کۆمۆنیزمی کرێکاری لە عێراق

لە کوردستانی عێراقدا دەبێت گرنگی بە چەند فاکتەرێک بدەین:

لە ماوەی نۆ ساڵی ڕابردوودا لە کوردستانی عێراق ڕووبەڕووی هەلومەرجێک بووینەوە کە لە شوێنەکانی دیکەی ناوچەکەدا بوونی نییە. واتە ئەو هەلومەرجانەی کە کۆمۆنیزم دەتوانێت بە ئاشکرا کار بکات. کۆمۆنیزم دەیتوانی و ئێستاش دەتوانێت ئۆفیسێکی هەبێت، دەتوانێت بە فەرمی ڕۆژنامەکەی بداتە چاپخانە و گرێبەستێک واژۆ بکات، دەتوانێت تەلەفزیۆنێک دروست بکات، دەتوانێت ڕادیۆیەک دروست بکات، سەرکردەکانی دەتوانن لەناو شاردا پیاسە بکەن و خەڵک تەوقەی لەگەڵ بکەن و سڵاویان لێ بکەن. دەتوانن میوان بانگهێشت بکەن، دەتوانن بەشداری کۆبوونەوەی پرسە و سەرەخۆشی کەسێک بکەن، تەنانەت دەتوانن هێزێکی چەکدار پێکبهێنن و بە چەکداری ئامادەبن. ئەم مەرجانە هەشت ساڵە لە کوردستان لەبەردەستماندایە. ئەمە ئەو مەرجەیە کە کۆمۆنیستەکانی وڵاتانی هاوشێوە ئاواتیان بۆ دەخوازن، بەو مانایەی کە تۆ لە دۆخێکدا دەبیت کە تەنها لەبەر ئەوەی کۆمۆنیست بوون ڕووبەڕووی مەترسی زیندان و لەسێدارەدان نابیتەوە، بەڵکو ڕێگەت پێدەدرێت بە ئاشکرا و یاسایی کار بکەیت . ئەو پرسیارەی کە لەبەردەمماندایە ئەوەیە کە بۆچی بزووتنەوەکەمان دوای هەشت ساڵ چالاکی گشتی لە هەلومەرجی نیمچە دیموکراسیدا ناتوانێت بە ڕادەیەکی پێویست سوود لەم هەلومەرجانە وەربگرێت تا دەسەڵاتی سیاسی بەدەست بهێنێت یان ئەوەندە لە دەسەڵاتی سیاسی نزیک بێتەوە و بچێتە ناو ڕەوتی سەرەکییەوەو کۆمەڵگا بگۆڕێت ؟

ئەمە لە سەرەتاوە ئامانجی حزبی کۆمۆنیتسی کرێکاری عێراق یان بزوتنەوەی کۆمۆنیزمیی کرێکاری عێراق بووە کە لە ئێستادا لەناو سنوورەکانی کوردستاندا گفتوگۆی لەسەر دەکەین. لانی کەم ئەو باسانەی کە ئێمە پێشنیارمان کرد و نووسراوەکانی هاوڕێیانمان لەسەر ئەم پرسانەن. چ فاکتەرێک وامان لێدەکات، دوای هەشت یان نۆ ساڵ چالاکی بەرگەگرتنی بۆرژوازی، کاتێک ئەوان دەسەڵاتی سەرکوتکردنی ئێمەیان نییە، هێشتا هێزێکی هەمان ڕەئالییەکانمان هەیە، و ڕەنگە لە ڕووی ڕێکخستنەوە بچووکتریش بێت، بە بەراورد بە ئەو ڕەهەندەکان کە لە سەرەتای کارەکانماندا هەمانبوو؟ ئەم هۆکارانە چین و هۆکاری ئەمە چییە؟ بەڕای من ئەمە سەرەتای باسەکەیە. چونکە لێرەدایە بۆ یەکەمجار ڕووبەڕووی دیاردەیەک دەبینەوە بە ناوی کۆمەڵگە و چالاکی سیاسی لە کۆمەڵگادا. چالاکی سیاسی دژی ڕژێمە دیکتاتۆرە خنکێنەرەکان کارێکی ئاسانە.

چالاکی سەربازی دژی سوپا ستەمکارەکان لەڕادەبەدەر ئاسانە. بەڵام چالاکی سیاسی لە دۆخێکدا کە تۆ کەسانێکت دەوێت کە ئامادەبن گوێت لێبگرن و لە هێزەکانی چینی بۆرژوازی بیانبەن و لەگەڵ خۆتان بیانهێنن، ئەرکێکی لەڕادەبەدەر قورسە بۆ بزووتنەوەکەمان. بۆ بزووتنەوەکەمان بەم جۆرەیە. زۆرێک ئامادەکاریی بزووتنەوەی چەکداری و ژێرزەمینی و ڕزگاریکەریان کردووە، چونکە هاوکێشەی سادەی هەیە. مرۆڤەکان بەگیان هاتوون، ناڕازین، تۆ چەک دابەش دەکەیت،ڕێکخراوی نهێنی دروست دەکەیت و خەڵک دەچێتە پاڵیان، شەڕ دەکەن، و بە چەکداری دژییەکتر دەوەستنەوە، کوشتن، کوشتن... چەک و ناوچەکە دیاری دەکات و هتد. کاتێک بڕیارە لەسەر ئاستی کۆمەڵگا و لە چوارچێوەیەکی کۆمەڵایەتیدا بڵێین، دەمانەوێت دەسەڵات لە بۆرژوازی ناو کۆمەڵگا وەربگرین، نەک لە دۆخێکی نائاسایی داگیرکاری سەربازی، خەباتی دژەداگیرکەر(ئیستیعمار)، خەبات دژی حکومەتە خنکێنەرەکان کە هەمووان لێێ ناڕازین، لە دۆخێکی کۆمەڵایەتیدا کە بۆرژوازی قسە دەکات،لایەنگرانی هەیە، ئێمەی کۆمۆنیستەکانیش دەمانەوێت ئۆفیسێک بکەینەوە و چالاک بین، وەکبەریتانیا، وەک کوردستان، وەک سلێمانی. لەم هەلومەرجانەدا چی وا دەکات بزووتنەوەکەمان نەتوانێت بگاتە ئامانجەکانی؟ ٨ یان ٩ ساڵ زۆرە لە تەرازووی دونیای ئەمڕۆدا، لە ساڵی ١٩١٧ تا چوار ساڵ دوای مردنی لینین دەگرێتەوە! تەواوی جەنگی جیهانی دووەم شەش ساڵی خایاند. شۆڕشی ساڵی١٩٧٩ لە ئێران دوو بۆ دوو ساڵ و نیوی خایاند، شۆڕشی پورتوگال نزیکەی دوو ساڵی خایاند. کۆمۆنەی پاریس چەندی خایاند؟ ئێمە ٩ ساڵمان هەبوو لە کۆمەڵگایەکدا لەگەڵ خەڵکدا کار بکەین بۆ ئەوەی جەمسەرگیری لە بەرژەوەندی کۆمۆنیستەکاندا بگۆڕدرێت، کرێکاران دەسەڵات بگرنە دەست، ئازادی دامەزراوەیی جێگیر بێت. بۆ ناتوانین؟ لێرەدا چیتر پرسیارێک نییە کە بۆئەمەت بە کەسێک نەگوتیان هێڵەکە چی بوو و ئێمە چیمان کرد... پێویستە بگەڕێینەوە و بزانین چی لە کۆمەڵگادا هەیە کە نایبینینیان تەنانەت ئەگەر ئێمەش... دەبینیت، ناتوانین لاببەین؟ لەوانەیە مرۆڤ بڵێت بەختت لەدەست داوە. نۆ ساڵت هەبوو، کەسڕێگری لێ نەکردیت، تەنانەت پارەیان لە حکومەت پێدایت، وتیان ئەگەر بتەوێت کرێی خانووەکەت و بەشێک لە باجی کوردستانی عێراقت بۆ دەدەین. وەرن لەگەڵ سەرۆکی حکومەت دابنیشن و کۆبونەوەیەک بکەن و پرسەکانتان بگێڕنەوە. ئەنتێنەیڕادیۆکەت دابنێ و بیناکە لەبەردەستتدایە. تەنانەت ئەمەیان لەگەڵ ئێمەکرد و ناتوانین بەرەو پێشەوە بچین. بۆچی؟ ئەگەر حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقلە دۆخێکی خنکێنەردا بووایە، ئەگەر لە ژێر پێڵاوی سەدام حسێندا کاری بکردایە، ئێستا گەشەیەکی زۆری نیشان دەدا. هەمووان کۆیان کردبووەوە. لە دۆخێکی نهێنیدا لە توندترین بارودۆخدا شەڕی خۆی دەکرد. هەرچەندە لەڕابردوودا هەمان کاری دەکرد. حەلقەکانی کۆمۆنیزمی کرێکاری بە شێوەیەک گەشەیان کرد و سەریان هەڵدا کە کەس چاوەڕێی نەدەکرد. بەڵام کاتێک بە ئەم حیزبە، ئەم کۆمەڵگایەیان گوت، وەرە چالاکییەکانت ئەنجام بدە، دەبینیت لە شوێنی خۆیدا دەکەوێت.

