خانه شما يک محبوس هستند و از خود اختيارى ندارند و با يک محبوس بايد با محبت رفتار کرد. زنهاى شما امانتى هستند که از طرف خداوند به شما سپرده شده و به شما اجازه داده اند که با کلام خداوند به آنها نزديک شويد و از خدا بترسيد و با زنهاى خود به بهترين طرز رفتار نمائيد^(٣)

آيا موضوع به اندازه کافى روشن نيست؟ آيا ديدگاهى ارتجاعى تر از اين در مورد زنان قابل تصور است؟ قرآن و اسلامى که مجاهدين قصد رجعت به آنرا دارند، قرآن و اسلامى که زن محروم ايرانى به آن حواله ميشود اينست. اسلام "راستين يا دروغين"، اين منشاء مشترک هر دو است و اين منشاء و سرچشمه است که مشحون از ارتجاعى ترين و عقب افتاده ترين نظرات و احکام در باره حقوق زن است. در اين ديدگاه، مرد نه تنها "حامى و قيم" زن، بلکه بهره کش مستقيم و داراى حق آب و گل بر زن تعريف شده است. در اين ديدگاه زن جزء اموال مرد و اسباب تلذذ اوست.

در اين ديدگاه زن نه يک انسان آزاد، بلکه يک برده تمام عيار است. خانم رضوانى، آقاى شريف! سرتان را از زير برف بيرون بياوريد. کار از اين حرفها گذشته است.

يکى از خواص اسلام راستين مجاهدينى (يعنى يکى از ارکان استدلال شتر مرغى آن) اينست که اگر کسى گريبان خود قرآن را بگيرد، بلافاصله به "پويايى و ديناميسم قرآن" يعنى ايده "نسخ" متوسل ميشود. کسانى که خود را به قرآن منسوب ميکنند، وقتى قرآن را برايشان شاهد مثال ميآوريد، اعلام ميدارند که مجاهدين معتقدند که "قرآن متحول و به هر عصر و دوره اى قابل کاربرد است. از اينرو دستورالعمل هائى که در زمان خاصى صادر شده و متاثر از شرايط اقتصادى- اجتماعى و تاريخى آن دوره بوده منسوخ ميدانند" (مجاهد ٢٢٩، ص ٢٠ تاکيد از ماست). و لابد آيات مربوط به بردگى زن جزء آياتى است که "از شرايط تاريخى معينى" تاثير گرفته و امروز منسوخ است. يعنى در صدر اسلام با زن بايد به سان برده رفتار ميشده، از هر حقى محروم ميگشته، اما امروز، بدليل ديناميسم قرآن!، اين آيات ارزشى ندارد. خانم رضوانى به اين ترتيب حرف خود را در باره قرآنى بودن اسلام مجاهدين پس ميگيرد و براى دلجوئى از زنان شوکه شده از قرآن و اسلام با ملايمت زمزمه ميکند که:

"با توجه به ا ينکه در ديدگاه توحيدى مجاهد ين تفاوت هاى مبتنى بر هوش و استعداد تنها حاصل تاثير قرنها عقب ماندگى تاريخى زنان است، پس بايد سوال کرد که آيا در نظام آينده مجاهدين، زنها مجددا مى توانند از حرفه هايى مثل قضاوت و وکالت کنار گذاشته شوند؟ آيا با داشتن زنان قاضى و قانون گذار ميتوان در باره آياتى که بفرض (عجبا!) درباره تنبيه و حتى زدن زن است احساس نگرانى کرد؟ . . . بهمين ترتيب تفسير برترى مرد بر زن از برخى آيات، ميتواند محلى از اعراب داشته باشد؟ در حاليکه شرا يط مساوى رشد زن و مرد فراهم باشد و هر دو بيک نسبت در جهت شکوفايى استعدادهايشان حرکت کنند و توانايى هاى لازم را کسب نموده به سطح رهبرى برسند، آيا مجاهدين نمى توانند چنين آياتى را در چهار چوب شرايط اقتصادى-اجتماعى-فرهنگى جامعه و مقتضيات عصر حاضر قرار دهند؟ . . . باين ترتيب با داشتن قضات زن در شوراهاى عالى قضايى، آيا نميتوان مساله چند همسرى، متعه، قيموميت فرزند و کليه قوانين اسارتبار مربوط به زنان را اصلاح کرد؟ (همانجا)

نشد! از يکسو صفحات زيادى را سياه ميکنيد تا به زنان آزاديخواه بقبولانيد، که اسلام خمينى اسلام نيست. اسلام مدافع برابرى زن ومرد است و اصلا خود قران و محمد براى نخستين بار پرچم رهايى زن را بدست گرفته اند و وقتى خود قران را جلوى رويتان ميگذارند، تضمين ميدهيد که اگر زنان قاضى در شوراهاى عالى قضايى باشند کسى جرات نخواهد کرد قوانين ارتجاعى اسلامى و قرآنى را پياده کند! به خانم رضوانى بايد گفت، اولا قطعا ميتوان تمام اين قوانين اسارتبار(و البته متکى به اسلام ) را نه تنها "اصلاح " بلکه بطور کلى ملغى کرد، اما نه تحت نام اسلام بلکه عليرغم اسلام، نه به نيروى سازمانهاى بورژوا - اسلامى، بلکه به نيروى انقلاب کارگران و زحمتکشان و نه با تشکيل يک دولت اسلامى ديگر، بلکه با جدائى قطعى دين و اسلام از دولت بطورکلى، ثانيا، مساله ابدا بر سر اين نيست که يک زن "قانونگذار" باشد يا يک مرد. بايد پرسيد کدام رژيم سياسى، با کدام آرمانهاى اجتماعى در جامعه مستقر خواهد شد. زن مجاهد فمينيست هم پديده غريبى است - کسى که ميپندارد، شونيسم در قوانين ناشى از جنسيت بيولوژيک قانون گذاران است! بايد پرسيد آيا گوهرالشريعه دستغيب، شمس الملوک مصاحب، مارگارت تاچر و يا خود خانم رضوانى، با آرمانهاى بورژوائى و ارتجاعى که با خود حمل ميکنند و نظامى که پاسدار آنند، چگونه قوانينى را بر زن تحميل کرده و خواهند کرد. ثالثا، کدام مرجع عاليقدر شيعه راستين علوى، يا کدام اداره از ادارات مجاهدين و شوراى ملى مقاومت در آينده مرجع تشخيص آيات منسوخ و غير منسوخ خواهند بود و " زن قانونگذار" خانم رضوانى که قرار است سر خود حکم محمدى تعدد زوجات را لغو کند از چه کسى بايد اجازه بگيرد؟!

تطبيق اسلام با تاريخ يا تاريخ با اسلام

اما همين ايده "ديناميسم و پويائى" اسلام و فلسفه نسخ در اسلام مجاهدينى را هم نبايد زياد جدى گرفت. در واقع در پس اين فرمولبندى نيت "خمينى گونه"اى نهفته است. مجاهدين از تطبيق اسلام با نيازهاى تکامل تاريخى سخن ميگويند، اما، بعنوان مسلمانان راستين، خواست واقعى آنها، دقيقا عکس اين است. در واقع آنان خواستار آنند که جامعه، لابد در سير تکاملى خود، به آن درجه از "رشد" برسد که اسلام قرآنى بتواند بدرستى پياده شود. اسلام، از زبان مجاهدين موقتا خود را، آنهم به اين وضع رقت بار با جامعه امرز تطبيق ميدهد، تنها با اين اميد که جامعه را در تحليل نهائى با خود تطبيق دهد. مجاهدين در اين امر کاملا صراحت دارند.

خانم رضوانى، در تلاش براى اثبات دفاع مجاهدين از زنان، ما را به مطالعه مقاله "لايحه قصاص، اهانت به مقام انسانيت، بويژه زن قهرمان ايرانى در عصر کبير آگاهى خلقها" (مجاهد ١٢٠ دوره اول) دعوت ميکند. در اين مقاله، و بطور کلى در برخورد مجاهدين به لايحه قصاص، هيچ کجا جمله اى در دفاع از حقوق واقعى زنان و يا رد اصولى قوانين قصاص نمى يابيم، اما آنچه مى يابيم، يعنى بيان روشن موضع مجاهدين در باره قوانين بظاهر "قابل نسخ" اسلامى، بسيار با ارزشتر است. اعتراض مجاهدين به لايحه قصاص اينست:

"جارى کردن خودبخودى اين حدود (يعنى دست و پا بريدن و سنگسار کردن و چشم درآوردن) منتزع از شرايط اجتماعى، سياسى و فرهنگى اى که جرم در ظرف آن صورت گرفته، روح قوانين اسلام را خدشه دار ... ميسازد". (صفحه ٨، تاکيد از ماست)