پێم وایە لێرەدا دەبێ بگەڕێینەوە بۆ باسەکە، من لە بەشییەکەمی باسەکەی کۆڕەشدائامادە نەبووم، باسیڕابەرایەتی، باسی دەستنیشانکردنی میکانیزمە کۆمەڵایەتییەکان،لە باسی حیزب و کۆمەڵگا نەبووم. بەڕای من هیچ شوێنێک بەقەد کوردستانی عێراق پێویستیمان بۆ تێگەیشتن لە باسی حیزبو کۆمەڵگا نیشان نادات. کاتێک بڕیارە ئاڕاستەی جەماوەری خەڵک بکەیت و بە ئاستێکی بەرفراوان کار بکەیت و دەست بخەیتە سەر پرسە سەرەکییەکانی کۆمەڵگا،کۆمەڵگەجەمسەری(قطبي) بکەیتەوە، وەک سەرکردەی کۆمەڵایەتی دەربکەویت نەک سەرکردەیڕێکخراوەیی. ئەو مەرجانەی کە دەتوانیت پەیوەندی بە خەڵکەوە بکەیت. ئەمڕۆ هەموو ئایندەی حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق و بزووتنەوەی کۆمۆنیستی کرێکاری لە عێراق بەستراوەتەوە بەوڕاستییەوە کە دیسانەوە سەیری باسی حیزب و کۆمەڵگا دەکەین لە پێوەندی لەگەڵ کۆمۆنیستەکان و تێدەگەین کە کێشەکە چییە.حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران لە پێگەی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقدا نییە. ئێمەحزبێکی ئۆپۆزسیۆنین،حزبێکی ئۆپۆزسیۆنین، بە مانایەکی نهێنی و نایاسایی. بەڵام لەم دوو ساڵەی دواییدا کە سەرنجی کۆمەڵگا زیاتر بووە، هەموو ژیانی ئەم حیزبە گۆڕاوە. ئەو میکانیزمانەی کە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران،یان ئێمە، لە بیست ساڵیڕابردوودا، لە هەرڕێکخراوێکدا کە کارمان لەگەڵ دەکرد کە ئاشنای بووین، وەک چالاکی نهێنی،خشتەی ڕەمزی نهێنی،ڕێکخستنیدەستەی بچووک کە گوایەڕۆژنامەکەیان پێ دەگەیەننە تاران و هتد ژێرەوژوور بوون ئێستا دەبێت وەڵامیئەو سەرکردانەی حکومەت بدەینەوە لە تاران کە لە پشتمانەوە درۆ دەکەن و لە کەناڵی تەلەفزیۆنی تاران پروپاگەندەمان لە دژ بڵاودەکەنەوە، دەبینین بەڵێڕاست دەکەن،ڕابەرمان کەمە،یان نیمانە. حیزبیکۆمۆنیستی کرێکاری بۆ قۆناغی خنکاندنی گشتی کادر و سەرکردەیەکی هەیە، بەڵام لەپڕ تێدەگەین کە ئێمە سەرکردەیەکمان نییە کە لەگەڵڕەزا پەهلەوی و خاتەمی و لەگەڵ پاشایەتییەکان و دوو خوردادی شەڕ بکەین. ئێمە پێویستمان بە پەنجا کەسی تر بوو بۆ ئەوەی بتوانین قەڵای خۆمان بگرین، چ جای بەرەو پێشەوە بچین. ئەو دۆخە کۆمەڵایەتییەی کە کۆمۆنیزمی کرێکاری عێراقی لە کوردستاندا کاریتێداکردووە، لەڕادەبەدەر تایبەتە.

یەکەم: لایەنیئاشکرایهەڵسوڕان، بەڵام ئەمئاشکراییە لەحومەتێکی دیموکراسیدا نیە، بەڵکو لە دۆخێکدا کە خێڵێک و باندێکی چەکدار دەستیان بەسەر حکومەتدا گرتووە. دۆخێکی هاوشێوەی ئەفغانستان، هاوشێوەی سۆماڵە. بێگومان لە كوردستانی عێراقدا كۆمەڵگە بە بەراورد لەگەڵ ئەفغانستان و سۆماڵ لایەنی كۆمەڵایەتی زیاتری هەیە، بەڵام لە رووی جۆری ئەو پەیوەندییەی كە دەسەڵاتی سیاسی لەگەڵ خەڵكدا هەیەتی، لە جۆری ئەفغانستان و سۆماڵە. هەندێک کەسیچەکدار هەیە و لەوێ دەسەڵاتیان گرتووە، نە من و نە ئێوە دەنگمان پێنەداون، ئەوان بەشدارییان لە هەڵبژاردندا نەکردووە، هەروەها لەسەر شانی میدیاکاننەهاتوون. دەسەڵاتی سیاسیانبەزەبری لولەی چەک بنیات نراوە و دەکرێت لە چوارچێوەیبەخشندەیی ئەواندا قسە بکرێت. لەوانەیەچەکەکە لەم وشانەوە بخەنە ئەووشانەوە. چوار ساڵ لەمەوبەرڕۆژێکهەستمان بەوە کرد و بینیمان حکومەتی سلێمانی ئیتر بوونی نەماوە. حكومەتی هەولێر هات و حكومەتی سلێمانی وێران كرد، حكومەتی سلێمانیش هەڵاتووە بۆ شاخ. دوای ئەمڕووداوە دوو سێ حکومەتکەینوبەینیان کرد و مامەڵەیان کرد و حکومەتی سلێمانی جارێکی تر هاتەوە و لانی کەم سلێمانی گرت چونکە بڕیار نەبوو یەک لایەنە بێت. دیسان هەولێریان دایە ئەو لا و سلێمانیشیان بەم لا...

ئەمە حکومەت نییە. ئەمە دەسەڵاتێکی سەربازییە، بەڵام دەسەڵاتی سەرکوتکردنی کۆمەڵگای نییە. وەکڕژێمی خومەینییان حکومەتی ئێستای ئێرانیان تەنانەت حکومەتی میسر نییە کە دەسەڵاتی سەرکوتکردنی هەیە. ئێوە هەمان ئازادی چالاکی سیاسیتان نییە کە لە سلێمانی هەیانە وەک کۆمۆنیستێکی کرێکاری لە قاهیرە. یەکسەر گوێت دەگرن و دەتخەنە زیندانەوە و جەستەت چەور دەکەن و دەتکوژن. تۆ لە مۆسکۆ هەمان هێزی ریکلامت نییە. چونکە مافیا دێن و دەتکوژن. بەڵام لە سلێمانی سەرەڕای ئەوەی کە دەسەڵاتێکی سەربازییە، سەرەڕای ئەوەی کە بزووتنەوەیەکی عەشیرەت-سەربازی دەستی بەسەر حکومەتدا گرتووە و لێپرسینەوە لە کەس نییە، هێشتا دەبێتبەرگەتان بگرێت.