همچنين در مقاله "بررسى لايحه قصاص" (مجاهد ٢٢٣) مجاهدين در پاسخ به اين سوال که "چرا صدور و اجراى چنين احکامى در شرايط کنونى يک عمل ارتجاعى است" (صفحه ٨) چنين مينويسد:

"همانطور که ميدانيم در عصر پيامبر نيز احکام جزائى اسلام (و منجمله احکام قصاص) بهيچ وجه ابتدا به ساکن وضع و جارى نشدند، بلکه همگام و هماهنگ با دگرگونى انقلابى و بنيادى نظام منحط جاهلى به اجرا گذاشته شدند.

... تا وقتى که اقتصاد و سياست و اداره کشور تحت سلطه انحصارى حزب ارتجاعى حاکم همچنان در بن بست راه حلهاى عقب مانده فعلى در جا ميزند، اجراى احکام قصاص و حدود دزدى و زنا و ... آنهم با استنباطات دگماتيک و بسيار بسيار ساده لوحانه اى که قشريون از اين مسائل دارند اساسا نتيحه اى نخواهد بخشيد.

... به همين ترتيب اصل قرآنى "قصاص" نيز در شرايط کنونى ، اساسا جز در مورد گردانندگان و سرسپردگان رژيم سابق و آمرين و عاملين دستگاه سرکوب و شکنجه او و همچنين کسانى که در اين رژيم با دست زدن به قتل و جرح فرزندان مجاهد و انقلابى خلق، روشهاى اسلاف خود را دنبال ميکنند، مصداق پيدا نميکند". (صفحه ٣٣ ، تاکيد از ماست)

تا آنجا که به مساله زن بر ميگردد، اضافه ميکنيم که به اين ترتيب حرف حساب مجاهدين اين است: آياتى که پيش از اين در مورد بردگى زن آورديم، همه قرآنى، اسلامى و لازم الاجرا است، اما جامعه اکنون براى اجراى همه آنها به تمام و کمال آمادگى ندارد (يعنى در مقابل آن مقاومت ميکند)، بايد از لحاظ اقتصادى، سياسى و فرهنگى بر روى مردم کار بشود (اين مقاومت تخدير و تضعيف شود) تا مقام واقعى زن در اسلام بتواند مبناى مقام واقعى زن در جامعه قرار گيرد. و اين تماما يعنى احيا و ابقاى بردگى زن نه يک کلمه کم و نه يک کلمه زياد.

فوائد اسلام "راستين" براى رشد سازمانى!

اما عليرغم اين ضديت آشکار اسلام با حقوق زن، مجاهدين در "محاسبات" خود اسلاميت خود را تماما به "ضرر" نمى بينند. اگر زن آزاديخواه و آگاه از اسلاميت مجاهد مى رمد، در عوض مجاهد اميد بسته است تا با عرضه اسلاميت خود به "والدين" و "شوهران" زنان براى شرکت آنان در فعاليت سياسى (يعنى همکارى با مجاهدين) اجازه بگيرد. نام اين چرتکه انداختن کاسبکارانه براى جلب هوادار "مجاز"، در فرهنگ سياسى مجاهدين، "انطباق فرهنگى - اجتماعى ايدئولوژى مجاهدين با فرهنگ حاکم بر جامعه است. گوش کنيد:

"ميزان درگيرى زنان و دختران در شهرها و مناطق دورافتاده و محروم ميتواند تائيدى بر انطباق و هماهنگى ايدئولوژى مجاهدين بر فرهنگ خانواده ها و نيز بر ارزشهاى مناطقى باشد که فعاليت زن در خارج از خانه بطور کلى و فعاليتهاى سياسى و نظامى بطور اخص با مشکلات و موانع بسيار زياد اجتماعى روبرو ميباشد. مگر اينکه فعاليت ها زمينه هاى پذيرش در چهارچوب فرهنگ مورد قبول مردم آن مناطق را داشته باشد". (مجاهد ٢٣٢، ص ٢٠)

"گستردگى طيف درجه تحصيلى و شغلى بين اين زنان عليرغم اجحافى که تحت نام اسلام بويژه به زنان تحصيل کرده وارد شده، يکبار ديگر ميتواند دليلى بر انطباق فرهنگى- اجتماعى اين ايدئولوژى در جامعه ما باشد. زيرا طبيعى است که حتى خانواده هائى که با فعاليت هاى سياسى دختران و يا شوهرانى که با فعاليتهاى سياسى همسران خود مخالفت ميکنند در شرايط مساوى يک سازمان اسلامى را بر ديگر سازمانهاى سياسى ترجيح ميدهند. (ص ١٧)

اگر زنان از اين افکار عقب مانده حاکم در رنجند و تمامى ذرات وجودشان خواهان رهائى از اين زنجيرهاى اقتصادى و سياسى و فرهنگى اسارتبار است، سازمان مجاهدين بر روى اين عقب ماندگى سرمايه گذارى ميکند. بنابراين طبيعى است که پروسه آزادى زن و آزادانديشى او (و خانواده و شوهرش نيز) دقيقا در خلاف جهت "رشد" مجاهدين و سياست جذب نيروى آن سير کند. از اينرو مجاهد خود، براى حفظ پايه جذب نيروى خود به مدافع و تحکيم کننده فعال افکار عقب مانده حاکم (افکار حاکم همواره افکار طبقات حاکم است) بدل ميشود. او بايد سرمايه اش، نقطه اميدش براى جذب نيرو از زنان را پاسدارى کند. تبليغات جمهورى اسلامى راه اين تلاش ارتجاعى را نمايانده است. مجاهد، پاى در راه کوفته ميگذارد. بايد رهائى زن را غرب زدگى ناميد و آزادى زن را ميراث فرهنگ بيگانه خواند. پس خانم رضوانى، بدنبال حضرات خمينى، بنى صدر و رفسنجانى بخود اجازه ميدهد که بنويسد:

"آيا عمده کردن ارزشهاى فرهنگ بيگانه تحت نام "رهائى" زن آنهم در اين مقطع تاريخى و با وجود نيازهاى اساسى ديگر، همان سطحى نگرى هاى آکادميک و نهايتا عدم کارآئى تئوريهاى "آزادى" خواهى نيست؟ ... آيا اين سوالات بما نميگويد که مساله درجه اول ما انقلاب رهائى بخش عمومى است و نه عمده کردن مذهب و قوانين آن؟ ... آيا ميتوان تغييرات مورد نظر را در جامعه به توده ها تحميل کرد در حاليکه سنن و آداب و رسوم و فرهنگ آنها را با حمله به اعتقادات آنها زير پا ميگذاريم؟" (مجاهد ٢٣٤، ص ٢٠، تاکيد از ماست)

از نظر مجاهدين، فحشا آزادى تعميم يافته زن است.

بورژواها و خرده بورژواها در ايران و در راس همه مجاهدين هرگاه از آزادى زن سخن ميگويند بسيار حساسند که فورا و همانجا مرزبندى خود را با پديده فحشا نيز اعلام بفرمايند. هرگز مقاله اى از مجاهدين نخواهيد يافت که به آزادى زن پرداخته باشد و ضديت جدى خود را با فحشا تاکيد نکرده باشد. چرا؟ چرا تا سخن از آزادى زن ميشود حضرات بياد فحشا مى افتند؟ علت روشن تر از روز است در اسلام مجاهدين (مانند هر اسلام "ديگر" و هر تفکر مردسالارانه ديگر) زن منشاء فساد است. فحشا که دقيقا وجهى از ستمکشى و بى حقوقى زن است، براى اين حضرات ناشى از ولنگارى و لاقيدى (آزادى) زن است. براى اينان فحشا نقطه اى در امتداد آزادى زنان است، معادل زياده روى در آزاد گذاشتن زنان و غايت آن است. بنابراين طبيعى است که هرجا ميخواهند دفاع خود از آزادى زن را تعديل کنند، با فحشا مرزبندى ميکنند. اين تفکر موهن، اين استنباط بيمارگونه، اين رياکارى اخلاقى بورژوائى، از هزار منفذ در مقالات مجاهدين بيرون ميزند، از جمله آقاى شريف چنين به آزادى زن اهانت ميکند:

"با در نظر گرفتن اينکه هر عملى عکس العملى و هر افراطى تفريطى در پى دارد، قدر مسلم و واقعى اينست که بر اساس اين تجربه (يعنى تجربه تفريط کارى هاى جمهورى اسلامى پس از افراط کارهاى زمان شاه) پس از سرنگونى رژيم ولايت فقيه نيز جامعه ما ميتواند با بحرانهاى اخلاقى و فرهنگى روبرو گردد که سوار شدن بر آنها و پيدا کردن راه حل هاى مناسب براى آنها نياز به آمادگى و پيش بينى و نيز صبر و بلند نظرى دارد و در اين زمينه نيز نقش و جايگاه زنان داراى جنبه اى محورى و تعيين کننده است. البته چنين بحران هائى در حال حاضر بشکل سرسام آور و تصاعدى فساد، فحشا... وجود دارد که بخاطر خشونت، سرکوب و سانسور کمتر شکل علنى و صريح پيدا ميکند ولى با برداشته شدن فشار نظامى-پليسى و در غياب عوامل کنترل کننده به آسانى بروز علنى پيدا خواهد کرد". (شورا ١، ص ٣٠، تاکيد از ماست)

اولا، با ديگر به شيوه اسلامى خود جامعه را با هياهو در باره فساد و فحشااز آزادى زن بطور کلى ميترساند. چرا نقش و جايگاه زنان در بحرانهاى اخلاقى آتى (يعنى فحشا) محورى است؟!

ثانيا، جنايات رژيم خمينى عليه زنان و حقوق اجتماعى آنان را با تعريف آن بعنوان عکس العمل "تفريط آميز" جمهورى اسلامى در برابر "افراط کارى" رژيم شاه تطهير ميکند. على الظاهر آقاى شريف انگيزه رژيم جانى کنونى را درک ميکند و تا حدودى به آن حق ميدهد.

و ثالثا، در مقابل حرکت آتى زنان در صورت برداشته شدن فشار "پليسى" هشدار ميدهد. و شورا را به تدارک عوامل "کنترل کننده" مشابهى فرا ميخواند.

فحشا محصول جامعه طبقاتى است. امروز نظام بورژوائى عامل بقاء اين وحشيانه ترين شکل بردگى و بى حقوقى زن است. مبارزه با فحشا نه تنها نيازمند عوامل کنترل کننده "آزادى" زنان نيست، بلکه دقيقا مبارزه براى آزادى قطعى زن، جزء حياتى کل مبارزه اى است که بايد براى رهائى سوسياليستى جامعه صورت بگيرد. افکار عقب افتاده و رقت انگيز امثال آقاى شريف نيز تنها با چنين جنبشى از سطح جامعه رخت خواهد بست.

حجاب، سند بردگى يا "مد" اسلامى؟

موضع مجاهدين در قبال حجاب نيز بسيار جالب است. اول نسخ! آنها ميگويند حجاب "به هيچ عنوان محصول دستورات قرآنى و سنت هاى اصيل اسلامى نبوده، بلکه عمدتا بوسيله نهادهاى فکرى باقيمانده از جوامع فئودالى . . . در فرهنگ جامعه ما تحت نام اسلام تحميل شده بود". (مجاهد ٢٣٢ ص ١٦)

اولا، اين ادعا دروغ محض است. قرآن (مگر آنکه چاپ جديدى از طرف مجاهدين منتشر شده باشد) در باره لزوم رعايت حجاب زنان مسلمان حرف زده است و در اين باب آياتى به سر زنان نازل نموده است. بطور مثال، سوره ٣٣ احزاب، آيه ٥٩ در باره لزوم حجاب ميگويد: "اى پيغمبر با زنان و دختران خود و زنان مومنان بگو که خويشتن را به چادر فرو پوشند که اينکار براى اينکه به عفت و حريت شناخته شوند و از تعرض و جسارت آزار نبينند بسيار بهتر است". سوره نور، آيه ٢١ نيز بر همين مساله تاکيد ميکند.

در ثانى، يکى از نهادهاى فکرى باقيمانده از جوامع فئودالى (و ماقبل فئودالى) همان اسلام است که تفکر مسلط بر جامعه را طى قرون متوالى تزئين کرده است. اينکه زنان مسلمان حجاب را رعايت ميکنند و زنان مسيحى نه، يک تصادف صرف نيست!