خاڵی دووه‌م ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كوردستانی عێراق له‌ كۆمه‌ڵگه‌بوون كه‌وتووه‌ته‌ خواره‌وه‌. سەیرکە ئەمە کۆمەڵگایەک نییە کە بەرهەمێنانی کۆمەڵایەتی تیایداڕووبدات، کرێ و ململانێ لەسەر کرێ هەیە، گەشەی ئابووری هەیە، بودجەیەک هەیە کە دەبێت حکومەت پەسەندی بکات، مرۆڤ دەتوانێت مشتومڕ لەسەر دابەشکردنی سامان لە کۆمەڵگادا بکات، یان مشتومڕ بکات لەسەر داهاتووی کولتووری و ئایدیۆلۆژیای کۆمەڵگا بەردەوامە،یانئەوە کە پەروەردە چی بەسەر ذێت و مافەکانی ژنان چی بەسەر دێت.

هەرئەوکاتەی کە شەڕی ئەمریکا و عێراق دەستی پێکرد، هەمان ئەو کەسانەش کە ئەمڕۆ لە کۆمەلەدا بەرپرسیارەتیانهەیە و ئەوکاتە دەیانگوت "بەەبەه!" زۆر باشە، حكومەتی كوردی سەرهەڵدەدات، لەو كاتەدا ئەو ئارگیومێنتەمان لە دژی ئەم بۆچوونە كرد، ئەوە بوو كە ئەوان كەمپێكی پەنابەران دروست دەكەن و كلیلی ئەو دەبەخشن بە جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی، نەك كۆمەڵگەیەك كە بەرهەمهێنانی تێدا بێت. لەم ئۆردوگای ئاوارەدا، ئەوانیش ئەو خۆراكە وەردەگرن و لەبەر ئەوەی ئەو خۆراكەكەی لایە و دابەشی دەكات، چ هێزێكی بەهێز دەتوانێت كرێكار لە ژێر كاریگەری ئەوانڕابكێشێتە دەرەوە؟ خەڵک دەڵێن بژێوی من بەندە بەوانەوە کە ئەوان و بەرپرسانی ئەم کەمپی پەنابەرانە لەگەڵ ئەمریکانێوانیان باشە. چۆن ده‌توانین له‌ شاری سلێمانی ده‌سه‌ڵات بگرینه‌دەست له‌ كاتێكدا له‌ هه‌مان ساتدا ئیتر په‌تاته‌ بوونی نییه‌ و نان دروست ناكرێت؟ حکومەتی ئەمریکا و نەتەوەیەکگرتووەکان جەلال تاڵەبانیان هەیە کەیارمەتی دەڕێژێت. ئەگەر من و تۆ بێینە سەر کار ئەم پارەیە دەبڕدرێت. خەڵک ئەمە دەزانن ئەگەر نەیڵێن بەڵام دەیزانن. بۆ گرنگیمان پێ نادەن؟ چونکە ئەوان ئەم پرسە دەزانن. سەرنج بدەن چی؟ ئەگەر من کوردێکیدانیشتووی سلێمانیبومایەبەهەموو توانام هەوڵم ئەدا کە جەلال تاڵەبانی نەڕوخێنرێت. چونکە نەمدەزانی پارچە نانی داهاتووی ئەم وڵاتە لە کوێوە دێت؟ ئەگەر جەلال تاڵەبانی پەیوەندی خراپی لەگەڵ ئەمریکا هەبێت چی بکەم؟ مناڵم هەیە، خێزانێکم هەیە. ئێمە دەژین و دەڵێن خودا ڕەحم بەباوکی ئەوانە بکات، کە دواجار ئاسایشی شەقامەکانیانپاراستووە و دەتوانن بچن لە جێگەیەک خواردن وەربگرن و بخۆن. هیچئابورییەک لە کوردستانی عێراقدا نییە بڵێت ئێمە دەچین دەست بەسەر ئامرازەکانی بەرهەمهێناندا دەگرین. کام ئامرازی بەرهەمهێنان؟ لە سەدا هەشتای ژیانی ئەو کۆمەڵگایە پەیوەستە بەو بارودۆخە نێودەوڵەتییەوە کە دەسەڵاتی کورد تێیدا زاڵە. کەس لە ئەمریکا نەیگوتووە ئەگەر خوسرەو سایە، ناسیک ئەحمەدیان تاهر حەسەن بێنە سەر کار، ئەمیارمەتییانە بەردەوام دەبن. ئێمە خۆمان دەزانین، ئەوانیش دەزانن ئەگەر بێینە سەر کار و مانگرتن و دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵات، سبەینێ کۆمەڵگابەهۆی برسێتی و نەبونیەوەلەپێ دەکەوێت. ئەوەی کە ئێمە لە کوردستان ڕووبەڕووییەک کۆمەڵگا نین، فاکتەریڕاستەقینەیە. ئێمەڕووبەڕووی دۆخێکی بێبڕیار دەبینەوە. مرۆڤەکان ناسنامەی کۆمەڵایەتییان نییە، ناسنامەییاسایییان نییە. واتە هیچ پاسپۆرتێک نیە بە ناوی پاسپۆرتی کوردستانی عێراق. تێبینیتان کردووە لە سلێمانی فڕۆکەخانە نییە؟ لە فەلەستینیەکێک لە ناکۆکییە سەرەکییەکانی نێوان فەلەستین و ئیسرائیل فڕۆکەخانەی فەلەستینە. فەلەستینییەکان دەڵێن لێرە فڕۆکەخانە دروست بکەن تا بتوانم بچمە دەرەوە و بێمەوەبێ ئەوەی کە پێوستتم بە ئیسرائیل بێت و هاوردە و هەناردەبکەم ، بۆ ئەوەی بتوانم ببمە وڵات و ئیسرائیلیش دەڵێت نەخێر! فڕۆکەخانە بەشێک نییە لە دانوستانەکان.

ئەگەر لەماوەی ئەم هەشت ساڵەدا کوردستانی عێراق وڵاتێک بووایە، ئێستا دوو فڕۆکەخانەی دەبوو، گەشتی ئاسمانی دەکرا بۆ ئیستەنبوڵ و ئەنقەرە بچێت و بگەڕێتەوە. لەم وڵاتەدا ئەگەری ئەوە هەیە کە لەڕێڕەوی تورکەوە بۆری غازیان بۆ هاتبێت و لە قەزەرەوە هاتبێتن و کڕیبێتیان. کوردستانی عێراق وڵات نییە. ناتوانی لەگەڵ کەسێکڕێکبکەویت بۆ داخستنی بۆری غاز. ناتوانرێت فڕۆکەخانە بۆ کەسێک دروست بکرێت، چونکە هیچ کۆمپانیایەکی فڕۆکەوانی لە جیهاندا گەشت ناکات بۆ شوێنێک کە دۆخێکی نادیار و ناڕوونی هەبێت. ئەڵێت من بۆینگ بهێنم بۆ ئەو شاخ و گردانەی کە نازانرێت خاوەنی کێیە؟ بۆ چی؟ کێ ئەم ئاسمانەی پێبەخشیوین، کە بتوانین لەوێ سەفەر بکەین. كاتێك شوناسێكی حكومیی نییە، كاتێك نیشتمان نییە، كاتێك وەك دیاردەیەكی كۆمەڵایەتی دانپێدانەنراوە، كاتێك جوگرافیای سیاسی و یاسایی خۆی نەزانراوە. کاتێک تۆ وەک کوردێکی دانیشتووی عێراق، وەک کەسێکی خەڵکی سلێمانی، نازانیت چۆن بە خەڵک بڵێی خەڵکی کوێیت، وە ئەو وڵاتەی کە تێیدا دەژیت ئاڵای لە نەتەوەیەکگرتووەکان نییە و تۆ کەس نیت، ئەوە وایە نەک وڵاتێک لەوێ. ئەویاسایانەی کە مارکس سەبارەت بە پەرەسەندنی کۆمەڵایەتی دەیگوت، وەک چۆن لە لەندەن کاریان پێدەکرێت، چیتر بۆ کوردستانی عێراق ناگرێتەوە. ئێستا بە بڕوای من ئەفغانستان بۆ نموونە پرسی خەباتی چینایەتی ناوروژێنێت. بێگومان ئەفغانستان زۆر جیاوازە لە کوردستان و زۆروێرانە. چینەکان لە کوردستان تا ئێستاشسیمای پێش ئەم قۆناغە خۆیان پاراستووە. بەڵام نازانم ئابوری ئەمڕۆی کوردستانی عێراق چەندە وابەستەی ئەوڕاستییەیە کە فیشەکەی دەنگی کارگە و بەرهەمهێنان و کڕین و فرۆشتن ئەنجام دەدرێت و ئەم ئابورییە چەندە دەرزییارمەتی داراییە کە دەبێ لەلایەنە جیهانی ڕۆژئاواوە یارمەتی بدرێت؟