ثالثا، اگر حجاب سنت اسلامى نيست، به چه دليل زنان مجاهد خود حجاب را رعايت ميکنند و از فرق سر تا نوک پاى خود را ميپوشانند؟ آيا اينهم براى تطابق يافتن با "فرهنگ حاکم بر توده ها"ست؟ در اينصورت بايد يادآورى کرد که "توده ها" خود بيش از هر کس ديگرى از شمايل نوظهور زنان مجاهد يکه خوردند و امروز دقيقا براى خروج از اين شمايل تحميلى به مبارزه خونينى دست زده اند. شيوه لباس پوشيدن زنان مجاهد به لباس زنان هيچيک از اقشار جامعه ايران در هيچيک از دوره هاى تکاملى تا کنونى شبيه نيست و بيشتر ظاهر راهبه ها و زنان ميسيونر مسيحى در آفريقا را تداعى ميکند.

موضع ديگر مجاهدين اينست که حجاب نبايد به زور و اجبار به زنان تحميل شود، بلکه بايد در باب محاسن آن تبليغ شود تا زنان به اختيار خود آنرا برگزينند. به عبارت ديگر مجاهدين طرفدار حجاب و مخالف تحميل آن هستند. اولا اگر اين يک سنت اسلامى نيست، چرا بايد تبليغ شود؟ ثانيا، کجاى اين موضعگيرى دمکراتيک است؟ اين حداکثر معادل موضع "شوهرانى" است که با "بى حجابى" زنان خود مخالف اند، اما با کتک زدن زن بر سر اين مساله موافق نيستند! مجاهدين ميکوشند مساله حجاب را به انتخاب "پوشش" تنزل دهند. گويا حجاب اسلامى يک "مد" لباس است در رقابت با "مد"هاى ديگر و همانطور که خياطخانه فلان در باره محسنات کت و دامن خود تبليغ ميکند، مجاهدين هم بايد فوائد حجاب اسلامى را تبليغ کنند، و زن را در اين ميان مخير بگذارند. واقعيت اينست که حجاب ، نه يک مد پوشش، بلکه سند و نشانه بندگى، ستمکشى و ابزار تحقير زن است. پيدايش حجاب با تشديد ستمکشى زن و تبديل او به مال و ثروتى که بايد از تعرض و "جسارت" مصون بماند، همراه بوده است. تداوم حجاب تداوم اين موقعيت فرودست است. تنزل دادن حجاب به مساله انتخاب پوشش، يک رياکارى است. هيچکس نميتواند خود را دمکرات بنامد به اين عنوان که انسانها را در انتخاب آزادى و اسارت مخير کرده است، اما خوداسارت را تبليع ميکند! آن ديدگاهى که زن را عامل فساد و آزادى زن را منشاء فحشا ميداند، آن ديدگاهى که زن را ملک مرد و ابزار شادمانى او ميشمارد، همان ديدگاه، زن را در حجاب ميپوشاند. حجاب ادامه منطقى تفکر اسلامى و سمبل گوياى مقام نازل زن در اسلام است. موضع دمکراتيک، تبليغ بر عليه حجاب و در همان حال قائل بودن به اصل عدم تحميل بى حجابى است، نه بر عکس. آنچه مجاهدين ميگويند، تحريف موضع دمکراتيک در برخورد به مساله حجاب است.

خانم رضوانى به سهم خود ميکوشد اينچنين مساله حجاب را کم اهميت جلوه دهد. او ميگويد، حملات گروههاى مختلف به مجاهدين بعلت "عدم درک ابعاد ايدئولوژى اين سازمان و تفاوت هاى آن با "اسلام" آيت الله ها است که نهايتا باعث برداشتهاى روبنائى و فرماليستى از اسلام شده و مثلا ميبينيم که مساله "حجاب" در راس آن قرار ميگيرد . . . حاصل کار آنکه آنقدر توجه به "روسرى" زن مجاهد جلب ميشود که "محتواى" زير روسرى بکلى فراموش ميگردد". (مجاهد ٢٢٩، ص ١٤، تاکيد از ماست). اما واقعا محتواى زير روسرى زن مجاهد چيست؟ هزار و يک چيز ممکن است باشد، اما دقيقا از آنجا که اين محتوى آن فرم را با اشتياق بخود پذيرفته است، وجود يک چيز در زير آن روسرى ها قابل ترديد نيست، پذيرش عقب ماندگى، نابرابرى و بندگى خود. تفاوت زن مجاهد با زنان با حجاب ديگر در اينست که اگر اين دومى به اين مصائب تمکين ميکند و از آن رنج ميبرد، زن مجاهد براى تثبيت اين بندگى و نابرابرى فعالانه تلاش ميکند.