چەند کیلۆمەترێک لە دەرەوەی سلێمانی، دیار نییە دەستی کێ کۆنترۆڵی دۆخەکە بکات. خاوەنی سەرەکی ئەو وڵاتە لە بەغدایەئەو خۆی لەژێر سزای ئابوریدایە، بەڵام هەرڕۆژێک لەوانەیە بگەڕێتەوە و جارێکی دیکە کوردستانی عێراق بگرێتەوە. هیچیاسایەکی نێودەوڵەتی بەرگری لە حکومەتی جەلال تاڵەبانی ناکات لە سلێمانی. واتە ئەگەر سەدام حسێن بێت و حكومەتی جەلال تاڵەبانی لەناوببات، رۆژئاوا بەهۆی سەدامحسێنەوە توڕە دەبێت، بەڵام كەس ناڵێت حكومەتییاسایی جەلال تاڵەبانی لە سلێمانی خاپوور كراوە. حکومەتی عێراق دەتوانێت بە شێوەیەکییاسایی وەریبگرێت چونکە هێشتا وڵاتەکەیەتی. ئەگەر سەدام حوسێن تەسلیمی ئەو مەرجانە بێت کە نەتەوەیەکگرتووەکان دەیڵێت سبەینێ کوردستانی عێراقی پێدەدەن و دەڵێن وڵاتی ئێوەیە. ئەگەر سبەی تاریق عەزیز کودەتا بکات و بێتە سەر کار لە بەغدا و ڕایبگەیەنێت کە سەدام حسێن لە زیندانە و ئامادەیەڕادەستی بکات و بڵێت لە هەر شوێنێک سربەکان بکوژن ئەویش بکوژن یەکسەر پەیوەندییەکانی عێراق لەگەڵڕۆژئاوائاسایی دەبێتەوە و... سوپای عێراق دەچێتە ناو سلێمانی و هیچیاسایەک نییە، هیچ هاوپەیمانییەکی نێودەوڵەتی نییە، هیچڕێککەوتنێکیسنتۆیان ناتۆ نییە کە کوردستان ئەندام بێت لێی و ڕێگری لە حکومەتی عێراق دەکات. لەم دۆخەدا دەمانەوێت چی بە خەڵک بڵێین؟

ستراتیژیستی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق، ستراتیژی کۆمۆنیزمی کرێکاری لە عێراق دەبێت وەڵامی ئەم پرسیارانە بداتەوە. لە دۆخێکدا کە کوردستان لە کۆمەڵگا بوون، لە ئابوورییەکی دووبارە بەرهەم هێنراو دوور خراوەتەوە و وەک ئۆردوگای پەنابەران دەربکەوێت، لە دۆخێکدا کە چینە کۆمەڵایەتییەکان لە پەیوەندییەکییەکتردا نین لەگەڵیەکتردا، کە بنەمای کۆمەڵگەیەکە ، بەڵام هەردووکیان چاوەڕێی گۆڕانی دۆخەکە دەکەن. وەک حیزبیکۆمۆنیستی کرێکاری و بزوتنەوەی کۆمۆنیزمی کرێکاری دەبێ بە چ پەیامێکەوە بچینە ئەوێ بۆ ئەوەی خەڵک لە دەوری ئێمە کۆببنەوە و چ ئاسۆیەک بخەمە بەردەم خەڵک؟ ئەمە پرسیارێکی جدییە.

ئێمە باس لە فراواننەبونی هێزەکانمان دەکەین، بەڵام لە واقیعدا، چەندە دەکرێت لە وڵاتێکدا کە هەمووانلە دۆخێکی نائەمنیدا ژیان بەسەر دەبەن و هەمووان بیر لە بژێوی داهاتووی خۆیان دەکەنەوە، لە کۆمەڵگایەکی وادا، کێڕیسکی ئەوە دەکات ببێتە سیاسەتمەدار و دواتر بێت لە تەنیشتڕادیکاڵ ترین بەشی کۆمەڵگادا بوەستێت؟ تەنانەت ئەگەر کەسێکی وا لە دڵی خۆیدا بڵێت ئەمانە باشترین وشەکانن؟ کێ، چ جۆرە کەسێک، کە بەڕاستی پێویستی بە دابینکردنی بژێوی نانی سبەینێی بنەماڵەکەی هەیە، دێتە ناو حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقەوە و ببێتە ئەندامی ئەو حیزبە؟ ئەمە لایەنێکی گرنگی ئەو پرسەیە. ئایندەی کوردستان چۆن دەبێت؟ ئایا دواجار بەرەو سەربەخۆیی دەڕواتیان بەشێک دەبێت لە عێراق؟ تورکیا چی دەڵێت؟ ئه‌مانه‌ ئه‌و پرسیارانه‌ن كه‌ به‌سه‌ر سه‌ری ستراتیجیتی كۆمۆنیزمی كرێكاری له‌ عێراقدا ده‌سوڕێنه‌وه‌ و ئه‌ویش ده‌بێت وه‌ڵامیان بداته‌وه‌. بە بڕوای من هەموو ئەم پرسیارانە وەڵامیان هەیە و دەتوانین وەڵامی هەموو ئەو پرسیارانە بدەینەوە و جێبەجێیان بکەین و بەرەو پێشەوە بچین و تەنانەت تایبەتمەندی ئەو مەرجانەش بۆ بەرژەوەندی خۆمان بەکاربهێنین. یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی ئەم مەرجانە ئەوەیە کە جەلال تاڵەبانی ناتوانێت بڵێت من وەک نوێنەری خەڵکی کوردستان قسە دەکەم. وەکیەک کەس (یەکێتی نیشتمانی) قسە دەکات. جگە لە کۆمەلە کەس بە حکومەتی کوردی ناویان نابات. جگە لە کومەلە کەس بەم هێزە کوردیانەناڵێت سەرۆکی شارەوانی سلێمانی! كۆمەلە بە سەرۆكی شارەوانی سلێمانی ناویان دەبات و باقی خەڵكیش بەهەر بەهێزییەكێتی ناویان دەبەن! یەکێتیڕێکخراوێکە و تا کۆتایی وەکڕێکخراوێک دەمێنێتەوە.

ئەگەر کوردستانی عێراق وڵاتێک بووایە، ئەگەر سەربەخۆ بووایە، ئەگەر هەڵبژاردنیان ئەنجامدابا، کە پێم وایە کەسێک دەنگی دەدا، ئەگەر لە ماوەی شەش مانگدا هەڵبژاردنێکی ئازادیان لە سلێمانی لە وڵاتیسەربەخۆی کوردستانی عێراق ئەنجامدابا، کەسێک دەنگی دەدا وەکیێڵتسین لەڕووسیا کردی، ئەو بەو ئارگیومێنتە دەنگ دەدات کە من دەروازەی ئێوەم بۆڕۆژئاوا، بۆیارمەتییەکانیڕۆژئاوا و یارمەتی تەکنیکی و ئابووری. وە ئەگەر کۆمۆنیستەکان بێنە سەر کار، ڕۆژئاوا بایکۆتت دەکات. لە ئەنجامدا تۆ وەک کۆمۆنیستێک دەنگ ناهێنیت. لە ئەنجامدا میدیا لە دەستی ئەودایە، پارەکە لە دەستی ئەودایە و بەو پێیەی هەڵبژاردنی لەو جۆرە نییە و کوردستانی عێراق نیشتمان نییە،یەکێتیش هەریەکێتیە و ئەمەشهێزمان پێدەبەخشێت.