آويزان شدن به مارکسيسم براى دمکرات نمائى

اگر مجاهد را موظف کنيد که تنها با احکام منتج از دستگاه اسلامى خود سخن بگويد، آنگاه حتى يک کلمه در دفاع از آزادى زن نميتواند بر زبان بياورد. وام گرفتن از مارکسيسم و نسبت دادن ماترياليسم تاريخى و انديشه هاى سوسياليستى علمى به قرآن ديگر يک عادت مجاهدين شده است. خانم رضوانى نيز در مقاله خود به همين شيوه توسل ميجويد:

"فلسفه مجاهدين بطور کلى در باره عقب ماندگى زن چنين است: بر اساس قرآن، در ابتداى خلقت همه افراد بشر مساوى بوده و از برابرى اجتماعى برخوردار بودند، با توسعه و تکامل وسائل و ابزار توليد و توليد مازاد بر احتياج ، استثمار گروهى از گروه ديگر آغاز شد، مادر که محور امور بود و قدرت کافى در جامعه داشت با تقسيم کار به عقب رانده شد و پدر قطب و محور خانواده گرديد. با شروع جوامع پدرسالارى و بروز تضادهاى اجتماعى استثمار بشر شروع شد و در طول تاريخ به اشکال و شيوه هاى مختلف در دوران برده دارى، زمين دارى و سپس سرمايه دارى ادامه يافت". (مجاهد٢٢٩،ص ٢٩)

امروز ديگر کسى نگران تاثير انديشه هاى اسلامى، خمينى يا مجاهدين، بر زنان ايران نيست. در واقع مساله ديگر نه بر سر مقام زن در اسلام، بلکه مقام اسلام در نزد زن است. اين آن فشار واقعى است که مجاهدين را به تکاپو واميدارد تا ظاهر خود را مطابق نياز روز بيارايند.^(٤) و در اين ميان دوراهى "اسلام، آرى يا نه" نه بر سر راه زن ايرانى بطور کلى بلکه فراروى "زن مجاهد" بطور اخص قرار گرفته است. زن جزئى از جامعه و بخشى از هر طبقه اى است که به آن تعلق دارد. اما در عين حال زن يک قشر تحت ستم متمايز است. به اين عنوان، حتى زن مجاهد نيز، هر قدر منافع سياسى - طبقاتى خاصى که مدافع آن است او را به همسوئى با طبقه حاکم و لاجرم تحکيم افکار و اعتقادات عقب مانده اين طبقه سوق بدهد، باز هنوز اين امکان را دارد که بعنوان جزئى از يک قشر تحت ستم به موقعيت عينى نابرابر خود بيانديشد.

شايد براى بسيارى از آنان، خلاصى از افکار عقب مانده و مردسالارانه حاکم، مقدمه اى براى پيوستن به صف مبارزه براى رهائى کل جامعه، به صف سوسياليسم باشد.

توضیحات

(٢) کتاب نهج البلاغه نيز سند خوبى براى اثبات اين نظريه ماست که نظرات ضد دمکراتيک و مردسالارانه اسلام در همان صدر اسلام فرموله و تثبيت شده اند.

(٣) بخشى از "خطبه وداع" که محمد در آخرين سفر حج ايراد کرده است، نقل شده در کتاب تاريخ اجتماعى ايران.

(٤) از جمله اين اقدامات يکى هم ابداع پست "همرديف مسئول اول "سازمان مجاهدين و اعطاى اين مقام به "ذيصلاح ترين زن تشکيلاتى" در اين سازمان است. منطق ساده لوحانه اين حرکت نميتواند بر کسى پوشيده مانده باشد. اگر مقام زن در اسلام چنگى بدل نزد، شايد سر هم بندى کردن سمبلى براى مقام زن در سازمان مجاهد، همانطور که مقام زن در کابينه هويدا، مساله را رفع و رجوع کند. همانطور که انتظار ميرفت، همرديف مسئول اول در بدو ورود کار خود را با پيامى به زنان در آستانه روز تولد فاطمه زهرا آغاز کرد، که دست بر قضا حوالى ٨ مارس (يعنى روز جهانى زن که به پيشنهاد و توسط کمونيستها برقرار شده است) اتفاق افتاده است! در مورد موعد و مناسبت روز جهانى زن، لااقل ، اسلام "فقاهتى و راستين" ظاهرا اختلاف نظرى ندارند.

آذر ماجدی - نادر بهنام (منصور حکمت)
کمونيست شماره ١٧  -   ٢٧ اسفند ١٣٦٣