ئێمە دەتوانینڕێکخراوێک لە مەیدان دوور بخەینەوە، دەتوانین فشار بخەینە سەرڕێکخراوێک،ڕێکخراوێک کە حکومەت هیچ جێگەیەکی تێیدا نییە، حکومەتێک کە بڵێت من شەرعیەتی خۆمم لە هەڵبژاردنەکانی حەوت ساڵ پێش ئێستابەدەست هێناوە و بیست ملیۆن کەس دەنگیان پێداوم، شتێکیلەم شێوەیە نییە. دەکرێ بڵێین خۆت هاتونەتە سەر دەسەڵات و ئێستاش دەبێت بچنە دەرەوە. لەم دە ساڵەدا ساتگەلێکی گرنگ هەبوون کە دەمانتوانی جێپەنجەی خۆمان دابنێین.

یەکێکیانسەرەتای ئەم کەیسە. کاتێک شەڕی ئەمریکا و عێراق دەستی پێکرد. باشە لەو کاتەدا ئێمەڕێکخراو نەبووین و هەر پلانێکمان هەبوایە نەماندەتوانی لەمە باشتر کار بکەین. بەڵام کاتێک مەسعود بارزانی سلێمانی گرت و هەموو هێزەکان شارەکەیان چۆڵ کرد، حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری شارەکەی بەجێنەهێشت و ئەمە هەڵە بوو. بەڕای من دەبوایە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لە هەمان کاتدا ڕووخسارێکی سەربازی بگرێتە بەر و لەگەڵ جەلال تاڵەبانی و کەسانی تردا شارەکە بەجێ بهێڵن و بچنە سەر شاخ. سی کەسی پڕچەک دەکرد و لە سەر شاخەکەدایدەنان. لەکاتی گەڕانەوە لەڕیزیڕزگارکەرانی سلێمانیدەبوون. وێنەی کۆمەڵایەتی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق لەو قۆناغەدا دەتوانرا بگۆڕێت. وە ئێمە ئەوەمان نەکرد.

کورش باسی لەوە کرد کە بۆچی ئێمە لە چوارچێوەی بۆچوونە نەریتییەکانداین. چەندین سات هەبووە.لەوانە گەمارۆ ئابوورییەکانیسەر کۆمەڵگەی عێراق لەلایەن رۆژئاواوە و دۆخییەکلایی نەکراوی کۆمەڵگەی کوردستان بۆ خودی خەڵک. پێم وایە حیزبێک تێنەگات دەبێ چی بکات بۆ ئەوەی ئێستا گەشە بکات و تا چەند دەتوانێت گەشە بکات، ناگاتە هیچ شوێنێک. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق دەبێ ئێستا بزانێت ئەگەر بیەوێت کاری سەربازی بکات، ئێستا ئەم کارە سەربازییە دەتوانێت چ ڕەهەندێکی هەبێت و دواتر دەبێت چ ڕەهەندێکی هەبێت؟ پێویستە بزانێت ئەگەر دەیەوێتڕێکخستنی گشتی بکات، دەبێت چ جۆرەڕێکخراوێکی گشتی بێت؟ پێم وایە دەتوانرێت وەڵامی ئەم پرسیارانە بدرێتەوە. ئاڵۆز نین.

دروشمی سەربەخۆیی کوردستانی عێراقڕوونە، تا هێزێکی باوەڕپێکراوڕانەگەیەنێت، کەس پەیڕەویئەم دروشمە ناکات. تا کەسێکی دەسەڵاتدارنەڵێت پێویستە کوردستانی عێراق سەربەخۆ بێت، کەس بەدوایدا نایەت. خەڵک تەنها بە قسەی ئێمە لە بارەگاکانمانەوە ئەم کارە ناکەن. لە ئەنجامدا دەبوو زۆر لەمەوبەر بەرەیەکی لایەنگریڕیفراندۆمتان پێکهێنابا، چونکەڕیفراندۆم بابەتی شەخسی و ڕێکخراوەیی من و بزووتنەوەی من نییە. دەبوایە بە سادەترین و ئابوریترین و خەڵک دۆستترین شێوە بابەتی تایبەت بە ریفراندۆمتان تاوتوێ بکردایە. لەڕێگەی زۆرێک لە وتاردەرانەوە کەبڵێنبەڕیز تاڵەبانی سەیری ئەندەنوسیابکە، تا ئەندەنوسیا کەمێکئاڵۆز بوو، تیمۆریڕۆژهەڵات سەربەخۆیی خۆی بەدەستهێنا. لەم بارودۆخەی ئێستای کوردستانی عێراقدا، ئەگەر کەسێک باسی سەربەخۆیی نەکات، بەڕای من هەرگیز ناتوانێت جارێکی تر بیوروژێنێتەوە. ئێستایە کە کەس ناهێڵێت حکومەتی ناوەندی بجوڵێت. ئەگەرڕۆژێک حکومەتی بەعس بکەوێت و هەڵبژاردن بکرێت، لەنێو ئەو هەڵبژاردنانەی کە لەم وڵاتانە ئەنجامدەدرێن و حکومەتێکی وەک حوسنی موبارەک بێتە سەر دەسەڵات لە بەغدا، کێ ئامادەیە پارچەیەک خاکی عێراقی لێ جیابکاتەوە؟ بەڕای من لەم جۆرە بارودۆخانەدا کەس ناتوانێت باسی سەربەخۆیی کوردستانی عێراق بکات.

ئێستادەتوانیت ئەم کارە بکەیت. ئەمڕۆ دەکرێت بچین بڵێین ئەمە سەربەخۆیە و دەکرێت نیشان بدرێت کە ئەم پرسەڕێگا چارەی هەیە. ئەگەر کەسێک ئەمە بکات پێویستی بە بزووتنەوەیڕیفراندۆم هەیە و ئەرکی کوردستان ڕوون بکاتەوە. بۆ بزووتنەوەیەک کە سەرێکی لە نیویۆرک و سەرێکیشی لە سلێمانی و هەولێر بێت. بزووتنەوەیەک کە خۆی لە پێوەرەکانی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری و بزوتنەوەی کۆمۆنیزمی کرێکاریدا سنووردار ناکات و بیروڕای خۆی دەڵێت. ئەوە دەتوانێت هەمووانڕازی بکات و مایکرۆفۆنی پێبدات. لە بزووتنەوەیەکی ئاوادا و بەو پشتیوانییە دەتوانی زۆر شت بڵێیت. بە بڕوای من حیزبیکۆمۆنیستی کرێکاری عێراق و بزووتنەوەی کۆمۆنیزمی کرێکاری لە عێراقدا لەم ماوەیەدا وەک بزووتنەوەیەکی پەرەپێدەر مانەوە. تەنانەت نەبووە بەڕێکخەر، واتە نەبووە نوێنەری ناڕەزایەتی جەماوەریان بۆ باشکردنی بژێوی و داخوازیە ئابوورییەکانی جەماوەری بێبەش کە پشکێکی گەورەیان لەم کۆمەڵگایەدا نییە نەکردوە. هەندێک جار بوو بە نوێنەری ژنان، ئەمەش دیاردەیەکی سەرنجڕاکێشە و دەبێ لەو جۆرە کارانە زیاتر هەبن. بەڵام هەر بە بزووتنەوەیەکیبانگەشەکار و هاندەر مایەوە،لەکاتێکدا ئەبوو بووبێت بزووتنەوەیەکی سیاسی،لە پێشی ناڕەزایی سیاسی و مافی مەدەنی و بارودۆخیژیانی خەڵک و لە هەمووی زیاتریش بە بڕوای من دیاریکردنی بەرپرسیارێتییاسایی کوردستانەوە بوەستایە.

"کوردستان چییە"؟ بەڕای من ئەوە زیاترە لە خاڵێکی بانگەشەیی(تەرویجی) لە بەرنامەکەماندا کە ئێمەش دەمانەوێت کوردستان سەربەخۆ بێت. بەڕای من دەبوو بڵێین ئێمە دەمانەوێت کوردستان سەربەخۆ بێت، هەرکەسێک پرسیاری کردبا ئەرکی کوردستان چییە، وەڵامماندەدایەوە ئەگەر دەتەوێت لەگەڵ حکومەتی عێراق بیت، بڕۆ پێشەوە و دانوستان بکە و چارەنوسی خەڵکەکە ڕونبکەرەوە. ناتوانێ چونکە کۆمەڵگاسەرگەردانە، مەحاڵە دەسەڵاتی سەرۆک خێڵێک بۆ ماوەی دە ساڵ قبوڵ بکرێت. سەبارەت بەوڕاستییەی کە دەبێچارەنوسی کوردستان ڕوون بکرێتەوە، دەتوانین زۆرترین گوشار بخەینە سەر "یەکیەتی" و "پارتی". ئەگەروڵاتە هەڵبژاردن کەیئەنجام ئەدرێت؟ ئەگەر وڵاتە کێ دانی پێدا ناوە، ئەگەر وڵات بێت، کوا دامودەزگاکانی؟ئەگەر وڵاتێک بێت سەرۆکەکەی چۆن دیاری دەکرێت؟ ئەگەر وڵاتێک بێت دەستوورەکەی چییە؟ هێشتا دەکرێت ئەم کارە بکرێت و پێویستمان بە چەک نییە. دەکرێت خەڵک بهێنینە سەرمەیدان و پێیان بڵێینتەکلیفی کوردستان ڕوون بکەنەوە. من دەگەڕێمەوە سەر کەموکوڕییە سەرەکییەکانمان کە کۆڕەشیش ئاماژەی پێدا و بەڕواڵەت چەند پرسیارێکی وروژاند. گفتوگۆیڕابەرایەتی! ئەوەی کە ئێمەڕابەراایەتیمان نییە مانای ئەوە نییە کە کەسێکمان نییە بتوانێت بە باشیڕابەرایەتی بکات. بزووتنەوە کۆمەڵایەتییەکان لە کەسەکان جیا نین. ئێمە لە ئێرانڕابەرمان نییە، لە عێراقیشڕابەرمان نییە، لە ئەوروپاش هیچمان نییە. هەبوونیڕابەری بە مانای دانانی وێنەکەیان نییە لەڕۆژنامەکاندا. ئێمە پێویستمان بەو کەسانە هەیەکە لەم قۆناغەدا کۆمەڵگا بە خۆیانەوە گرێ بدەن. هەندێک کەس دەبنە سەرکردەی سەربەخۆیی وڵات و تا کۆتایی تەمەنیان بە سەرکردەی سەربەخۆیی دەناسرێن. موسەدق پێشەنگی بە نیشتمانیکردنی پیشەسازی نەوتە. هەرکەسێک باس لە بزووتنەوەی بە نیشتمانیکردنی پیشەسازی نەوت بکات، وێنەی موسەدق بەرز دەکاتەوە. چونکە لەو بزووتنەوەیەدا هێڵێکی کێشاوە، ستراتیژێکی لە مێشکدا هەبوو، گرنگ نییەڕاست بێتیان هەڵە، بیری دەکردەوە و دەیگوت "من" خەڵکەکەی خۆم بەم ئاراستەیەیان ئەو ئاراستەیەدا دەبەم، سەرم بەرز دەکەمەوە کەمێک بەرزتر و دەڵێم، خەڵکینە وەرن بۆ ئەولایە، ئەم کارە پێویستە. نموونەیەکی دیکە گاندییە. گاندی ئاماژەی بەوەشکردووە، خوازیاری سەربەخۆیی لە ئینگلتەرایە. لەلایەکی دیکەوە محەممەد عەلی جیناهەر بەو شێوەیە وتی کە منیش سەربەخۆییم لە هیندستان دەوێت و ئەو بوو بوو بەڕابەری هەندێک کەس. ڕابەرە ئەو کەسەیە کە ژیان و بیری خۆی تەرخان دەکات بۆڕابەراایەتیکردنیخەلکەکەیلە قۆناغێکی مێژوویی دیاریکراودا. لە کوردستانی عێراقلە ئەمساتەوەختە مێژووییە ئەمڕۆیە. یەکەم دەرفەتە کە کۆمەڵگای مەدەنی بتوانێت لە کۆمەڵگای کوردستانی عێراقدا گەشە بکات، دەکرا لە دوو عەشیرەت و کۆچەری باکوور و باشووری کوردستانەوە هاتبا. دەکرێ واز لە میراتی بزووتنەوە ناسیۆنالیستییەڕووکەشەکان بهێنرێت، بزووتنەوەیەکی چەپیڕادیکاڵ وەک هێمایەک بۆڕزگارکردنی کوردستان و دۆزینەوەی شوناسی کۆمەڵایەتی و سیاسیی کوردستان لە کۆمەڵگادا دەربکەوێت. نەیکردووە ئەنجامی نەداوە! وەک ئەوە نییە بڵێن تۆ دێیت دەبیتەرابەری کوردستان. ستراتیجیستى ئەم کەیسە دەبێتە سەرکردە. سەرکردە ئەو کەسەیە کە دەڵێت ئێمە گەیشتوینەتە ئەم قۆناغە و دەبێت بیکەین. نەبوونیڕابەر مەسەلەیەکیڕێکخراوەیی و تەنانەتڕەخنەش نییە، بۆ نموونە ئەمجەد غەفور بۆ نەبوویتەڕابەری بزووتنەوەکە. بە وتەییەکێک لە هاوڕێکانم وەڵامەکە ئەوەیە ئەگەر دەزانی بۆ خۆت نەتکردووە؟ ئەگەر بوون بەڕابەر ئەوەندە ئاسانە، ئەوا خۆت بیکە. هەرکەسێک ئەمە بڵێت ئەو پێگەیەی لە کۆمەڵگادا نییە. ئەم بزووتنەوەیە پێویستی بە ستراتیژێک هەیە کە لەم دە ساڵەدا ژیانی خۆیان تەرخان بکەن بۆ ئەوەی ئەم هەرێمە لە خاڵیA بگەیەننە خاڵیB و دیدگایان هەبێت. ئەوانەی لەمبزووتنەوەیەدا بەشدارن، و سەرکردەکانیان دەبینم، هەموویان کۆمۆنیستی باشی ئەو کۆمەڵگایەن، بەڵام هیچیان سەرکردەیەکی کۆمەڵایەتی نین بۆ کۆمەڵگە بڵێت من سیمبولی ئەم هیوا و خەونانەم لە کۆمەڵگەی کوردستانی عێراقم و گرێدانی من بەم پرسەوە،من بخەنە هەر شوێنێکهەمان ، ئەم قسانە دەڵێم و دەتوانێ بڵێ ستراتیجی من ئەوەیە:

١- خەڵکی کوردستانی عێراق لە ژێر هەژموونی فیکرییخێڵەکی و بزووتنەوەی پێشمەرگایەتی ٣٠ ساڵیڕابردوودا دەهێنمە دەرەوە. بۆ ئەم مەبەستەشڕۆژنامەیەک دادەمەزرێنم،ڕادیۆیەک دادەمەزرێنم. بۆ ئەم مەبەستەشئەو ئەنجومەنانە دروست دەكەین كە هۆشیاری خەڵك بەرز دەكەنەوە.

٢- کوردستان لە نادڵنیایییاسایی-سیاسیڕزگار دەکەین. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ ده‌ست به‌ بزووتنه‌وه‌ی ریفراندۆم ده‌كه‌ین، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش گه‌وره‌ترین هه‌ڵمه‌تی گروپی گوشار له‌ ئه‌وروپای رۆژئاوا و ئه‌مریكا دروست ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی به‌رده‌وام به‌ خه‌ڵك بڵێن سه‌ربه‌خۆیییان به‌ تیمۆری رۆژهه‌ڵات دا، ئه‌وان ئاماده‌ن سه‌ربه‌خۆیی به‌ سۆماڵ بده‌ن. ئەوانەی نەیاندەزانی لە جیهاندا بوونیان هەیە، سەربەخۆیییان بەدەستهێناوە. ئەبخازییەکان تا ئێستاش لە جۆرجیا ئیدیعا دەکەن. ناگۆرنۆ قەرەباغ توانی سەربەخۆ بێت و پابەند بێت بە ئەرمینیا. تیمۆریڕۆژهەڵات کە هەمووان پێیان وابوو ئەندەنوسیا هەرگیز سەربەخۆییەکەی قبوڵ ناکات، سەربەخۆ بوو. لە کۆتاییدا پێویستە کەسێک بێتکۆت و شەرواڵ لەبەر بکات و بە خەڵکی جیهان بڵێت ئێمە نوێنەری ئەو کەسانەین و ئەرکی ئەم خەڵکەی کوردستانی عێراقڕوون بکەینەوە، ئەگینا شەڕێکڕوودەدات. من دەمەوێت سەرکردە بڵێت لێرەدا چۆن کۆمۆنیزم دروست دەبێت.

بوونی ستراتیژ و بردنی بزووتنه‌وه‌ له‌م قۆناغه‌وه‌ بۆ ئه‌و قۆناخه‌ و دابین کردنی پێداویستیه‌ سه‌ره‌کییه‌کان بۆ ئه‌م کاره‌ شتێکه‌ که‌ ڕووبه‌ڕووی به‌ربه‌ستی ده‌بینه‌وه‌. ئه‌م کێشانه‌ی حیزبی عێراقی خۆیان نیشان ده‌ده‌ن چونکه‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌وان چاوه‌ڕوان ده‌کرێت. کەسڕێگری لە ناسک ئەحمەد ناکات کە بچێتە ناوەڕاستی شاری سالمیانی و قسە بکات، ئێمە ئەو چانسمان نییە. ناتوانین بچین لە تاران قسە بۆخەڵکی بکەین، بەڵام ناسك، تاهیر، خوسرەو، موئەیەد، هەموو ئەم هەڤاڵانە دەتوانن بڵێن من دەمەوێت لە فڵان گۆڕەپانێکدا چاوم بە خەڵک بکەوێت. بۆ نموونە ئەمجەد غەفور دەکرێ بچێتە ماڵی خەڵک و زەنگ لێبدات وبڵێت کە من ئەمجەد غەفورم لە سەرکردایەتی حزبیکۆمۆنیستی کرێکاری عێراقەوە و دەمەوێتڕای ئێوە لەسەر هەندێک بابەت بزانم. لێرەش ئەم کارە دەکەن و لەم وڵاتەشدا کەسێک کە بیەوێت ببێتە پارێزەر جانتاکەی دەخاتە ژێر قۆڵی و زەنگی دەرگای هەموو ماڵێک لێدەدات. ئێمە ئەم ئەگەرەمان هەیە و لێرەدایە کە نەبوونی ئەو جۆرە کەسە و ئەو جۆرە کارەکتەری سیاسی خۆی نیشان دەدات.

ئەوە نییە کە ئێمە ئەم جۆرە کەسەمان لە حیزبیکۆمۆنیستی کرێکاری عێراقدا نییە، بەڵکو حیزبیکۆمۆنیستی ئێران پڕە لە سەرکردە. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران هیچ کامیان نییە. ئەمڕۆ کەس لە حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێران ئەم چاوەڕوانییەی نییە، بەڵام ئەم چاوەڕوانییە، کە ئێوە لە ئاستی کۆمەڵگادا مرۆڤەکان بناسێنن، وردە وردە سەرهەڵدەدات و هەست بە گوشارەکانی دەکەین. بەڵام بۆ حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق جێگای سەرنجە و لەمڕۆدا پێویستە. ئه‌گه‌ر ئه‌م سه‌ركردانه‌ به‌ دیدێكی داهاتووه‌وه‌ به‌رز نه‌كه‌نه‌وه‌، ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه‌ ناچنه‌ پێش، چونكه‌ بزوتنه‌وه‌كان ته‌نها له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باشن، كاتیان له‌ ڕووی مێژووییه‌وه‌ هاتووه‌ و پرۆلیتاریا بوونی هه‌یه‌، ناچنه‌ پێش. بزووتنەوەیەکی سیاسی جگە لە سەرکردەیەکی سیاسی هیچ مانایەکی نییە، ئەگەر کەسێک بڵێت ئەم بزووتنەوەیە ئەم کێشانەی هەیە، مەبەست لێیڕەخنە نییە، ئەگەر بڵێمڕابەرایەتی مەبەستم کۆمیتەی ناوەندییە، ئەگەر باس لە چالاکی سەربازی بکەم، من واتەهاوڕێیانی مقەڕ. ئەمە پرسەکە نییە. مەسەلەکە ئەوەیە ئەگەر وێنەیەکی ئاسمانی ئەم بزووتنەوەیە بگرین دەبینین لەم دۆخەدا پێویستە ئەم حیزبە لێرە بێت، بەڵام وانییە. بۆچی نا؟ هیچ چارەسەرو نوسخەیەکمان نیە کە لە نیوان شەوڕۆژێکداا ئەنجام بدرێت. هەر ئەوە بەس نییەچارەنامەیەک بنووسیت، کتێبێک بنووسیت، کۆبوونەوەیەک ئەنجام بدەیت، کۆنفرانسێکڕێکبخەیت بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشانە. پێویستە بزووتنەوەی سیاسی بنیات بنرێت. پێویستە بە زەحمەت و ئارەقە دروست بکرێت و ئەم کارانەش هەوڵێکن لەم بوارەدا.

هەندێک لە هاوڕێیان دەڵێن ئێمە پێشتر ئەم پرسانەمان نەدەزانی و تازە بۆمان دەرکەوت. هاوڕێیان ئێمە ٢٠ ساڵە باس لە دروستکردنی کۆمۆنیزمێکی کۆمەڵایەتی دەکەین کە لە پەراوێزەوە بچێتە چوارچێوەی کۆمەڵگاوە، کە میکانیزمەدەستەگەریەکان وەلا بنێت و میکانیزمە کۆمەڵایەتییەکان بگرێتە دەست و ئەمەش ٢٠ ساڵە دەیکەین. ئایا ئه‌مه‌ مانای ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌م قسانه‌ ده‌كات پێڵاو و كڵاو له‌به‌ر بكات و ببێته‌ سه‌ركرده‌ له‌ هه‌موو وڵاتێكدا؟ ئەمە پراکتیکی نییە. ئێمە هەوڵ دەدەین لە بزووتنەوەکەماندا تێڕوانین دروست بکەین، هێزی دەستنیشانکردن دروست بکەین بۆ ئەوەی ئەم شێوازانە جەماوەری بن و ئەو شێوازانە جەماوەری نەبن، بۆ ئەوەی ئەم جۆرە کەسانە دەربکەون، کە ئەم جۆرە کەسانە بتوانن لەمڕۆڵەدا دەربکەون . لە ئەنجامدا ئەوەی پێویستە سەبارەت بە حیزبی عێراقی بکرێت، بە بڕوای من ئەوەیە کە پێشهەموو شتێک ستراتیژێک هەبێت. ستراتیژێک کە بزانێت لە وەها دۆخێکدا، بەم ناڕوونییە کۆمەڵایەتیانە، بەم ئەگەرە کۆمەڵایەتی-سیاسییانە، بەم سنووردارکردن و ئەگەرەڕێکخراوەیییانە، دەبێ چی بکەین.

لەم ماوەیەدا لێیانداین و دیار بوو درەنگیان زوو یەکێتی دێتە لامان و شتێک دەڵێت. ڕەنگەئەو بارەگایانەی کە ئێمە لەوێ هەمانە دوای نۆ ساڵ ناچار بینکە لە ساڵی دەیەمدا بیدەینەوە. بەڵام ئەمانە چارەسەریان هەیە. بە بڕوای من حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراق دەتوانێ دەرفەتێک لەم دۆخەدا دروست بکات. ئەم حیزبە تا ئێستاش لە کوردستانی عێراق حیزبێکیئاشکراییاساییە. ئێمە تا ئێستاش باس لە پێگەی حیزبێکییاسایی-گشتی لە کوردستانی عێراق دەکەین. دۆخەکەی هاوشێوەی دۆخینەهزەتی ئازادی و تەنانەت دووی خوردایەکانی تارانە .حەجاریان کە تەقەیان لە سەری کردووە، حیزبەکەی پێکهێناوە. ئێمە بەردەوام باسی هاتن و کوشتنی ئیسلامیەکان دەکەین. باشە ئەوە زانراوە کە ئەوان تیرۆر دەکەن. ئیسلامییەکان لە تاران وەزیری کابینەی حکومەتیان تیرۆر کرد و ئەویش ئیفلیج بوو، بەڵام گەڕایەوە بۆ شوێنیڕووداوەکە. چالاکیئاشکرا لە وڵاتانی جیهانی سێیەمدا هەمان شتە. نابێت چاوەڕێی ئەوە بین کە وەک ئینگلتەرا بێت و گرەنتی ئەوە دەدەن کە تۆ تیرۆر ناکەن. ئێمە لە کۆمەڵگایەکدا دەژین کە ئیسلامیەکان تیرۆر دەکەن و تۆش دەتەوێتڕێگری بکەیت لە تیرۆرکردنیان. بەهەر حاڵ ئێمەیاسایین. ئێمە لە ئێستادایاسایین. کەسێک پێیڕاگەیاندین تۆ هاوڵاتیت و دەتوانیت چالاکیەکانت ئەنجام بدەیت، بەڵامڕێگەت پێنادرێت بارەگات هەبێت. باشە ئێستا ئەمە دەڵێت بەڵام دەتوانین بچین گفتوگۆ بکەین و هەرچیمان بوێت بیکەین.

بەڵام میکانیزمی ئێمە چییە؟ ئەگەر لەبیرتان بێت پێشتر باسمان لەم بابەتە کرد و نوسیم کە پێویستە لە هێزی سێیەمەوە بگۆڕین بۆ هێزییەکەم. ئەمڕۆ باسی ئەوە دەکەین کە جارێکی تر ببینەوە بە هێزی سێیەم. لەڕاستیدائەو سیاسەتە چییە کە بتوانێت لە گرووپێکی تاڕادەیەک پەراوێزەوە بمانگۆڕێت کە وا دیارە هێڵەکەی لەدەستداوە و هیچ پلانێکی بۆ داهاتووی نییە، بۆ هێزێک کە لە گۆڕەپانی سیاسیدا ئامادەیە؟ ئێمە لەتەبلیغات و بانگەشەی ئایدیالی مرۆڤایەتی و بانگەشەی ئایدیالی کۆمۆنیست و بەرگری لە ژن و بەرگری لە عەلمانیەت و بەرگری لە منداڵان لە کۆمەڵگای کوردستان و بەرگری لە بێبەشەکانمان کەم نەبوو. ئەمە بزووتنەوەی شەرەفمەندانە و شۆڕشگێڕانەیڕابەرایەتی و کادیرەکانمان لەم کۆمەڵگایەدا بووە و ئەگەر ئەمانەمان نەبوایە لە کوردستانی عێراقدا هیچ نەدەبوو. بەڵام ئەمە بەس نییە. بە بڕوای من دەبێ ببینە بزووتنەوەیەک کەوڵات لێرەوە بۆ ئەوێ ببات و ئەمە بە خەڵک بڵێت. پێم وایە پێویستە ئاڵۆزییەکانی کوردستانی عێراق ببینرێت و لە هەمان کاتدا ئەگەرەکانیشی ببینرێت. منیش وەک کۆڕەش پێم وایە مەسەلەکە گۆڕینی کۆمۆنیزمی کرێکارییە بۆ بزووتنەوەیەکی سیاسی. بزووتنەوە سیاسییەکان لە سەرکردە سیاسییەکان جیا ناکرێتەوە کە دەیانەوێت ئەو بزووتنەوەیە بەرەو ئاقارێکی دیاریکراو ببەن. بەگشتی پێموایە ئەم دۆخە نموونەیەکی زیندووی کێشەی کۆمۆنیستەکان و کۆمەڵگایە کە تەنیا لە بزووتنەوەی ئێمەدا قەتیس نییە. کێشەی کۆمۆنیستەکان و کۆمەڵگا. چۆن کۆمۆنیستەکان لە پەراوێزەوە بەرەو ناخی کۆمەڵگا دەڕۆن و دەبنە ئەکتەری سەرەکی دیمەنی سیاسی سەردەمی خۆیان. ئەمە لە کوردستانی عێراقدا بەڕوونی دیارە.

ئەمە کارەساتێکە بەسەرماندا دێت. واتە کاتێک حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئێرانئاشکرا دەبێت و دەچێتە گۆڕەپانی کۆمەڵایەتی لەوانەیە بیبینێت، نەخێر ئەوەندە سادەش نییە. دۆخێک کە هیچ پەیوەندییەکیان بە تۆوە نییە، بەڵام کارەکە بەرەو پێش ناچێت. خەڵک لە دەوری تۆ کۆنابنەوە،ئەوەندە سادە نییە، چونکە ئەمەیارییەکی جیاوازە و یاسای جیاوازی هەیە. بە بڕوای من تا ئێستا باسەکە لە چوارچێوەی حیزب و کۆمەڵگادایە. کێشەی من تەنها تێنەگەیشتن نییە. کێشەکە دیدێکی مێژووییە کە کۆمۆنیستەکان ماوەیەکی زۆرە بەدەستیەوە دەناڵێنن. ئەوەی کە دڵی کۆمەڵگایان داوەتە بۆرژوازی، خەباتیان لەسەر بیر و بیروباوەڕ و نۆرم و نەریتیان بە بۆرژوازی سپاردووە. مەسەلەیڕاگەیاندنیان بەتەواوەتی داوەتە بۆرژوازی، دەسەڵاتی سەربازییان بەتەواوەتی بە بۆرژوازی سپاردووە، کۆمۆنیستەکان خۆیان بوونەتە گرووپێکی پڕوپاگەندە، ئاژیتاسیۆن، ناڕازی لە پەراوێزی کۆمەڵگادا.

دیارە ئەگەر بیست ساڵی ترمان پێ بدەن لە کوردستان، بەم دۆخەوە ناگەینە هیچ شوێنێک. پێویستە لەچوارچێوەی حیزبێکی سیاسیدا دەرکەوین کە دەسەڵاتی سیاسی دەوێت و کاری بۆ بکات.


دەقەکە لە شریتی ئەرشیفیئەنجومەنی مارکسە وەرگیراوە
بۆیەکەمجار لە بەرهەمە هەڵبژێردراوەکانی مەنسوور حکمەت، چاپییەکەمدا، حوزەیرانی ٢٠٠٥، لاپەڕە ١٥٤٠ تا ١٥٤٨
بە شێوەی نووسراو لەلایەن دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی حیزبیکۆمۆنیستی کرێکاری-حکومەتییەوە بڵاوکراوەتەوە.

وەرگێڕانی لەفارسیەوە: ٢٠٢٢/٧/١٤